An Prysner in Castel Zenda
Anthony Hope
Chaptra 1
AN RASSENDYLLS – HA NEBES GERYOW TÙCHYNG TEYLU ELPHBERG
Kernowek © 2021 Ian Jackson
Yma Gerva awoles
Cowl-drailyans a'n novel yw dhe gafos in lyver pryntys
“Prest yma qwestyon gena vy, Rudolf, pana dermyn vynta in oll an bÿs obery neppëth?” yn medh gwreg ow broder.
“A Rose wheg,” my a worthebys, ow corra an lo oy wàr an plât. “In oll an bÿs, prag y tal dhybmo obery neppëth? Ow studh yw attês. Namnag eus pegans dhybm lowr dhe’m whans (nefra nyns eus pegans lowr qwit dhe nagonen, dell wosta), benegys ov vy a sensy worshyp meur dh’y yêwny: broder ov vy dhe’n Arlùth Burlesdon, ha broder dâ dh’y gontes, an arlodhes mar worhanus. Mir, th’oma pës dâ!”
“Te yw naw bloodh warn ugans,” hy a nôtyas. “Ha ny wrusta obery tra vëth ma’s –”
“Ma’s gwary alês? Gwir yw hedna. Nyns eus otham dh’agan teylu obery taclow.”
Tabm vexys o Rose dre an ger-ma, rag pùbonen a wor (mencyon a’n feth, ytho, ny yll bos myshef) nag eus teylu dhedhy a’n keth gre exaltys dell yw an Rassendylls, teg ha codnek kynth yw hy honen. Kefrës ha’y theythy dynyak, perhednes o hy a fortyn brâs, hag ow broder Robert o fur lowr, ma na vo hy lynaja bern ganso. Lynyaj yw, in gwrioneth, testen may lavaras Rose neppëth ewn in y gever in hy nessa geryow.
“An teylu dâ yw lacka, dre vrâs, ès oll an re erel,” yn medh.
I’n very prës-na me a wrug palva ow blew. Godhvedhys veu hy mênyng pòr gler.
“Fest lowen ov vy dell yw Robert du y vlew!” hy a grias.
I’n keth tecken Robert a dheuth ajy, rag y fëdh ev ow tyfuna wor’seyth eur dell yw ûsys, hag ow qwil whel kyns haunsel. Ev a dowlas golok wàr y wreg: hy bogh o tùch entanys. Ev a’n tavas in udn jersya.
“Pandr’yw an mater, a whegen?” ev a wovydnas.
“Yth esa hy ow tavasa warbydn ow fowt obery ha’m perhenogeth a vlew rudh,” yn medhaf, in ton a bystyk.
“Ho! Sur nyns yw ev dhe vlâmya a’y vlew,” Rose a wrug amyttya.
“Ûsys dhe dhos dhe wel, unweyth pùb kenedhel, ’ma an blew-na,” yn medh ow broder. “An dhewfrik kefrës. Rudolf a’n jeves y oll.”
“Dos dhe wel, ass yw edrek genama,” yn medh Rose, entanys whath.
“Gena vy th’yw an blew dâ lowr,” yn medhaf, ha my a savas in bàn hag omblegya tro ha’n portreyans a’n Gontes Amelia.
Gwreg ow broder a levas garm heb perthyans.
“Ass yw edrek, na gemerta an pyctour-na in kerdh, Robert,” yn medh hy.
“Ogh, a whegen!” ev a grias.
“Re Varia!” me a geworras.
“Dhana nakevys via, martesen,” hy a dhuryas.
“Scantlowr – ha Rudolf in agan mesk,” yn medh Robert, ow shakya pedn.
“Bos nakevys, prag y coodh?” my a wovydnas.
“Rudolf fy!” gwreg ow broder a grias in mes, ha rudhya pòr dhainty.
My a wrug wherthyn, ha pêsya debry an oy. Me a worras adenewen, dhe’n lyha, an qwestyon pana res o dhybm obery neppëth (ha py neppëth). Ha, rag gorfenna an dhadhel – ha rag serry tebmyk dhe voy, res alowa, ow whor vy dre laha, mar vian ha sevur – my a wrug merkya:
“Dâ glân yw genama bos onen a deylu Elphberg.”
