An Nawnjek Stap warn Ugans - lovinglivingcornish

John Buchan

Chaptra 1

AN DEN HAG A VEU MAROW

Yma Gerva awoles

Me a wrug dewheles dhia’n Cyta i’n dohajëdh-na a vis Mê, ogas ha teyr eur, leun a dhyflassys a’m beweth. Yth esen vy i’n Wlas Coth nans o tremis, ha sqwith glân en vy anedhy solabrës. Mara pe nebonen ow targana bledhen alebma my dhe vos in cher kepar, me a vensa y sensy gesyor; saw feth o. Th’en vy bystlek drefen an gewar, th’esa cows an Sowson gebmyn ow qwil wheja dhybm, nyns esa omassayans lowr dhe’m corf, ha pùb solas in Loundres o maga farow, dhe’m breus vy, avell dowr sôda gesys dhe bowes i’n howl.

“Richard Hannay,” yn medhaf, ha hebma yn fenowgh, “crambla a wrussys, a vab, dhe’n cledh cabm, ha res porrês yw crambla in mes.”

Brathy gwelv a vydnen pàn esen vy owth ombredery wàr an lies porpos re beu formys genef i’n dewetha bledhydnyow in Bùlawayô. Orth kevoth an empîr me a gùntellas ow radn dhybmo – nyns o hy onen a’n radnow brâs, mès dâ lowr i’m golok vy; ha me a wrug desmygy lower maner a gafos plesour. Ow thas a’m dros, whe bloodh, mes a Scotland, ha bythqweth ny veuv vy devedhys tre a’y wosa; ytho Englond o neb Mil Nosweyth hag Onen dhybm, dell hevelly, ha my ow qwetyas trega ino yn parhus.

Saw i’n very dallath yth en vy tùllys anodho. Kyns pedn seythen th’en vy sqwith a weles tyleryow meur gà hanow, ha kyns pedn mis y’m bo gwalgh a’n bêwnans boosty ha gwaryjy ha resegva mergh. Ny’m bo mâta vëth dhe bassya termyn ganso, pëth o skyla dhe’m awhêr, pùb lycklod. Somonys en vy dhe vysytya showr a bobel i’ga chy, saw nyns êns y kemerys yn frâs genef, dell o apert. Y fedhens y ow qwil nebes qwestyonow gwallus, tùchyng Afryca Soth, ena trailya dh’aga negys arta gà honen. Th’esa benenes Imperyalydhek pâls orth ow gelwel dhe brës tê rag metya gans descadoryon a Sêlond Nowyth ha penscreforyon a Vancouver, ha hèn o an dra moyha dyflas oll. Otta vy obma, seytek bloodh warn ugans, yagh i’m anal ha’m esely, ha mona lowr genef rag lowenhe, ow tianowy gogô efan pùb dëdh. Ervirys veuv ogasty rag scappya dhe’n glasweltir arta, awos my dhe vos, i’n Wlascor Udnys, an den moyha ancombrys.

I’n dohajëdh-na my êth ha vexya ow mainor arhansek adro dhe’m kevarhow, rag may fe nampÿth dhe wonys i’m brës, ha wàr ow fordh tre my a drailyas adenewen dhe’m clùb – hostlery dysawor, res alowa, ow tegemeres tus Wlasva. Me a gemeras dewas hir, ha redya an paperyow androw. Leun êns y a’n gedrydn i’n Ÿst Ogas, hag yth esa artykyl ow tùchya Carolydes, an Penvenyster Grêk. Pollat dâ lowr o va i’m estêmyans vy. Herwyth pùb derivas, nyns esa onen wordhy in oll an show saw ev yn unsel; ha dres hedna, th’esa va ow qwary teg, ha scant ny yller leverel ma’s na hen a’n re erel. Dell wodhyen vy, hâtyes o va yn hager-dewl in Berlîn hag in Viena, saw th’esen nyny determys dhe vos len dhodho, hag udn paper owth afydhya nag esa barryas vëth inter Ewrop ha Har Magedon lemen ev. Dell eus cov genama, th’esa qwestyon i’m pedn mar kyllyn vy cafos neb soodh i’n côstys-na. Th’esa argraf dhybm bos Albânya neb tyller gwyw may fydna den mos ha hepcor sqwîthter oll.

Whegh eur, ogas lowr, my êth tre, omwysca, kynyewel i’n Café Royal, ha vysytya hel ilow. Show gocky o, benenes ow lappya, ha tus sym aga vysach, ha bohes termyn th’esen vy ena. Ebron an nos o clor ha cler pàn esen vy ow kerdhes tre, dhe’m ranjy gobrenys in nes Portland Place. Th’esa an rûth owth herdhya wàr leghveyn an cauns dresta vy, leun a froth ha cows, ha my ow perthy envy a’n bobel rag anjy dhe vos bysy teg. Mowysy shoppys ha scrifwesyon, an dus payon ha’n greswesyon, th’esa gansa neb les i’ga bêwnans rag gwil pêsya dhedha. Me a ros hanter-cùrun dhe veggyer pàn wrug vy gweles dell esa ev ow tianowy; kes-sùffror o hedna. Wàr Oxford Circus me a veras in bàn, dhe’n ebron a waynten, ha leverel promys solempna. Me a vydna ry dhe’n Wlas Coth udn jëdh moy, may halla gorra nampÿth dhybm; mar ny wharva tra vëth, me a vydna kemeres trumach dhe Bow an Penryn i’n nessa gorhal.

