Pastel Vro Soth - lovinglivingcornish

Winifred Holtby

Lehen wàr 58 Doughty Street, Loundres

Chaptra 1

MYRGH WYDN AN ARLÙTH SEDGMIRE OW QWETYAS HENAVAK

Yma Gerva awoles

An jëdh a vis Efen o lêsys adro dhe Blâss Maythorpe, dyfurf, heb worfen, dargan a dhrog. Ny’n jeva shâp vëth – prës kydnyow kefrës in dyfyk, rag Elsie, esa ow pobas, a ros dhe Myj tesen hàm ha nebes aval, may fe croust herwyth bodh gensy, ha’n re-na debrys lies our alebma.

’Pe unweyth an glaw dhe cessya, hy a vensa mos mes a’n chy dhe bras an vergh, hag assaya an gwary tôwlel pel denys dres hy scoodh, owth omdrailya dhe gafos py le whrug codha; poken hy a vensa turya downha aberth i’n geyfordh esa hy ow qwil i’n das a’n kergh fustys; poken y fensa hy crambla in meryswedhen an avalednek isel – solas dyfreth, saw gwell ès sedha obma ha’y dewfrik wàr qwarel fenester hy chambour; agès aspia orth hanaf loos an ebron dyslyw tewl, ow qwasca lasny brith an dirwedh.

Erow hag erow, yth esa Myj ow qweles a’y fenester an mor hothfys ledan a lasneth in y wolgh glaw, an gwerlas glëb a wels gwaneth, an glasvelen sëgh a sowl heb bos erys, an glasny todnek crygh a wels pras heb bos trehys, an bonias tewl a wëdh: elow, on, sycamorwëdh. Nyns esa bre, nag eglos, na pendra. Dhia Maythorpe wor’tu ha’n soth ha Pow Lynn nyns esa tra vëth ma’s lies gwel, lies banken, lower amêthva kescar, Hayl Leame avell barryas dywel, ha’n iseldir ow terevel dhe dolgh pò sedhy dhe boll bogh in tonecter clor, kepar ha pàn wrella potor cowrek gwasca y vës brâs, obma scaffa, obma possa, wàr bry whath govelus an norvÿs.

Tirwedh dyfreth, dell brederys Myj Carne. Heb tra vëth dhe wharvos inhy.

’Pe unweyth breder ha whereth, rag gwary gansans.

’Pe unweyth nag o an lyvrow i’n chy mar dhyfreth – mès novelys sport êns y, lyvrow stâbel, Debrett, cowl-set a scrifow Syr Walter Scott, kevrolyow kelmys a Ladies’ Realm –

’Pe unweyth dâ gensy redya –

’Pe unweyth na leverys Tasyk hy bos re goth lebmyn dhe wary gans an flehygow Beachall hag Appleton.

’Pe unweyth nag êth Mêstresyk Malt tre rag cherya tas clâv. Mêstresyk Malt a wrug croffolas warbydn an chy ha deraylya Elsie. Ny garsa hy debry kevals yêyn orth prës ly hag y fedha hy ow cria Myj lent hy skians. Pùb tro y fedha hy ow praisya hy dyscoryon kyns, ha res o anjy dhe vos honenwiryon hegas vian, dell brederys Myj. Awos hedna, lessons ha descajoresow pryva omdednys, o gwell gensy ès an hireth ha’n undoneth syger-ma.

’Pe unweyth nag esa Myj ow perthy own a vergh, abàn dheuth Beawty Du ha codha warnedhy, ha hy ow tyfuna i’n nos, owth uja, ow teglena, ha Doctour Campbell owth erhy, nefra na wrella hy marhogeth arta. Scafhës veu colon Myj dres ehen. Pobel a wrug leverel bos marhogeth ha helghya plesours spladn, dybarow. Yth esa hy ow cresy. Saw plesours êns y, orth hy breus hy honen, dhe hepcor yn tien.

