© 2024 Nicholas Williams
Pùb gwir gwethys / All rights reserved
Clyckya obma ha goslowes / Click here to listen
Text an recordyans / Text of the recording
Egery in dyw several fenester rag gweles an text ha goslowes i’n kettermyn.
Open in two separate windows to see the text and listen at the same time.
Auroks (Bos primigenius) yw ehen a warthek neb yw dyfudhys yn tien. Yth yw an auroks consydrys dhe vos hendas a bùb sort a vuhas hag a derewy modern. An ger auroks y honen yw Jerman hag yth ywa gwrÿs a’n rag-gorrans -aur, -ur-‘prymytyf, avarr’ hag Ochs ‘ojyon’. Tarow an auroks o du y lyw gans skethen wydn y geyn ahës saw an vuwgh o a lyw gellrudh. Shâp an corf, spessly i’n terewy o heblyth, ha’n vuwgh o iselha ès an tarow. Tarow ha buwgh kefrÿs a’s teva kern hag y o brâs dres ehen. An tarow leundevys a ylly bos moy ès pymp troos’hës in uhelder. Y feu an auroks gwelys kyns oll lies mil vledhen alebma. Yth hevel inwedh fatell wre an auroks interdenethy gans an bîsson traweythyow. Yma dùstuny fatell o an auroks kefys in Afryca North, in Ewrop hag in Âsya mar bell avell Cathay. Yth o an auroks aswonys dhe bobel Oos Coth an Men rag yma an best gwelys in paintyansow paleolythek cav Lascaux, Frynk, rag ensampyl. Yth yw an auroks gwelys in kervyansow Ejyptyon. I’n dedhyow coth y fedha kern eva gwrÿs a gern an auroks. Yth yw an auroks kebmyn in imajery hag i’n lien Ewrôpek. Yma studhyoryon milas ow cresy fatell dheuth pùb ehen a warthek dhovys in agan dedhyow ny dhyworth an auroks gwyls. In gwir ymowns y ow predery fatell veu an auroks dovys dywweyth. An auroks a vedha helhys in Ewrop ha warbydn an tredhegves cansvledhen yth esa an best in peryl a verwel in mes. An auroks dewetha o buwgh neb a verwys i’n Ÿst a Polayn in whêtek seyth warn ugans. Dre rêson an auroks dhe vos gyllys, den gelwys Heinz Heck a dhalathas ragdres denythyans in Milva Heilbrùnn in Austrya hag ev ow qwil devnyth a lies kynda a warthek rag daskelwel an auroks dhyworth an re marow. Ev a spêdyas dhe wil sort nowyth neb a elwys ev Gwarthek Heck. Meur a’n bestas-na a veu denethys saw i’n gwâvow dyw vil ha dyw vil ha deg nùmbers brâs anodhans a verwys. Yma whythroryon erel ow qwil gwarnyans nag y yw tarow pò buwgh kepar ha’n auroks an keth tra avell auroks in gwiryoneth, hag ytho na yllyr dasserhy an auroks in gwir. Ow tallath in nawnjek naw deg whe y feu Gwarthek Heck kemerys ha kemeskys gans sortow erel a derewy hag a vuhas dhyworth an Soth a Ewrop. Awos an ragdres-na y feu dysplêgys terewy ha buhas a ehen nowyth, pòr haval dhe’n auroks istorek. An kynda dasserhys-na yw gelwys Tauros. Yma Ronald Goderie, ecologyth Iselalman, ow cresy fatell yw omdhegyans Tauros pòr haval dhe omdhegyans an auroks istorek. Yma va ow reportya omdhegyans an auroks dasserhys dhe vos haval dhe’n best istorek. Yth esa gre wyls a warthek Tauros in Croâcya agensow in peryl a vos assaultys gans bagas a vleydhas. An terewy dystowgh a wrug kelgh rag dyffres an buhas ha’n leuhy adhelergh dhodhans. Hèn yw, yn medh, Goderie, an dra poran a vedha gwrÿs gans an auroksow istorek.