Th’esa ow ranjy a’n kensa leur in byldyans nowyth adrëv Langham Place. Stairys kevrydnys yth esa, ha porthor ha den eskyner i’n entryng, saw nyns esa boosty pò haval vëth, ha pùb ranjy o degës qwit in y honen. Cas yw servons anedhys genef, ytho me a’m bo gwas rag ow cherya vy, hag ev heb obery ma’s i’n jëdh. Y fedha ow tos kyns eth eur pùb myttyn hag ow tepartya seyth eur gordhuwher, rag nyns esen vy ow kynyewel i’n chy bythqweth.

Th’esen vy i’n very gwrians a dhesedha an alwheth i’n daras pàn wrug vy merkya den orth pedn ow elyn. Ny wrugama gweles y dhevedhyans, ha my ow plynchya orth y fygùr rybof mar sodyn. Den mon o va, ha barv got a vlew gorm ganso, ha dewlagas sherp ha blou ha bian. Me a’n aswonys, dell o va tregor udn ranjy wàr an leur awartha, ha my orth y salujy neb treveth kyns.

“Allama cows genowgh?” yn medh. “Allama dos ajy rag tecken?” Th’esa va ow qwetha y lev gans caletter rag crena, ha’y dhorn ow qwil pawa wàr ow bregh.

Pàn wrug vy egery an daras, me a sînas dhodho, entra m’alla. Kettel veuva dres an troosow, ev êth ha fysky dhe’m stevel dhelergh, mayth en vy ûsys dhe vegy ha dhe screfa lytherow. Ena ev a dheuth in udn wibya dhybm arta.

“Yw an daras in dadn alwheth?” ev a wovydnas yn fevrus, ow lâcya an chain gans y dhorn y honen.

“Drog yw genama glân,” yn medh, uvel y vaner. “Favour brâs re wrug vy govyn, saw why yw den, a’gas syght, neb a wor convedhes. Th’esewgh i’m preder oll an seythen, abàn gefys trobel. Now, a vydno’why gwil torn dâ dhybm?”

“Me a vydn goslowes orta why,” yn medhaf. “Heb dedhewy moy.” Anies veuv vy solabrës dre fara coynt an gwesyk frobmys-ma.

Yth esa servyour a dhewosow wàr an tâbel ryptho, may whrug ev lenwel dowr tobm Albanek ha sôda ino. Ev a’n evas, try therlonk, ha terry an wedren crack pàn y’s gorras dhe’n voos.

“Pardon,” yn medh. “Tabm amayes ov vy haneth. Dell yw happyes, i’n eur-ma, a worowgh? th’ov yn farow.”

Esedhys veuma wàr ow hader vrehek ha tùchya ow fib.

“Fatl’yw tastyans hedna?” me a wovydnas. Certan en vy lebmyn dell esa den muscok obma, ha res o dhybm y dhyghtya.

Minwharth a flyckras dres y vejeth gwydnyk. “Muscok nyns ov vy màn – na whath. Now, aspia a wrug vy orta why, ha my ow reckna why dhe vos pollat neb â wàr y gàm. Ow reckna inwedh dell o’why onen onest, heb own a wary dornas hardh. Me a wra gàs kyfya. Otham a’m beus a socour, possa otham ès dell esa dhe dhen bythqweth, ha res yw dhybm surhe y hallaf vy scodhya warnowgh.”

“Gwrewgh derivas gàs whedhel,” yn medhaf, “ena me a laver dhywgh.”

Ev a wrug crefhe y honen, dell hevelly, rag strîvyans brâs, ena dallath clatter a’n coynta. Me a wrug fyllel a’y gonvedhes i’n kensa prës, ha res o dhybm govyn hedhy ha styryans. Otta ascorn an câss:

Amerycan o va, dhia Kentùcky, ha wosa y benscolyans ha dâ y begans, ev a vedra gweles an bÿs efan. Ev a screfas nebes, hag obery avell gohebyth gwerryans dhe neb jornal in Chycâgo, ha passya bledhen pò dyw in Ewrop a’n Soth-Ÿst. Dell o apert, yêthor spladn o va, hag aswon an gowethas i’n côstys-na yn tâ lowr. Th’esa ow côwsel meur y wodhvos a lies hanow a welys vy, ha cov dhybm whath, i’n paperyow nowodhow.

Ev a wrug mellya orth an gwlasegeth, dell lavaras, rag hebma dhe vos dhe les wàr an dallath, a’y wosa dre rêson na ylly ev hepthy. Dell esen vy orth y vrusy, ev o pollat lybm ha dybowes, porposys pùb termyn dhe hedhes bys in gwrëdh an dra. Ev a wrug hedhes nebes hirha inans ès dell esa cùssel dhâ ganso.

Th’esom ow tascor an pëth a dherivys ev kebmys dell wrug vy ùnderstondya. Adrëv kenyver Governans hag oll an luyow ervys yth esa môvyans brâs in dadn gel, devîsys gans tus pòr beryllys. An den-ma a’n cafas dre wall; dynyes o va ganso; ev êth pelha; ena ev a veu kychys. Dell wrug vy convedhes, anarkystyon deskys o an moyha radn a’n dus ino, a’n sort plegys dhe wil whêldroyow, saw yth esa arhansoryon inwedh, ow qwary rag mona. Gwainya prow brâs a yll den conyng in marhas eus ow codha, ha porpos pùbonen a’n dhew rencas-ma o domhel oll Ewrop.