Saw govenek Tasyk o tùllys. Prest yth esa hy ow tùlla y wovenek. Whans a’n jeva y vyrgh dhe vos teg ha prowt ha diown, kepar ha’y mabm, mès Myj o tanow, hager-vludh, ownek, ha spectaclys gensy, ha barr owr dres hy dens. Hag y fedha ow kemeres sterycks uthyk, ow tôwlel hy honen dhe’n leur, ow pôtya, ow scrîja. Yth esa neb jevan owth entra dhedhy. Pòr aswonys dhedhy o an den i’n Beybel ha tebel-spyrys ganso. Otta hy oll dâ ha whar ha cortes, ha desempys y teuth an teweth ha’y sêsya heb rêson, ha’y whyppya bys in conar. Hag a’y wosa yth esa hy owth omglôwes clâv ha gwadn dredhy. Nyns o bewa gans tebel-spyrys tra êsy màn.

’Pe unweyth Tasyk dhe dhos tre, dhe lowenhe, dhe gescôwsel, dhe dherivas dhedhy fatl’yw bos dhôwysys henavak.

Dohajëdh a wrug durya bys vycken ha bys venary solabrës.

Dell hevelly dhe Myj, hy a wrug passya moy ès hanter hy bêwnans strothys i’n chy, ha glaw wàr an fenester, ow cortos nebonen ha’y dhos tre ha’y gescows orty. Saw pòr venowgh ha Tasyk devedhys, y fydna ev esedha tawesek, owth eva dowr Alban sôda, heb cowetha vëth ma’s oll an lymnans oyl tewl a’n hendasow i’n stevel kydnyow, ha’n portreyans teg hag uthyk a Vabm; pò y fydna lavurya, ow posa orth y dhesk, owth addya colovednow fygùrs na vedha nefra cowl-sùmyes, awos bos coodh marhas, awos bos gober an wesyon doblys, awos bos an wesyon owth obery hanter an termyn kyns ha’n prîsyow fast heb chaunj. Myj a wodhya an terstuth amêthek yn tâ.

Teylu Carne, dell wodhya hy, nyns êns y Bohosogyon. Yth esa bohosogyon tregys in penty; th’esa teylu Carne tregys in Plâss, o an brâssa chy in lower mildir, ha stevel megy ganso ha rom haunsel ha try set a stairys ha leur awartha heb bos ûsys na felha, ha rôsva neb hanter mildir hy hirder. Ôwnter William, broder Tas, an yonca, o pednser tregys ogas dhe Harrogate, ha dew garr tan ganso; ha Sîra Wydn, Arlùth Sedgmire, na welas hy bythqweth, o Baron wàr Or Kembra, tregys in castel. An rielder-ma, th’o radn ertach Myj. Na fors py lies sqward in hy fows, na fors pana don crev a’n côstys-ma wàr hy hows, pygebmys omdhon gwyls, ow scrîja hag ow wherthyn dre bùb skyber ha boujy gans flehes an bendra warbarth, hy a wodhya whath an selven spladn esa orth hy mentêna. Pàn wrug crowdror hy aspia esedhys wàr an fos, ow trewa sprus keres i’n ballyer dowr gans flehes mêny Beachall, ha govyn, “Pandra via breus an wre’ty jentyl mar teffa hy ha gàs gweles, a vowysy bian?”, Myj a worthebys, “My yw an wre’ty jentyl.”

Ha hodna o hy defry. Hy thas o sqwier, kefrës tiak kyn fe. An chy o plâss, ha’n hanafow arhans wàr vord lestry i’n stevel kydnyow tarnsyes kyn fe, na nyns esa den vëth a’n servons namoy, marnas Elsie, rag egery pàn veu knoukyans orth an daras, ha rag rôstya an kig davas, ha rag scùrrya leur an gegyn.

Yth esa splander ow remainya; saw otham mona o tôwlys in skeus dresto. Tasyk o mêster a’y stât, saw sevys adrëv Tasyk yth esa an Arhanty. Ny yllens y gwil hebma, na hedna, na lies tra ken, awos dyfen a’n Arhanty. Ny ylly teylu Carne prena carr tan, dasterevel stâbel, gwary pôlô, desky margh resegva, vysytya Loundres, pò plansa hudh nowyth, awos an Arhanty, an Arhanty, an Arhanty.

