© 2024 Nicholas Williams

Pùb gwir gwethys / All rights reserved

Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen


Text an recordyans / Text of the recording

Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.

Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.

Warlergh an Gwerryans Brâs pò Kensa Gwerryans an Bÿs y feu mappa Ewrop chaunjys yn frâs. Gyllys o an Empîr Rùssyan, an Empîr Tùrk, an Empîr Jerman ha Monarky Dewek Austro-Ùngary. Pelha yth esa meur a’n Brâstir in stât a dhyrêwl. Mùssolîny a veu gwrÿs penvenyster Italy in mis Hedra nawnjek dew warn ugans ha’n deray in Italy a hevelly lehe. Rain Mùssolîny a veu an kensa governans in Ewrop a’n sort aswonys hedhyw avell tôtalytaryan ha turontus. Kynth o Mùssolîny escarus dhe’n Bolshevykyon, wostallath nyns o va gorth-Yêdhow. Saw Italy in dadno a veu an patron rag lies governans erel. I’n vledhen nawnjek try warn ugans Hitler a whelas sêsya gallos i’n pùtsch an Hel Coref, saw ny wrug ev spêdya; hag ev a veu prysonys. Ny veu va appoyntys chansler Jermany bys in mis Genver nawnjek tredhek warn ugans. Y feu an môvyans Falanjyst fùndys in Spayn i’n vledhen nawnjek try deg peswar, ha warbydn nawnjek try deg eth gans gweres dhyworth Hitler ha Mùssolîny y a wainyas gallos in dadn Francisco Franco. Horthy a veu les-ruw Ùngary in nawnjek ugans ha’y rêwl o mentênus ha gorth-Yêdhow. Orth dyweth bledhydnyow deg warn ugans ev o kefrysys gans Hitler, rag ev a garsa gans y weres ev dascafos an radnow a Ùngary kellys wosa an Gwerryans Brâs. Party Fashyst Crôatya gelwys an Ùstashe a veu fùndys i’n bledhydnyow ugans an ugansves cansvledhen. Pàn dhalathas Secùnd Gwerryans an Bÿs Ùstashe in dadn Ante Pavelić a gafas gallos in Crôatya—kyns ena radn a Yûgoslâvya—gans gweres an Natsys. Soudoryon Ùstashe o mar gruel ha milus may whrêns y gorra scruth i’n Natsys aga honen. I’n Gwerryans an Kenedhlegor Bretonek Celestyn Lainé a wrug kesobery gans an Natsys ha’y vagas breselek, Bezen Perrot, o consydrys branch a’n Waffen SS. Y whrug bagasow Fashyst ha gorth-Yêdhow kesobery gans an Natsys in powyow ocûpys erel, rag ensampyl: i’n Beljùm, i’n Iseldiryow hag i’n Norgagh. I’n powyow democratek inwedh y feu fùndys kescowethyansow Fashyst. I’n gwelha prÿs ny gafsons an chauns dhe weres powers an Axys. In Pow an Sowson i’n vledhen nawnjek try deg dew Sir Oswald Mosely a fùndyas Party Bretednek an Fashystyon. Peder bledhen moy adhewedhes y sewysy a geskerdhas in Ÿst a Londres hag a sordyas deray. An party a veu dyfednys nebes bledhynyow wosa hedna. Lu Repùblycan Wordhen a dhalathas in bledhydnyow ugans an ugansves cansvledhen rag drîvya Wordhen North in mes a’n Wlascor Udnys. Hùmbrynkysy an IRA a dhalathas côwsel orth an Natsys in bledhydnyow deg warn ugans saw wàr an dyweth nyns o Repùblycans Wordhen a broweth vÿth dhe’n Jermans. I’n bledhydnyow deg warn ugans in Dulyn y feu formys bagas breselek gelwys an ‘crîsyow blou’. Lies onen anodhans eth dhe Spayn rag omlath ryb soudoryon Francô. I’n bledhydnyow deg warn ugans kefrÿs dew hùmbrynkyas a Barty Nacyonal Scotlond, Arthur Donaldson, ha Douglas Young, o faverus dhe’n Natsys. An eyl a veu prysonys termyn cot rag y opynyons pro-Natsy. Ha’y gela a screfas in nawnjek try deg naw: ‘Ny dhalvia dhe’n SNP bos kelmys dhe’n dhemocratieth, rag dowt an dhemocratieth dhe vos kefys wàr an tenewen cabm.’