Pàn viv ow redya whedhel, pùpprës y fydnaf vy dreslebmel oll an text styrya. Saw pàn dheffa porpos dhybm a screfa whedhel, desempys yma otham owth inia warna vy styryans. Dell yw ôpynwelys, res yw dhybm clerhe prag y feu ow whor-dre-laha vexys a’m dewfrik ha’m blew, ha prag y whrug vy lavasos lavar, my dhe vos onen a deylu Elphberg. Rag kynth eus bry brâs, res desta, dhe’n Rassendylls, nans yw lies kenedhel, bytegyns nyns yw kevradna in aga goos jùstyfians vëth, orth kensa golok, a vôstya dell en vy jùnys dhe’n lynaja moy bryntyn a’n teylu Elphberg, na jùstyfians naneyl a bottya qwarel dell esa dhybm eseleth i’n Teylu Rial-na. Pana berthynas a yll bos inter Rùrytânya ha Burlesdon? Inter an Palys in Strelsau pò an Castel in Zenda, ha Nyver 305 Park Lane, Loundres West?
Now – ha res yw dhybm leverel orth an dallath, y fedham ow tysencledhyas, heb goheles, an very bysmêr yw res ankevy, dell dyb an Arlodhes Burlesdon wheg – i’n vledhen 1733, ha’n Secùnd Jory a’y eseth wàr an se rial, ha’n cres i’n termyn-na ow rainya, ha’n mytern ha Pensevyk Kembra heb bos an eyl warbydn y gela na whath, y teuth certan pryns ow vysytya Lÿs an Sowson, neb o henwys in istory a’y wosa an Tressa Rudolf a Rùrytânya. An pryns o pollat yonk ha sêmly, uhel y bedn, merkys (namys martesen, ny dhegoth dhybm brusy) dre dhewfrik strait, lybm, hir tabm dres ehen, ha bùsh a vlew rudh tewl – an keth frigow-na ha’n keth blew, in gwrioneth, re wrug stampya an teylu Elphberg nans yw termyn pelha ès cov. Th’esa va tregys in Englond lower mis, hag ev a veu recêvys i’n pow-ma gans an moyha cortesy. Bytegyns ev a dhepartyas, wàr an dyweth, in dyfyk a gomendyans. Rag y feuva in omlath dewdhen (ha pùbonen owth omsensy bos y woos a’n uhella rag ev a wrug gasa hepcor kenyver qwestyon a’y dhynyta) gans neb nôbyl, aswonys dâ in Cowethas an jëdh, rag y boyntys y honen a veryt, ha kefrës avell den teg dhe wreg. I’n omlath Pryns Rudolf a gemeras goly garow, Ha sawyes anodho, y feu remôvys in dadn gel dre sleyneth an lÿscadnas Rùrytânyan, hag ev ow cafos plenta trobel. Ny veu an nôbyl golies i’n omlath, mès yêyn o an myttyn, ha glëb, pàn wrussons y omvetya, ha’n nôbyl a godhas in hager-anwos. Hag abàn na sowenys ow fetha y gleves, y feu marow whe mis, ader dro, wosa dybarth Pryns Rudolf, heb spâss rag amendya y gescowethyans gans y wreg – ha hodna, warlergh dew vis moy, ow tenethy flogh in er dhe dîtel ha stâtys an teylu Burlesdon. An arlodhes-ma o an Gontes Amelia, mayth esa ow whor-dre-laha ow yêwny remôcyon a’y fyctour in mes a’n parleth in Park Lane. Ha gour dhedhy y feu Jamys, pympes Yùrl Burlesdon ha Baron Rassendyll an secùnd warn ugans, pùbonen a’n dhew in nôbylta an Sowson, ha Marhak in Ordyr an Garget. Ha Rudolf, y whrug ev dewheles dhe Rùrytânya, demedhy gwreg, hag eskyna wàr an se rial, le may feu y flehes esedhys in lynaja ewn, alena bys i’n very eur-ma – saw spÿs cot yn unsel. Ha worteweth, mar mydnowgh kerdhes dre soleryow an pyctours in Burlesdon, in mesk an hanter-cans portreyans a’n dewetha deg bledhen ha seyth ugans, why a wra cafos pymp pò whe, hag intredhans an pyctour a’n wheffes yùrl, oll dyblans der aga dewfrik strait, lybm, hir. Ha kefrës dre showr a vlew rudh flàm. Dhe’n re-ma, pymp pò whe, yma lagasow glas inwedh, kynth eus lagasow tewl inter an Rassendylls moy menowgh.