Ev a dherivys lower coyntys, hag anjy ow styrya cals a daclow o penbleth dhybm kyns – wharvosow in Gwerryans an Balcanyow, fatell veu udn stât conqwerrour desempys, prag y feu pùb kefrysyans gwrÿs ha dyswrÿs, prag yth êth certan tus mes a wel, hag a ble teuth pùb gyewen an gwerryans. Meder oll an bras o settya Rùssya ha Jermany an eyl warbydn y gela.

Pàn wovydnys vy praga, ev a lavaras bos breus gans an bagas anarkyst dell ylly hedna ry spâss dhe wythres. Y fedha pùptra i’n tedhlester, hag anjy intentys dhe weles bÿs nowyth ow tos anodho in mes. Y fedha an gevalavoryon ow crava shekels pâls, hag ow prena oll an browsyon rag gwil fortyn. Kevalaf ny’s teva keskians, yn medh, na mabmvro naneyl. Ha pelha, th’esa an Yêdhow sevys in hy hilva, ha’n Yêdhow owth hâtya Rùssya lacka ès iffarn y honen.

“Eus marth dhe why?” ev a grias. “Dres tryhans bledhen yth yns y tormentys, ha hebma yw an gam wàr dhelergh wosa an pogromys. Yma an Yêdhow in pùb plâss, saw res yw mos dhe’n stairys dhelergh, ha pell wàr nans, rag y drouvya. Kemerowgh kenyver onen a’n cowethasow kenwerthek brâs an Tewtonas in ensampyl. Pàn vydno’why gwil negys orthy, an kensa den dell wrewgh metya yw Pryns von und zu Neppÿth, den yonk ha jentyl, ow côwsel Sowsnek Eton-Harrow. Saw nyns yw ev gwarior a vry. Mars yw gàs negys brâs, why a wra mos adrëv dhodho ha cafos Westfâlyan, balek y jalla, kil-ledrek y dâl, ha’y vanerow kepar ha fara hogh. Ev yw an den negys Alman usy ow qwil crena dhe baperyow an Sowson. Saw mars eus dhywgh chyffar a’n brâssa ehen, mayth yw res bargednya gans an very mêster y honen, why a dheu ha dierbyn, chauns deg worth onen, Yêdhow bian, gwydn y fâss, esedhys wàr gader Bath, ha lagas nader ruglen ino. Eâ, sera, hèn yw an den usy ow rêwlya an bÿs i’n present termyn, ha’y gollel yw pychys in Empîr an Sar, drefen y das dhe vos scorjys ha’y vodryp outrayes in neb pendra udn margh ryb an Volga.”

Ny yllyn vy hepcor leverel nag esa sowenyans teg dh’y anarkystyon Yêdhowek i’n tor’-ma.

“Nag eus, hag eus defry,” yn medh. “Anjy a wrug gwainya neb gradh, saw bonkya warbydn tra yw brâssa ès mona, tra na yller y brena, anyen omlath coth a vab den. Bos ledhys mars yw gàs peryl, desmygy neb baner a vydnowgh, neb gwlas, ha batalyas abarth dhedha, ha mars owgh a’y wosa yn few, alebma in rag y fedhowgh warnodhans dôtys oll. An soudoryon-ma, dewolow wocky, re gafas neb tra usons y ow cara, ha hedna a wrug omwheles pùb devîs dâ in Berlîn ha Viena. Saw whath ny worras ow hothmans aga dewetha carten i’n gwary – malbew dabm. An âss, yma ev cudhys i’ga brehel, ha mar ny allama gortos yn few dres an mis a dheu, anjy a vydn y settya trygh dhe’n tâbel.”

“Saw dell esof ow convedhes, why yw marow,” me a lavaras, ow coderry y gows.

“Mors janua vitae [Mernans yw porth dhe vêwnans (lavar coth an Frankmasons)],” yn medh ha minwherthyn. (Aswonys o an devyn dhybm: scant ny wodhyen vy Latyn vëth dresto.) “Me a wra y glerhe, saw res yw desky showr a daclow dhywgh yn kensa. Mars eso'why ow redya gàs paper nowodhow, nyns yw Constantyn Carolydes hanow ùncoth, dell dybama?”

Esedhys veuv vy serth dewhans, rag me a redyas anodho i’n very dohajëdh-na.

“Ev yw an den re wrug myshevya oll aga gwary. Ev yw an brâssa brës in oll an show, ha den onest kefrës, dre hap. Ytho ma moldrans wàr rol an negys nans yw dêwdhek mis. Me a dhyskeveras hedna – heb caletter, rag y hyll pùb den fol desmygy kebmys. Saw me a dhyskeveras an fordh dôwlednys dh’y wil inwedh, ha mortal veu an godhvos-na. Hèn yw skyla dhe’m tremen.”

Ev a wrug kemeres secùnd dewas, ha my orth y gemysky ragtho, dre rêson an brybour dhe vos owth higedna worteweth wàr ow fancy.

“Y ladha in y bow y honen ny yllons y màn, rag yma gwethysy Epyrôtas ganso a’n sort parys dhe dhyscrohedna dama wydn. Saw an 15ves mis Efen y fëdh ev ow vysytya an dre-ma. Hag yma ûsadow nowyth dhe’n Sodhva Dramor Vretednek: gelwel tus kesgwlasek dhe gyffewy tê, ha’n brâssa kyffewy trevnys dhe’n dedhyans-na. Now, Carolydes yw sur an chif-ôstyas, ha mar teu ow hothmans ha spêdya dell yns y whensys dhe wil, nefra nyns â va tre dh’y dhynasydhyon garadow.”

