© 2022 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
An Fabaceae yw teylu brâs a losow ha gwëdh. Dre rêson an flourys a radn anodhans dhe vos nebes haval dhe dycky Dewas, hanow aral rag an teylu yw Papilionaceae, dhyworth an ger Latyn papilio ‘tycky Dew.’ An hanow Fabaceae yw dhe gelmy gans an ger Latyn faba ‘bean’ ha hedna a veu benthygys in Kernowek avell faven. Faven yw gwelys rag ensampyl in Bêwnans Meryasek le may lever Dûk Kernow dhe Tewdar:
Ny sensaf vy a’th crefter,
ty turont, unn faven gôg.
Re a’n Fabaceae yw aswonys dâ avell plansow gwyls in Kernow, rag ensampyl, banallen hag eythynen. Re erel yw a brow avell plansow boos, rag ensampyl, faven, pysen, faven soya, knofen dor ‘peanut’ ha gwygbysen ‘chick pea’. Re erel a vëdh gonedhys rag aga thecter, rag ensampyl pysen wheg ‘sweet pea’ ha dreynen Ejyp pò ‘acacia’. Re a’n plansow teg yw venymys. An moyha kebmyn a’n re-na martesen yw an pysen wherow ‘lupin’ ha chainys owr pò ‘laburnum’. Me a garsa côwsel nebes adro dhe’n dhew-na. Kyns oll pysen wherow. An hanow Latyn yw Lupinus ‘kepar ha bleydh’, ‘lupin’ in Sowsnek, henwyn a veu rÿs dhe’n plans i’n peswardhegves cansvledhen, drefen an losowen dhe gemeres an dâder in mes a’n dor gans ewl vrâs. Nyns yw venymys kenyver ehen a’n kynda-ma hag in gwir yth yw certan sortys tevys avell boos rag bestas. Pysen wherow yw kebmyn in Ameryca North. I’n enesow-ma dre vrâs nyns yw pysen wherow kefys ma’s in lowarthow. Nyns yw posnyans dre bysen wherow ow wharvos ma’s anvenowgh pàn wrello flehes dhynsel an cûthow medhel pò lenky an hasednow kefys inhans. Avell sewyans an flogh a vydn clôwes clâv in y bengasen ha martesen wheja. Chainys owr yw an hanow comendys gans Nance rag Laburnum in y erlyver a’n vledhen mil naw cans pymp deg dew. Apert yw fatell veu an hanow-na growndys wàr hanow an bobel in Sowsnek ‘golden chains.’ Pòr deg yw an wedhen pàn vo hy ow plejyowa i’n hâv avarr ha’n flourys melen spladn ow cregy dhe’n dor wàr an branchys. Nyns yw an wedhen genesyk i’n enesow-ma. Hèn yw apert dhyworth an hanow Scot-Godhalek bealaidh Frangach pò banallen Frynkek. Kyn nag yw hy genesyk, yma an wedhen ow tevy yn tâ in Breten Veur hag in Wordhen. I’n termyn eus passys y fedha predn chainys owr ûsys rag mebyl ha daffar mûsyk. Y fedha devnyth gwrÿs a’n predn in Scotlond rag gwil pîbow sagh, kyns ès pobel dhe breferrya prednyer dhyworth Afryca. Chainys owr yw venemys saw pòr draweythys yw an câssys a bosnyans ahas. Kepar hag in câss pysen wherow, flehes a vëdh posnys, pàn wrellons y debry an cûthow bian pò an hasednow inhans. Yma tôknys a’n posnyans owth omdhysqwedhes ajy dhe our, hag ina mesk yma losk i’n ganow, painys i’n bengasen, whejans, skît, hag ena drog pedn, pendro ha sqwîthter. Dell yw ûsys yma an whejans ow ryddya an corf a’n poyson hag y fëdh an flogh clâv yaghhës yn tien warlergh peswar our warn ugans.