© 2021 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
In y erlyver a’n vledhen mil naw cans try deg eth yma Nance ow ry olcan rag ‘metal, tin’ hag yma va ow comparya an hanow tyller Gwel Olcan in Eglos Sancres. Pelha yma Craig Weatherhill ow profya Goodh Olcan ‘tin stream’ avell tardhans an hanow tyller Godolphin. Yma an ger olcan in Kernowek ow cortheby yn perfeth dhe alcan ‘sten, brest’ in Kembrek. Ymowns y aga dew ow tos dhyworth alcamye an Sowsnek Cres, versyon aral a’n ger alchemy, an greft i’n Osow Cres a drailya olcan kebmyn dhe owr. Yma dornas a henwyn rag olcanow dyvers i’n textow Kernowek. Yth yw an dhew olcan precyùs complys rag ensampyl i’n lînednow-ma in Passsyon agan Arlùth: dhodho y tysqwedhas owr hag arhans, gwels ha gwëdh ha kemmys i’n bÿs eus vas. Yth yw an ger sten kefys in lavar-ma in lyver Pryce: Bargydnya gen den da mos da’n whel stên. Yth yw cober kefys in gerlyver Lhuyd. Yma Lhuyd kefrës ow ry brest ‘bronze.’ Brest yw kesolcan gwrës a gober kemyskys gans nebes sten. In Oos an Brest, termyn a dhuryas bys an wheffes cansvledhen dhyrag Crist, brest a vedha ûsys rag arvow ha rag toulys. Yth o otham a sten rag kemysky gans cober dhe wil an brest. I’n dedhyow-na y fedha tus dhyworth lies pow ow tos dhe Gernow rag hy sten. Olcan aral heb mar yw horn hag yth yw hedna complys in lies tyller i’n textow, rag ensampyl in Resurrexio Domini: In Dowr Tyber ev a veu in geler horn gorrys down. I’n West a Ewrop Oos an Horn a dhuryas bys i’n nawves cansvledhen hag i’n oos-na horn a vedha preferrys dhe vrest. Kynth yw an termyn gelwys Oos an Horn, dell o ûsys an olcan in qwestyon o dur ‘steel’ kyns ès horn yn udnyk. Yma Lhuyd rag ‘steel’ ow ry dhyn an ger Kernowek metol. Rag dowt bytegyns an ger metol dhe vos kemerys in Kernowek rag ‘metal’, hèn yw olcan a sort vëth, gwell yw genama sewya Nance hag ûsya dur ‘steel’, ger benthygys dhyworth Kembrek ha Bretonek. Dur yw gwrës gans mûn horn tedhys warbarth gans nebes carbon. I’n nawnjegves cansvledhen an Sows Henry Bessemer a dhesmygyas proces rag gwil dur in mynsow brâs hag a bris isel. In proces Bessemer mûn an horn yw tedhys in chambour hag ena yth yw air whethys dredho rag lesky in mes oll an aflanythter. Ena yth yw kebmysk a vanganîs ha carbon addys dhe’n horn. Yma hedna ow provia dur a’n qwalyta uhelha. Kyns oll proces Bessemer a vedha ûsys rag gwil godnys brâs, saw an method a welhas yn frâs an provians a dhur, hag indelha a avauncyas an Wheldro Dhywysyansek. Aflês a dhur yw an problem a oxydîsans pò gossen. Mar pëdh adro dhe udnek an cans a’n olcan crom gorrys i’n dur pàn vo va tedhys, hedna a re dur dynam pò ‘stainless steel’. Dur dynam yw re gôstly rag taclow brâs, saw a les ywa pàn vo res gwetha an dur rag gossen, in kellyl hag in padellow i’n gegyn, rag ensampyl.