© 2022 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
Johannes Gensfleisch zum Gutenberg (aswonys avell Johannes Gutenberg) a veu genys in Mainz in Jermany adro dhe’n vledhen mil peswar cans. Tas Johannes o den nôbyl ha dell hevel ev o marchont padnow. Yn avarr in bêwnans Johannes y wharva rebellyans warbydn an vryntynyon ha teylu Johannes a wrug dasanedhy dhe Eltvil am Rhein. Dre lycklod Johannes a gafas dyscans in Ûnyversyta Erfurt, hag i’n bledhydnyow deg warn ugans an cansvledhen ev o tregys in Strassbùrg hag ev gov owr. Pàn o va adro dhe hanter-cans bloodh yth o va tregys arta in Mainz hag ev owth obery y dhesmygyans nowyth—an wask pryntya. Nyns o Gutenberg an kensa den bythqweth dhe wil devnyth a olow pryntya movadow, saw yn certan ev a veu an kensa Ewropean dh’aga ûsya. Pelha Johannes a wrug desmygy fordh dhe dharbary in mynsow brâs olow pryntya movadow, ink pryntya wàr fùndacyon oyl, formys desedhadow rag an olow pryntya ha gwask a bredn kepar ha gwascow screw ûsys gans tiogow. In udn jëdh gwask Gutenberg a ylly prynta moy ès teyr mil ha pymp cans folen. Dhyworth Mainz kyns pedn deg warn ugans bledhen an wask pryntya gans hy olow movadow a lêsas bys in moy ès dew cans cyta dres oll Ewrop. Wàrbydn an vledhen mil pymp cans dres oll an West a Ewrop an wask re bryntyas moy ès ugans mylyon lyver. I’n whêtegves cansvledhen y whrug gwascow spredya pelha whath hag ascor an wask a encressyas whath. An greft nowyth a bryntya a jaunjyas lies tra i’n West a Ewrop. Kyns oll y hylly skians bos sprêdys fest êsy. Dre rêson inwedh bos mar lies lyver dhe gafos, nyver an bobel a ylly rêdya a encressyas yn frâs. An whêtegves cansvledhen a welas an Dasformyans Protestant hag avell sewyans y feu an scryptour sans trailys dhyworth Latyn dhe davosow Ewropean dyvers ha dyllys der an wask. Hedna a assûryas alena rag may fe an tavosow genesyk moy a brow ès Latyn. Kyn fedha Latyn whath ûsys inter scoloryon, yth o dedhyow Latyn nùmbrys avell lingua franca. Yma an gwiryoneth-na dhe weles yn arbednyk in Pow an Sowson hag in Jermany. In Jermany Lûther a dhyllas lies pamflet ow tyghtya y dybyansow ow tùchya an grejyans. An pamflettys-na o factour brâs in sowena an Dasformyans. Tra aral a les i’n gettesten-ma yw an fordh may whrug pryntyans chaunjya agan convedhes a’n qwestyon a spellyans. Kyns ès dos an wask pryntya pùb lyver a veu screfys dre dhorn. Yth esa hedna ow mênya fatell ylly an screfor lytheredna warlergh y rêwlys personek y honen. Pàn dheuth an textow pryntys, bytegyns, y fedha pryntys lies copy a’n keth text ha pùb onen anodhans spellys i’n keth maner. An wask ytho a dhros gensy an very conceyt a screfa-composter pò ‘orthography’. Mar teun ny ha kemeres warbarth oll an taclow-na, êsy yw gweles prag yma lies huny ow consydra an wask pryntya dhe vos an desmygyans moyha a bris in oll an secùnd milvledhen.