Wèl ot an styryans. Ha my lowen y vos dewedhys. Namow wàr lynaja wordhy yw testen fest tyckly. Ha’n nôcyon erytuster eson ny ow clôwes kebmys anodho hedhyw i’n jëdh yw, dowt vëth, tavasak a’n lacka kynda oll. Ow mockya dothter yma va, hag ow screfa manylyon astranj in Lyver an Nôbylta inter an lînednow.
Êsy yw merkya tell usy ow whor-dre-laha – ha fowt gensy a lojyk, fowt personek dhedhy hy honen heb mar (rag nag eus lecyans na felha a gùhudha hy reydh) – usy hy ow consydra ow fysment kepar hag offens ogasty ha my dhe vlâmya ragtho, hag ow tesevos, wàr hast, warlergh an sînys-ma avês, teythy aberveth mayth ov vy hepthans kettep huny. Ha hy a genertha hy inferyans anjùst dre boyntya orth dyfyk a brow i’m bêwnans vy bys i’n eur-ma. Wèl, re bo hedna dell yll, my a wrug kemeres shara dâ a blesour solabrës, ha shara dâ a wodhvos skentyl. My a veu kyns in scol Alman hag in ûnyversyta Alman, hag yth esen vy ow côwsel Almaynek mar berfeth avell Sowsnek iredy. Nyns esen vy estren vëth in Frynkek. Y’m bo nebes geryow Italek, ha Spaynek lowr kefrës dhe gùssya ino. My o, dhe’m breus, cledhevyas crev, mès heb sleyneth meur. Ha sethor dâ gans godn. My a wodhya marhogeth pùb best mayth yw y geyn dhe sedha warnodho. Ha’m pedn ow mos wàr y gàm kebmys yw possybyl, in despît dh’y worher tanek. Mar mydnowgh leverel y talvia dhybm ry ow dedhyow dhe ober vas, nyns eus ger vëth dhe’m dyffres, marnas hebma: na godhvia dhe’m kerens kemyna dhybm ertans a dhyw vil bens an vledhen ha nas stubmys dhe wandra.
“An poynt a dhyffrans intra jy ha Robert,” yn medh ow whor-dre-laha, ha hy (bednath warnedhy!) ow côwsel yn fenowgh wàr arethva a’n wlasegeth ha, menowghter moy vëth, wàr arethva hy desmygyans, “an poynt a dhyffrans yw, y vos ev owth aswon an dûtys usy ow sordya a’y savla i’n Gowethas, ha dha vos jy owth aspia a’th savla chauncys dhe sêsya.”
“Dhe dhen uhel y golon, a Rose wheg,” my a worthebys, “sêsya chauncys yw dûta.”
“Flows!” yn medh, ow shakya hy fedn yn fen. Ha wosa tecken hy a bêsyas: “Now, otta Syr Jacob Borrodaile ow profya dhys soodh par hap a’th vusur jy poran.”
“Gromercy milweyth!” yn medhaf, in udn hanaja.
“Canaseth a’n jevyth warlergh whe mis. Yma Robert ow leverel gans certuster y vos parys dhe’th recêva avell onen a’y sodhogyon. Gwra acceptya, Rudolf – rag plegya dhe vy.”
