JOWAN CHY AN HORDH
JOHN OF CHYANNOR
As told by Nicholas Boson (1624-1708)
Nicholas Boson is thought to have written this story in the 1660's. A phonetic transcription by early linguist Edward Lhuyd was published in 1707. Here is Ian Jackson's version of the story in Standard Cornish (2024), more faithful to Lhuyd's text than any previous version in revived Cornish. Here too is a downloadable pdf that allows you to compare easily, paragraph by paragraph, a number of different versions of the story: Lhuyd's original in his own phonetic notation; Lhuyd's original transcribed on a Standard Cornish base; Robert Nance's edition in Unified Cornish; John Page's edition in Unified Cornish; and the edition by Nicholas Williams in Standard Cornish.
Click or tap here for Lluyd's text on-line
I’n termyn eus passyes th’era trigys in Selevan den ha benyn in tyller cries Chy an Hordh. Ha’n whel a godhas scant; ha medh an den dh’y wreg, “Me a vedn mos dhe whilas whel dhe wul, ha why a yll dendyl gàs bôwnans obma.”
Cubmyas teg ev a gemeras, ha pell dhe ëst ev a dravalyas, ha wàr an dyweth ev a wrug dos dhe jy tiak, ha a wrug whilas ena whel dhe wil.
“Pana whel a yllysty gwil?” medh an tiak.
“Pùb whel oll,” yn medh Jowan. Ena anjy a vargydnyas rag try fens an vledhen gober.
Ha pàn th’era dyweth an vledhen, y vêster a dhysqwedhas dhodho an try fens. “Mir, Jowan,” medh y vêster. “Obma dha gober. Bès mar menta ry dhèm arta, me a dhesca dhis ken poynt a skians.”
“Pandr’yw hedna?” medh Jowan.
“Nâ,” medh y vêster. “Ry dhèm, ha me a vedn leverel dhis.”
“Kemerowgh dhan,” medh Jowan. Nena medh y vêster: “Kebmer with na wreth gara an vorr goth rag an vorr nowyth.”
Nena anjy a vargydnyas rag bledhen moy, rag pecar gober. Ha pàn th’era dyweth an vledhen, y vêster a dhros an try fens. “Mir, Jowan,” medh y vêster. “Obma dha gober. Bès mar menta ry dhèm arta, me a dhesca dhis ken poynt a skians.”
“Pandr’yw hedna?” medh Jowan.
“Nâ,” medh y vêster. “Ry dhèm, ha me a vedn leverel dhis.”
“Kemerowgh dhan,” medh Jowan. Nena medh y vêster: “Kebmer with na wreth ôstya in chy le may fo den coth demedhys dhe venyn yonk.”
Ena anjy a vargydnyas rag bledhen moy. Ha pàn th’era dyweth an vledhen, y vêster a dhros an try fens. “Mir, Jowan,” medh y vêster. “Obma dha gober. Bès mar menta ry dhèm arta, me a dhesca dhis an gwelha poynt a skians oll.”
“Pandr’yw hedna?” medh Jowan.
“Nâ,” medh y vêster. “Ry dhèm, ha me a lever dhis.”
“Kemerowgh dhan,” medh Jowan.
Nena medh y vêster: “Bedhys gweskys dywweyth kyn gweskel unweyth, rag hedna yw an gwelha poynt a skians oll.”
Lebmyn Jowan, ev na venja servya na velha, bès ev a venja mos tua dh’y wreg.
“Na,” medh y vêster, “wrewgh mos hedhyw – ha ma gwreg vy ow pobas myttyn; ha hy a wra gwil tesen ragos, dhe dhos dre dhe dha wreg.”
Ha anjy a worras an naw pens i’n desen. Ha pàn wrug Jowan kemeres y cubmyas, “Obma,” medh y vêster, “ma tesen ragos dhe dhon dre, dhe dha wreg. Ha pàn vo ty ha dha wreg an moyha lowen warbarth, nena gwrewgh trehy an desen, na hens!”
Cubmyas teg ev a gemeras, ha wor’tu ha tre ev a dravalyas; ha wàr an dyweth ev a wrug dos dhe Gûn Sèn Eler. Ha ena ev a vetyas gèn try marchont a Tre Rin, tus pluw, ow tos dre mes a’n Fer Caresk.
“Hâ, Jowan!” yn medh anjy. “Duw genen ny! Lowen on ny dh’agas gweles why. Py le a veu’ty mar bell?”
Yn medh Jowan, “Me a veu ow servya, ha lebmyn th’erom’ ow mos dre dhe ow gwreg.”
“Hâ!” medh anjy. “Ewgh ’bartha ny, ha welcùm ty a vëdh!”
Anjy a gemeras an vorr nowyth, ha Jowan a gwithas an vorr goth, ha mos ryb keow Chy Wûn. Ha nag o an varchons gyllys pell dhort Jowan, bès ladorn a glenas ort anjy. Ha anjy a dhalathas dhe wil cry. Ha gans an cry a wrug an varchons gwil, Jowan a grias inwedh. “Ladorn, ladorn!” Ha gans an cry a wrug Jowan gwil, an ladron a forsâkyas an varchons. Ha pàn wrug anjy dos dhe Varhaj Yow, ena anjy a vetyas arta.
“Hâ, Jowan!” yn medh anjy. “Senjys on ny dhe why. Na ve raga why, ny a via tus oll dyswrës. Deus ’bartha ny, ha welcùm ty a vëdh!”
Ha pàn wrug anjy dos dhe’n chy may coothvia dh’anjy ôstya, yn medh Jowan, “Me a dal gweles an ost a’n chy.”