“Hèn yw sempel lowr in neb câss,” yn medhaf. “Gwrewgh y warnya ha’y wetha chy.”

“Ha degemeres aga rêwlys ynsy?” ev a wovydnas sherp. “Mar ny dheuva, vyctory a vëdh dhedhans y, rag ny yll den vëth ma’s ev dygabma oll an dhol. Ha mars yw y Wovernans gwarnyes, dos ny vydn an den, rag na wor ev kebmys a vëdh gaja an gwary fest uhel i’n 15ves mis Efen.”

“Pandr’orth an Governans Bretednek?” yn medhaf. “Ny vydnons y gasa ôstysy dhe voldroryon. Gwrewgh sîna dhedha, hag anjy a wra gorqwitha dhe voy.”

“Prow vëth. Mara pêns y ow stoffya gàs tre-ma leun a helerhysy hag ow tobla an creslu, y fia Constantyn onen marow deu bytegyns. Nyns usy ow hothmans i’n hapwary-ma rag gwainya whegydnow. Termyn a vry, hèn yw gà whans rag cowlwil an ladhans, hag oll Ewrop orth y lagata. An moldror a vëdh Austryan, ha plenta vëdh an dùstuny rag dysqwedhes scodhyans kel a’n vrâsyon in Viena hag in Berlîn. Gow iffarnak vëdh hedna, sur, mès an câss a wra hevelly du lowr dhe’n bÿs. Nyns yw ow geryow air tobm, sera, an devîs melygys-ma yw godhvedhys dhybm in oll y vanylyon, ha my owth afydhya dhywgh fatell vëdh an purha bylyny wosa termyn an Borgias. Saw ny wher mars eus den, onen ow convedhes jynweyth an bras, knack obma in Loundres an 15ves mis Efen, yn few. Ha’n den-na, y fëdh ev agas servont, Franklin P. Scudder.”

Tabm ha tabm, th’esa an gwesyk ow plegya dhybm. Degës veu y dhywen kepar ha maglen logas brâs, hag yth esa tan a vatel in y lagasow lybm. Mars o va rackor a whedhlow gwag, th’o mêster a’n waryva kefrës.

“Ple whrusso’why dyskevera an story-ma?” me a wovydnas.

“An kensa hynt a gefys vy in tavern ryb an Achensee in Tyrol. Hèn o dallath an helgh, hag assembla tôknys erel an câss a wrug vy in shoppa pelours i’n qwartron Galycyan in Bùda, in Clùb Estrenyon in Viena, hag in gwerthjy bian a lyvrow ogas dhe’n Racknitzstrasse in Leipzig. Me a wrug colenwel oll an dùstuny deg dëdh alebma in Parys. Ny allama derivas an manylyon i’n eur-ma, rag istory hir lowr ywa. Pàn veuv vy perswâdys a’m tybyans yn tien, me a wodhya convedhes dell o res dhybm dysapperya, ha dos dhe’n dre-ma wàr fordh dhydro ha coynt dres ehen. Pàn wrug vy dybarth orth Parys, th’en vy Frank-Amerycan yonk ha fassyonus; pàn gemerys vy trumach mes a Hamborg, th’en vy marchont Yêdhowek in chyffar adamantys. In Norwey th’en vy studhyor Sows a scrîvyow Ibsen, cùntellor a dhevnyth rag arethyow, saw pàn wrug vy dybarth orth Bergen th’en vy den gwaya-mir a fylmys sky-resek specyal. Ha me a dheuth obma dhyworth Leith gans lower kydnyk glus predn i’m pocket rag profya dhe’n paperyow nowodhow in Loundres. Bys de, dyscleryes veu pùb ol genef yn tâ, dell hevelly, ha my lowen teg. Nena ...”

Dystemprys veuva, dell hevelly, orth cov a’n dra, hag ev a wrug terlenky nebes moy a’n dowr tobm.

“Nena me a spias den a’y sav i’n strêt ryb an byldyans-ma wàr ves. My a wrug ûsya gortos yn clos i’m rom der an jëdh, heb walkya an dre ma’s i’n tewlder rag our pò dew. Th’esen vy orth y aspia pols dâ dre’m fenester, hag orth y aswon, dell dybys ... Ev a dheuth ajy ha côwsel orth an porthor ... Pàn veuv vy devedhys newher a’m kerdh dhe’n chy, me a gafas carten i’m lythergyst. Warnedhy th’esa hanow an den ov vy lyha whensys dh’y vetya i’n bÿs Duw a’m ros.”

Heb dhowt, tremyn ha syght ow howeth, an ewn euth noth wàr y fâss, y feu ow surneth a’y onester colenwys dredha. Nebes lebmys veu ow lev ow honen pàn wovydnys pëth a wrug ev yn nessa.

“Convedhys veu dhybm dell en vy botellys mar certan avell hernen wydn in pyckel, na nyns esa ma’s udn scappyans. Res o dhybm merwel. Ow helhysy mars esens y ow cresy y feuv vy marow, anjy a vydna codha arta in cùsk.”

“Fatell wrusso’why spêda a’n dra?