Now, bÿth pàn wrella ow whor-dre-laha gorra an mater in geryow a’n par-ma, ow cryhy hy thâl teg, hag ow plethy hy dêwla bian, hirethek hy lagasow, oll a’m govys vy, loselwas kyn fe, ha hy heb omgemeryans naturek in ow hever, y’m beus edrega. Ha pelha, th’esen vy ow predery tell yllyn vy, dowt vëth, spêna termyn i’n soodh brofys-na ha cafos moy ès spot a solas. Ytho me a lavaras:
“A whor wheg, wosa whe mis mar nyns eus lestans nag yw gwaitys, ha Syr Jacob orth ow gelwel, dhe’m cregy! my a vydn mos gans Syr Jacob defry!”
“Ogh, Rudolf, ass osta cuv! Pòr lowen ov vy!”
“Ple fëdh ow mos?”
“Ny wor whath. Certan y fëdh canaseth dâ.”
“Madama,” yn medhaf, “kyn na vo ma’s Myssyon othobmak par hap, me a vydn mos rag kerensa jy. Pesqweyth may fo màl genama, ny vedham mygyl.”
Rÿs veu ow fromys ytho. Saw whe mis yw whe mis, owth hevelly trank heb worfen. Ha rag an mîsyow-ma dhe vos istynys inter my ha’m dywysygneth devedhek (me a vydn soposya sodhak canaseth dell yw den dywysyk, saw ny worama, rag na veuv vy sodhak canaseth bythqweth, na dhe Syr Jacob na dhe nagonen), my a wrug whythra orth maner garadow gasa an termyn dhe bassya. Ha desempys i’m pedn y teuth tybyans a vysytya Rùrytânya. Martesen yth hevel coynt, na wrug vy bythqweth vysytya an wlas-na kyns. Mès ow thas (in spit dh’y gerensa gudh wor’tu ha’n teylu Elphberg, neb a’n lêdyas dhe ry dhybm, y secùnd mab, an meur-hanow Rudolf), yth o prest sevys warbydn mos dy. Ha warlergh y vernans, ow broder, in dadn gùssul Rose, a wrug degemeres tradycyon an teylu, esa ow tesky goheles an wlas-na bytteth. Saw abàn dheuth Rùrytânya i’m pedn, y feuv vy consûmys gans ewl hy gweles dystowgh. Wosa pùptra, nyns yw blew rudh ha dewfrik hir dhe gafos only in Teylu Elphberg. Ha’n whedhel coth o skyla absùrd hy dylowrder, dhe’m breus, rag ow barrya vy dhyworth aswon gwlascor a bris, ha meur hy bry, neb a wrug kemeres rol brâs in istory Ewrôpa kyns, ha parys dhe wil an keth hedna unweyth arta in danjer rêwlyas yonk ha freth, dell o an Mytern nowyth, herwyth pùb mencyon anodho. Sêlys veu ow determyans pàn wrug vy redya in The Times tell vedha an Pympes Rudolf cùrunys in Strelsau kyn pedn an nessa teyr seythen, ha tell vedha an ocasyon brâs-oberys in gwir. Mes a dorn my a vydnas bos ena, ytho dallath parusy. Saw dre rêson nag esa nefra dhybm ûsadow a brovia manylyon dhe’m kerens a’m viajys, ha my i’n câss-ma ow qwetyas gorthenep warbydn ow forpos, my a lavaras dell vydnen vy gwandra i’n Tyrol – o menowghva dhybm – ha my a wrug dyserry Rose dre dheclarya bos dhybm entent dhe studhya problemow gwlasek ha socyal an gemeneth, brâs hy les, usy tregys i’n côstys-na.
“Martesen,” me a hyntyas yn tewl, “y fëdh sewyans dhe’m viaj dy.”
“Pandra vynta leverel?” hy a wovydnas.
“Wèl,” yn medhaf, ha’m gis heb rach vëth, “y hyller lenwel, dell hevel, aswy i’n lien der ober oll-compassus –”
“Ho! a wrêta screfa lyver?” hy a grias, ha tackya dêwla. “Hedna vëdh spladn, a ny vëdh, Robert?”
“Th’yw an gwelha comendyans i’n jëdh hedhyw dhe’n bêwnans gwlasek,” ow broder a wrug nôtya, hag ev y honen, dell y coodh godhvos, omgomendys i’n very maner-ma lower gweyth. Burlesdon Tùchyng Damcaniethow Coth ha Fêthyow Arnowyth hag An Sewyans Dewetha Oll, gans Studhyor Polytyk, an dhew ober-ma yw uhel in bry aswonys.