“An ost a’n chy?” yn medh anjy. “Pandra venta gwil gèn an ost a’n chy? Obma ma gàn ôstes ny ha yonk yw hy! Mar menta gweles an ost a’n chy, kê dhe’n gegyn, ha ena ty a’n cav.”
Ha pàn wrug ev dos dhe’n gegyn, ena ev a welas an ost a’n chy, ha den coth o ev, ha gwadn, ow trailya an ber. Ha yn medh Jowan,“Obma na vadna’vy ôstya, bès i’n nessa chy.”
“Na whath!” medh anjy. “Gwrewgh cona abartha ny, ha welcùm ty a vëdh!”
Lebmyn an ôstes a’n chy, hy a gùssulyas gèn neb udn managh a era i’n tre, dhe dhestria an den coth i’n gwely in termyn an nos, ha rest a’njy ow repôsya, ha gorra an fowt wàr an varchons. Ha pàn th’era Jowan i’n gwely, th’era toll in tâl an chy, ha ev a welas golow. Ha ev a savas in màn in mes a’y wely. Ha ev a wolsowas. Ha ev a glôwas an managh ow leverel, ha trailyes y geyn dhe’n toll: “Martesen,” yn medh ev, “ma nebonen i’n nessa chy, a wrug gweles agan hager-oberow.” Ha gans hedna an wadn-wrety gans hy follat a dhestrias an den coth i’n gwely. Ha gans hedna Jowan gans y golhan a drohas (der an toll) mes a geyn gon an managh pîss pòr rownd.
Ha nessa myttyn an wadn-wrety, hy a dhalathas dhe wil cry tèr veu hy dremas hy destries. Ha rag nag era den na flogh i’n chy bès an varchons, anjy a dal cregy ragtho. Ena anjy a veu kemerys, ha dhe’n clogh-prednyer anjy a veu lêdyes. Ha wàr an dyweth Jowan a dheuth wàr aga fydn. “Hâ, Jowan!” medh anjy. “Ma cales lùck dhe ny! Ma agan ost ny destries newher ha ny a dal cregy ragtho!”
“Why oll? Meur a whel a’n jùstycyow!” yn medh Jowan. “Gor tèr o an dhewas-wreg! Hy managh a wrug an bad-ober!”
“Pyw a wor,” medh anjy, “pyw a wrug an bad-ober!”
“Pyw a wrug an bad-ober?” medh Jowan. “Marnas me dre dheffa prevy pyw a wrug an bad-ober … my a vedn cregy ragtho!”
“Leverowgh dhana!” medh anjy.
“Newher,” medh Jowan, “pàn th’era’vy et ow gwely, my a welas golow, ha my a savas in màn, ha th’era toll in tâl an chy. Ha neb udn managh a drailyas y geyn warbydn an toll. ‘Martesen,’ medh ev, ‘ma nebonen i’n nessa chy a yll gweles agan hager-oberow.’ Ha gans hedna gèn ow holhan me a drohas pîss, der an toll, mes a geyn gon an managh, pîss pòr rownd. Ha rag gul ow geryow-ma dhe vos prevys, obma ma an pîss et ow focket dhe vos gwelys.”
Ha gans hedna an varchons a veu fries, ha’n venyn ha’n managh a veu kemerys ha cregys.
Nena anjy a dheuth warbarth mes a Varhaj Yow. Ha wàr an dyweth anjy a wrug dos dhe Coos Kernwhyly in Beryan.
Nena th’era vorr dyberth; ha’n varchons a venja arta dhe Jowan mos dre ’barth anjy. Bès rag an termyn ev na venja, mès ev a venja mos dre dh’y wreg. Ha pàn th’o ev gyllys dhort an varchants ev a dhylâtyas an termyn, may halha va prevy era y wreg gwitha compes et y gever, era pò nag era. Ha pàn wrug ev dos dhe’n daras, ev a venja clôwes den aral i’n gwely. Ev a wasca y dhorn wàr y dhagyer dhe dhestria an dhew. Bès ev a brederas tèr godha dhodho bos avîsyes dywweyth kyn gweskel unweyth. Ha ev a dheuth in mes arta. Ha nena ev a gnoukyas.
“Pywa eus ena, abarth Duw?” yn medh hy.
“Th’ero’vy obma,” medh Jowan.
“Re Varia! Pyw a glôw’vy?” medh hy. “Mars o’why Jowan, dewgh chy.”
“Doroy an golow dhana,” medh Jowan.
Nena hy a dhros an golow. Ha pàn wrug Jowan dos chy, medh ev, “Pàn wrug avy dos dhe’n daras, me a venja clôwes den aral i’n gwely.”
“Hâ, Jowan!” medh hy. “Pàn wrugowgh why mos kerr, th’era’vy gyllys try mis gèn flogh, ha lebmyn ma dhe ny meppyk wheg i’n gwely, dhe Dhuw re bo gorsehans!”
Medh Jowan, “Me a vedn leverel dhys. Ow mêster ha’w mêstres a ros dhèm tesen ha lavaras dhèm, pàn vo my ha’m gwreg an moyha lowen warbarth, dhe derry an desen, ha na hens. Ha lebmyn ma câss dhe ny rag bos lowen.”
Nena anjy a dorras an desen, ha th’era naw pens i’n desen. Ha’n mona anjy a gavas; ha’n bara anjy a dhebras; ha na veu udn froth na myken na tra wàr an norvës.
Ha indella ma dyweth a'm daralla dhodhans.