“Me a lavaras dhe’n den usy chambrour dhybm dell en vy gyllys clâv lowr, ha me a wrug lywa ow bejeth rag mâkya newores. Nyns o hedna cales màn, rag my dhe vos tùllwyscor sley. Ena me a gemeras corf marow – yma body marow dhe gafos in Loundres pùb eur oll mar corowgh le may ma dhe fanja. Me a’n dros tre in cofyr wàr garyach peder ros, hag otham a weres wàr an stairys dhe’m rom in bàn. Res o dhybm, heb mar, grahella nebes dùstuny rag whythrans sodhogyl a’m ancow. My êth dhe’m gwely ha govyn orth ow chambrour kemysky draght cùsca dhybm, ena erhy dhodho voydya in kerdh. Whensys o va dhe dhry medhek, saw th’esen vy ow cùssya ha leverel na vydnen vy godhevel den fysek vëth. Pàn en vy genef ow honen oll, me a dhalathas contrefêtya wàr an corf-na. Y vusur o kehaval ha’m brâster vy, hag ev marow re y syker, dell veu breus dhybm, ytho me a settyas neb gwyrosow obma hag ena yn parys. An challa o an gwadnboynt i’n hevelepter, ytho me a wrug y dhystrôwy gans revolver. Dre lycklod, y fydn nebonen afydhya vorow fatell glôwas ev son a dedn, saw nyns eus kentrevak vëth wàr ow leur vy, ha me a reckna dell dala lavasos. Ytho me a worras an corf i’m gwely, gwyskys i’m pyjâmas vy, ha’m revolver a’y wroweth wàr dhyllas an gwely ha tomals deray adhedro. Ena me a wyscas ow honen in sewt a veu sensys ryba vy dhe bùb otham. Ny vydnen vy bedha dyvarva, rag own may hallen vy gasa olow, ha dres hedna, dybrow glân o tria mos wàr an strêtys. Why th'esewgh i’m prederow oll an jëdh, ha ny yllyn ma’s gelwel orta why. Th’esen owth aspia mes a’m fenester erna welys why dhe dhos tre, ena me a slynkyas an stairys wàr nans rag omvetya genowgh ... Otta, sera, why a wor lebmyn a’n negys kebmys dell worama vy.”

Esedhys o va whath, ha’y dhewlagas ow plynchya kepar ha pàn ve cowan, ha’y nervow in treneyj, mès cowl-dhetermys bytegyns. Surhës en vy yn tâ solabrës y vos ow leverel an gwir. Whedhel o va moyha gwyls, saw my re glôwas lies ascorn pedn leugh hag anjy dysqwedhys a’y wosa dhe vos gwiryon, ha’m ûsadow yw jùjya an den kyns an story. Mara mydna ev establyshya y honen i’m ranjy, ena trehy an gùdhùk dhybm, y whrussa derivas nampÿth clorha.

“Roy gàs alwheth,” yn medhaf. “My â ha gweles an corf marow. Gwrewgh ascûsya ow rach, saw res yw tabm prevy an gwrioneth mar callaf.”

Ev a shakyas y bedn yn trist. “Gàs govynadow yw dell dhargenys, saw an alwheth ny’m beus. Yma va wàr ow chain ha hedna wàr an voos omwysca. Res o gasa an alwheth wàr ow lergh, rag na yllyn alowa chêson a dhrogdybyans. An dus jentyl usy orth ow helghya, th’yns y cytysans skentyl lowr. Res yw dhywgh perthy fydhyans ina vy haneth, hag avorow y fëdh dùstuny a’n corf marow-na, yn tâ teg.”

Th’esen vy ow predery tecken. “Unverhës. Me a vydn trestya dhywgh haneth. Me a wra gàs gorra in dadn alwheth i'n stevel-ma, ha’y alwheth genama vy. Marnas udn ger, a Vêster Scudder. Gwirleveryas o’why, dell gresaf, mès mar nyns owgh yn tefry, res yw gwarnya dhywgh y bosaf handlor codnek a wodn.”

“Sur,” yn medh, ha sevel sodyn ha freth in bàn. “Godhvos gàs hanow, nyns ov enorys anodho, sera, saw gesowgh vy dhe leverel agas bos den gwydn. Ha gwrewgh lendya alsen dhybm, dre blegadow.”

Me a’n hùmbroncas ajy dhe’m chambour ha gasa dhe wary frank. Wosa hanter-our y teuth fygùr in mes esen vy owth aswon scant. Nyns o tra vëth heb chaunj saw y lagasow yn unsel, sherp ha nownek. Dyvarvys o ev glân, y vlew o rydnys i’ga cres, ha trehys veu y abransow. Gans hedna, y’n jeva stauns a dhyscans gwerryansek, exampyl perfeth o va, bys in arlyw gell y fâss, a neb soudor Bretednek a renk, wosa termyn hir a dûta Eyndek. Th’esa unweder ganso kefrës, neb a worra ev dh’y lagas, ha pùb leveryans Amerycan o gyllys dhywar y gows.

“Re’m pât! Mêster Scudder –” me a stlevys in udn hockya.

“Nyns ov vy Mêster Scudder,” ev a wrug êwna. “Capten Theophilus Digby, a’n dêwgansves Gùrcas, dewhelys dhe’n wlas tre in y dermyn frank. Remembra hedna, sera, th’yw gwaitys dell vednowgh.”