“An gwir yma dhis, ha my ow cresy, Bob was,” yn medhaf.
“Now gwra dedhewy, ty dh’y wil yn tefry,” yn medh Rose, sevur hy lev.
“Nâ, promys vëth ny rov vy. Saw me a vydn y wil mar teuv ha cafos devnyth lowr.”
“Hèn yw rêsonus,” yn medh Robert.
“Ogh, ny vern an devnyth!” yn medh hy, ow settya hy gwessyow in pors.
Saw i’n tor’-ma ny ylly hy kemeres moy ès hanter-promys orta vy. In gwrioneth, y fensen vy gwystla sùbmen vrâs, na wrella story a’m viaj nama paper vëth nefra, na shyndya neb pluven. Hag yma hedna ow tysqwedhes fatell woryn ny bohes teg a vyns a vo i’n termyn a dheu. Rag otta vy obma, ow colenwel ow hanter-promys, hag ow screfa lyver, dell na wrug vy desmygy bythqweth – kyn na wra servya scant in comendyans dhe’n bêwnans gwlasek, ha’y gontent heb tùchya màn an Tyrol.
Dowt a’m beus dell wrussa an lyver plêsya an Arlodhes Burlesdon naneyl, mar teffen ha’y bresentya dh’y golok hag arvrusyans – na’n stap-na, nyns eus mydnas vëth genef a’y wil.
This translation is just one in the Cornish series First Chapters of the Classics. Click or tap here for a catalogue of the whole series, with quick links to each item.
GERVA – GLOSSARY
Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson)
On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition
If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).
absùrd adj absurd
Almaynek m German (language)
Alman adj German
baron m barons baron
barrya v bar, debar
brusy v appraise, judge
bry m value, weight
bysmêr m scandal
bytteth adv ever
cledhevyas m cledhevysy swordsman
consûmya v consume
contes f contesow countess
cryhy v wrinkle
degoth verb is fitting
dreslebmel v skip over
dylowrder m insufficiency
dysencledhyas v disinter
dyserry v appease
dywysygneth m industriousness
edrega m = edrek
entent m ententys intention
er m êrys heir
erytuster m heredity
exaltya v exalt
fortyn m fortune
Frynkek m French (language)
fysment m fysmens face (features)
garget m gargettys garter
gorthenep m opposition
gre m standing, rank
gwlascor f gwlascorow kingdom
gwlasegeth m politics
gwlasek adj political
i’n côstys-na phr in that neighbourhood
inferyans m inference
Italek m Italian (language)
jùstyfians m justification
kemyna v bequeath
lestans m lestansow obstacle
loselwas ‖ m loselwesyon ‖ idler
lower gweyth phr several times
lynaja m lineage, ancestry
lynyaj m = lynaja
lÿs f lÿsyow court
menowghter m frequency
menowghva f haunt
mes a dorn phr at once
mos wàr y gàm phr be steady / cool
nôbyl adj noble
nôbylta m nobility
ocasyon m ocasyons occasion
omgomendya v introduce oneself
omlath dewdhen m dual
omvetya v meet
ôpynwelys adj manifest
ordyr m ordrys order
othobmak adj beggarly
palva v touch, feel (with palm of hand)
parleth m parledhow parlour, drawing-room
perhednes f perhenesow possessor (female)
perhenogeth m possession
pottya qwarel phr claim
rainya v reign
rêwlyas m rêwlysy ruler
scantlowr adv scarcely
se rial m sêys throne
sethor m sethoryon marksman
solas m entertainment
Spaynek m Spanish (language)
styryans m explanation
tanek adj fiery, flaming
tavasak m tavasogyon gossip, scandalmonger
tebmyk m temygow little bit
vexya v vex, annoy
whegen f sweetheart
whor-dre-laha f whereth sister-in-law
wordhy adj worthy
worshyp m social position
yùrl m yùrlys earl