Me a wrug darbary gwely dhodho i’m stevel megy, ha mos dhe’m groweth moy lowen ès dell en vy nans o mis leun. Traweythyow i’n bedncyta-ma, nakevys gans Duw, y feu neb wharvos byttele.

***

Me a dhyfunas ternos ha clôwes ow gwas, Paddock, fatell esa va ow qwil noys a'n jowl orth daras an stevel megy. Paddock o pollat may whrug vy torn dâ dhodho alês wàr an Selaqwy, hag ev arfethys genef kettel dheuth vy dhe Englond. Th’esa kebmys helavarder ganso dell eus gans dowrvargh, na nyns o va chambrour meur y dalent, mès y hyllyn trestya dh’y lelder, heb mar ha heb martesen.

“Sens dha hùbbadùllya, Paddock,” yn medhaf. “Yma cothman dhybm, Capten – Capten” (kellys veu cov a’y hanow) “ow campya i’n stevel-na. Gwra parusy hawnsel dhe dhew dhen, ena deus ha my ow styrya.”

Me a dherivys dhe Paddock whedhel brav, an cothman fatell o onen meur y vry, ha’y nervow in studh idhyl wosa gorlavuryans, ow tervyn powes ha cosoleth heb ambos. Res porrês o, na wothfa nagonen y vos obma, poken y fedha omsettys gans messajys dhort an Sodhva Eyndek ha’n Penvenyster ha’y sawyans dyswrës. Y coodh alowa, th’esa Scudder ow qwary y bart yn fryntyn pàn dheuth ev dhe’n hawnsel. Ev a vera stark orth Paddock der y unweder, kepar ha sodhak Bretednek poran, govyn ow tùchya Gwerryans an Boers, ha tôwlel dhybm cals a story adro dhe vâtys fycsyonek. Ny wodhya Paddock leverel “syra” dhybmo, mès yth esa ow qwil “syra syra” orth Scudder kepar ha pàn ve y vêwnans i’n vontol.

Me a’n gasas dhe gowethya gans an paper nowodhow ha box a cygarow, ha my ow mos dhe’n Cyta bys i’n eur ly. Pàn dheuth vy tre, th’esa tremyn brâs ha poos wàr dhen an eskyner.

“Hager-wharvos obma hedhyw vyttyn, syra. Anedhyas in Nyver 15 re wrug omladha y honen gans godn. Anjy re’n dug dhe’n marowjy namnygen. Ma’n creslu ena vàn lebmyn.”

My êth dhe Nyver 15 in bàn, ha cafos copel a greswesyon hag arolegyth dhe vos bysy i’ga whythrans. Me a wrug nebes qwestyonow gocky, hag anjy a’m pôtyas mes yn scon. Ena me a gafas an den a veu chambrour kyns dhe Scudder, ha’y bùmpya, saw apert o nag esa gorgîs vëth ganso. Onen o va gans kynvan in y lev, ha’y fâss kepar ha corflan, hag êsy lowr y gonfortya dre hanter-cùrun.

My êth dhe whythrans an cùrunor i’n nessa dëdh. Cowethyas in neb chy dylla a ros dùstuny dell wrug an den tremenys dry dhodho kynygow glus predn, hag ev o, dh’y vreus, mainor dhe gowethas Amerycan. Seyth an cùrunor a jùjyas an câss dell o va omladhans ha’n brës mes a’y rêwl. An nebes taclow personek a veu dascorys dhe’n Consùl Amerycan rag gà dyghtya. Me a dherivys oll an dra dhe Scudder, ha meur y les ino. Ev a lavaras ass o va hirethek a vos i’n whythrans-na, rag ev dhe dyby fatell via mar spîcek dell ve redya artykyl a’th ancow dha honen.

I’n kensa dew dhëdh mayth esa ev tregys genef i’n rom dhelergh-na, th’o va pòr gosel. Ev a redya ha megy nebes, ha gwil cals a screfa in lyvryk cov, ha pùb gordhuwher y fedhen ny ow qwary gwëdhpoll, hag ev orth ow fetha in udn stewany. Dell gresaf, th’esa va ow cherya y nervow bys in yêhes arta, rag ev a bassyas termyn vexus lowr. Saw i’n tressa dëdh me a’n gwelas dell esa ow mos dybowes. Dhe’n fos ev a stagas rol a’n dedhyow bys i’n 15ves mis Efen, ha’ga thyckya an eyl wosa y gela gans pluven blobm rudh, ha keworra covnôtyans berrdhorn ryb pùbonen. Y fedhen vy ow tos ha’y gafos codhys in hunros morethak, ha’y lagasow lybm omdednys, ha wosa pùb prÿjweyth a’n ombrederyans yth o tuedhys pòr dhyglon.

Ena me a verkyas dell esa ev ow mos wàr bigow dreyn unweyth arta. Y fedha ow coslowes orth sonyow bian, hag ow covyn prest mars o Paddock den dhe drestya dhodho. Traweythyow yth o pòr growsak, hag ev a wrug dyharas. Nyns ov vy whensys dh’y vlâmya. Me a vydna alowa dhodho moyha gallen, rag y negys dhe vos onen behus.

Sawder y grohen y honen, nyns o hedna y drobel, mès spêda y dowlen dell veu hy tôwlys. An gwesyk-na o colonecter pur dredho, heb medhelder vëth. Udn nos y feuva pòr solempna.

“Now, Hannay,” yn medh. “Dhe’m breus, y coodh dhybm ry downha ùnderstondyng a’n aventur-ma. Cas vëdh genef departya heb gasa ken onen wàr ow lergh rag batalyas.” Hag ev a wrug derivas manylyon a’n pëth na glôwys vy ma’s dyscler kyns.

Ny wrugam y attendya yn tywysyk. In gwrioneth, th’o y aventurs y honen a voy les dhybm ages y wlasegeth. I’m recknans vy, Carolydes ha’y wrÿth nyns o bern vëth genef, ha my whensys dhe jarjya hedna oll dhodho ev. Ytho radn vrâs a vyns a dherivys, hy oll êth slyppys mes a’m cov yn tien. Kebmys dell eus cov dhybm, ev a lavaras pòr gler na dhalethy an jùparty erna ve Carolydes devedhys in Loundres, ha’n peryl ow sordya mes a’n very gwartha, le na vedha skeus vëth a dhrogdybyans. Ev a wrug mencyon a venyn – Julia Czechenyi – esa maglys neb maner i’n peryl. Y fedha hy an edhen dynya, dell veu convedhys dhybm, rag kemeres Carolydes mes a with y wethysy. Th’esa Scudder ow côwsel a neb Men Du inwedh, hag a dhen stlav wàr y davas, hag ev a dhescrefas nebonen pòr gewar na ylly campolla heb scruth – den coth, mès yonk y lev, a wodhya gwil cûgh dh’y lagasow kepar ha falhun.

Th’esa ow côwsel a’y vernans yn fenowgh kefrës. Mortal porposys o va dhe wainya in y ober bys i’n dyweth, mès heb gwil fors vëth a’y vêwnans ev.

“Dell dybama, th’yw pecar ha codha in cùsk pàn vosta sqwith oll, ha dyfuna ha cafos dëdh a hâv ha sawor gora ow tos orth an fenester ajy. Dhe Dhuw y whrug vy grassa lies myttyn a’n par-na pàn esen vy in Pow an Glaswels pell, ha grassa Dhodho me a vydn, dell waitama, pàn wrellen vy dyfuna a’n tu aral dhe’n Jordan.”

I’n nessa dëdh yth o va meur moy hudhyk, hag th’esa ow redya bewgraf Stonewall Jackson dres ourys. My êth ha kynyewel gans injynor bal mayth o res dhybm y weles rag tra negys, ha dewheles hanter wosa deg ogas lowr, adermyn dh’agan gwëdhpoll kyns mos dhe’m gwely.

Th’esa cygar i’m min, dell eus cov dhybm, pàn wrugam egery daras an stevel megy. Nyns esa bollen vëth ow colowy, ha my ow cafos hedna coynt. O Scudder gyllys dh’y wely solabrës?

Me a wrug sqwychella crack, saw nyns esa den vëth i’n rom. Ena me a spias neppÿth i’n gornel bell, ha gasa an cygar dhe godha, ha whës ow tardha dhybm in ewn euth.

Ow ôstyas vy, th’esa a’y wroweth omlêsys wàr geyn. Th’esa collel hir der y golon hag ev beryes stag i’n leur.

This translation is just one in the Cornish series First Chapters of the Classics. Click or tap here for a catalogue of the whole series, with quick links to each item.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

Alman adj German

amaya v dismay

Amerycan adj/m Amerycans American

An Sodhva Dramor f The Foreign Office

anarkyst adj/m anarkystyon anarchist

ancow m death

androw m late afternoon, early evening

anedhyas m anedhysy resident

anedhys adj resident

anies See bos anies

arhansor m arhansoryon financier

ascorn an câss phr gist of the matter

ascorn pedn leugh See whedhel ascorn pedn leugh

ascûsya v excuse

assembla v assemble, put together

Austryan adj/m Austryans Austrian

awhêr m distress, concern

balek adj projecting

bedha v dare

beggyer m beggyers beggar

behus adj onerous

berrdhorn ‖ m shorthand

berya v skewer

beweth m bewedhow lifestyle

bewgraf ‖ m bewgrafow ‖ biography

bonkya v bash, hit

bos anies phr be worried / flustered

botellya v bottle

bras m conspiracy, treachery

Bretednek adj British

brusy v appraise, judge

bry m value, weight

brybour m brybours vagabond, beggar

Bùda place-name Buda

bystlek adj bilious, liverish

challa m challys jaw[bone]

chambrour m chambrours valet

clatter m chatter, rigmarole

conqwerrour m conqwerrours victor, conqueror

consùl m consùlys consul

conyng adj clever

cost See i’n côstys-na

cowan f cowanas owl

cowethya v associate

cowethyas m cowethysy partner

crack m/sound crack, snap

crava v grasp

creswas ‖ m creswesyon ‖ policeman

cûgh m cûhas hood

cùntellor m cùnteloryon collector

cùrunor m cùrunoryon coroner

cygar m cygarow cigar

cytysan m cytysans citizen

den Gwlasva m tus Wlasva Colonial

den payon m tus dandy

dervyn v deserve, require

devîsya v devise, contrive, plan

dewhans adv straightaway

dianowy gogô efan phr yawn one’s head off

dianowyans m yawn[ing]

dol f dolow kink, tangle

domhel v overthrow

dornas m dornesow hand (cards)

dôtya wàr² phr be very fond of

dowrvargh ‖ m dowrvergh ‖ hippopotamus

dre blegadow phr please

dres hedna phr besides, moreover

drogdybyans m suspicion

dybowes adj restless

dybrow adj profitless, useless

dyflassys m disgust

dygabma v straighten out

dysapperya v disappear

dysclerya v obscure

dyscrohedna v skin

dywen du jaw

edhen dynya m ÿdhyn decoy

Epyrôt m Epyrôtas Epirote

Eyndek adj Indian

falhun m falhunas falcon, hawk

fanja v get [hold of]

fevrus adj feverish

fortyn m fortune

Frank m Francas Frenchman

Frankmason ‖ m Frankmasons ‖ Freemason

froth m ado

fycsyonek adj fictional

gaja m stake(s)

Galycyan adj Galician

gam wàr dhelergh phr return match

glasweltir ‖ m veld

glus predn m wood pulp

gohebyth m gohebydhyon reporter, correspondent

gorgîs m suspicion

gorlavuryans m overwork[ing]

gorqwitha v take precautions

Grêk adj Greek

groweth m lying [down]

gùdhùk m throat (external)

Gùrca m Gùrcas Gurkha

gwadnboynt ‖ m gwanboyntys weak point

gwalgh m surfeit

gwallus adj casual

gwelv f gwelvow lip

gwesyk m gwesygow little fellow

gwirleveryas ‖ m gwirleverysy ‖ truthful person

gwlascor f gwlascorow kingdom

gwlasegeth m politics

gwrëdh col roots

gwyras f gwyrosow spirit (liquid)

ha’n brës mes a’y rêwl phr while of unsound mind

Hamborg place-name Hamburg

handlor m handloryon handler

Har Magedon phr Armageddon

hel ilow m helow music-hall

helavarder m eloquence

helerghyas m helerhysy detective

helgh m hunt[ing]

helghya v hunt

higedna v hook, catch

hogh m hohas hog

hostlery m hostlerys inn

hynt m hyntys hint

idhyl adj feeble

Imperyalydhek adj Imperialist

i’n côstys-na phr in those parts

in neb câss phr anyhow, at any rate

jùparty m danger, jeopardy

kel adj hidden, secret

kenwerthek adj commercial

kes-sùffror m kes-sùffroryon fellow sufferer

kevalavor m kevalavoryon capitalist

kevarhow pl investments

kevoth m wealth

kil-ledrek ‖ adj sloping backwards, receding

kydnyk m kynygow proposal

kynvan m whining

kynyewel v dine

lâcya v fasten

ladhans m killing

lagata v eye, gaze at

leghven ‖ m leghveyn ‖ paving-stone

lemen prep except

luyow ervys pl armed forces

lyvryk cov m lyvrygow notebook

mabmvro ‖ f mamvroyow fatherland

mainor arhansek m mainoryon broker

mâkya v pretend

m’alla phr = may halla

marow deu phr dead and gone

marowjy ‖ m marowjiow ‖ mortuary

melyga v curse

mes a’y rêwl See ha’n brës mes a’y rêwl

moldrans m murder

moldror m moldroryon murderer

moos omwysca f mosow dressing-table

morethak adj melancholic

mos wàr y gàm phr keep calm

nader ruglen f nedras rattlesnake

newores m dying

nosweyth adv/f [in the] evening

noys m din

ombrederyans m meditation, reflection

omladhans m suicide

omvetya v meet

omwysca v get dressed

onester m honesty

outraya v outrage

pardon interj/m pardon

parhus adj continuous

Parys place-name Paris

pawa v paw

penbleth f penblethow quandary

pendra f pendrevow village

penscolyans m [time at] college

penvenyster m penvenysters prime minister

perthy fydhyans in phr take on trust

pogrom m pogromys pogrom

porthor m porthoryon porter (at door)

Pow an Glaswels place-name The Blue-Grass Country (Kentucky)

Pow an Penryn place-name The Cape (South Africa)

pychya v jab, stab

rackor m rackoryon storyteller

revolver m revolvers revolver

salujy v greet

sar m sars tsar

saw ... yn unsel phr save, except

scappyans m escape

scorjya v flog

scrifwas ‖ m scrifwesyon ‖ clerk

seyth an cùrunor phr the jury (at inquest)

shekel m shekels shekel

sky-resek ‖ m/v ski[ing]

socour m help

sôda m soda

solas m solace; amusement

somona v summon

Sows adj English

sqwychella v throw a switch

surneth m certainty

stark adv fixedly

stevel dhelergh f stevelyow back room

stevel megy f stevelyow smoking-room

stewany v thrash

stlav wàr y davas phr with a lisp

stlevy v stutter

styryans m explanation

syker m spirits (alcohol)

tastyans m taste

tedhlester ‖ m tedhlestry ‖ crucible, melting-pot

terlenky v gulp

terlonk m gulp[ing]

Tewton m Tewtonas Teuton

tomals m (considerable) quantity

tregor m tregoryon dweller, occupant

tremen m decease

trumach m passage, sea-voyage

treneyj m flutter[ing]

tuedhys adj inclined

tùllwyscor ‖ m tùllwyscoryon ‖ man of many disguises

trygh adj triumphant

tyckya v tick [off]

unweder m unwedrow monocle, eyeglass

vexus adj trying, annoying

vexya v worry, annoy

Viena place-name Wien, Vienna

wàr bigow dreyn phr edgy, on tenterhooks

Westfâlyan m Westfâlyans Westphalian

wharvos m wharvosow event, happening

whedhel ascorn pedn leugh phr tall tale

Yêdhowek adj Jewish

yêthor m yêthoryon linguist