Na nyns o mona oll an trobel. Mêster Castle o clâv, ha Mêstres Castle orth y attendya, hag yth esa Dolly Castle, drÿs tre in mes a servys afînys in Kingsport, ow mûtya crothak, ha’n vebyon ow croffolas, ha Chy Hinds gyllys in drog-studh, ha Tasyk gesys dhe goll heb Chif-gonesyas Castle.

Ha mar nyns o Tasyk nies lowr gans an Arhanty ha Castle ha mona ha Myj, ev o troblys pùb dëdh oll awos Mabm – Mabm, an venyn bryght ha gay ha rial, hag oll an chy orth hy gortos. Saw clâv o hy, ha tregys in clojy cûr pryva, heb dewheles. ’Pe unweyth Tasyk dhe dhos tre yn scon, pës dâ a’y vos henavak.

’Pe unweyth an devysogyon le trist.

Mes a fenester orth tâl an chy, yth esa golok wàr fordh dhia Kiplington ahës. Par hap, ha Myj ow tyby, mars ella hy dy, y halsa aspia Tasyk ow trîvya gans Hicks i’n scafcarr, ha gwevya dhodho, ha ponya an stairys dhe’n dor ha’y wortos in garth an stâbel, ha’y wolcùbma.

Hy êth ha gwandra yn lent der an dremenva wàr an kensa leur, ow strechya in udn dhowtya, may fe dhe’n denkys chauns teg.

Bÿth pàn ve whans brâs dhedhy a neptra, y fedha hy ow nyvera bys hanter-cans, ha secùnd hanter-cans a’y wosa, kyns ès gasa hy honen dhe gresy dell hylly wharvos martesen.

Hy a wrug hedhy dhyrag daras Chambour Brâs an Ôstyas ha nyvera hanter-cans. An mebyl i’n rom-na o cudhys in dadn lienyow doust a lyn Holland. Yth esa udn bellen vrest ow fyllel orth goles an gwely. Myj a wrug hy dyscrewya kyns, pàn esa hy ow qwary ena warleny, ha gasa dhe godha, heb gorra arta.

Hy êth wàr rag bys in Rom an Bacheler ha nyvera hanter-cans. Smyllyng doust, ha cor botas, ha backa. Smyllyng gorow. Saw nans o lies bledhen ny gùscas gour vëth i’n rom-na.

Yth esa hy ow trusy wàr an stairys bys i’n secùnd soler, istynys der oll an chy coth hir. Lebmyn hy o pell dhyworth cana Elsie i’n gegyn. Yth esa idhyow overdevys wàr an fenestry. Ha scorr kesten ow tewlhe. Saw an paper fos gwydnrudh in Chambour an Goges a gollas y golour bys in melenwydn aflan, marnas wàr an pedrogow may feu pyctours cregys kyns. Pùb fram gwely horn o noth; orth an fos yth esa dyw eskys a’ga groweth, ûsys ha due, ow whedhy yn tesedhys dhe vùnyons Coges, hag ow tysqwedhes gothen drogh, fow dhe gefnys nans o pell. In trogow tedna egerys an bord omwysca, Myj a gafas dew bydn blew solabrës, brâs ha du; tro a dâpa, ha’n doust manbluvak warnedhy; ha caja greftus. Saw pàn wrug hy kemeres an gaja in bàn, warleny hâv, gorlosten a bonyas in mes, ha’n gaja a veu gesys dhe godha in dyflassys: forsâkys wàr an leur ryb an eskyjyow, ha gorher box coth, ha torgh a grîbyon blew loos.

Egery an fenester o cales, saw Myj a wodhya pùb wrynch, ha herdhya an fram stubmys in bàn, ow try cowas a dhel paint launyes. Hy êth wàr bedn dêwlin ha meras orth topyow bojow laylock, tohow stâbel, ha bryckys kewniek rudh an garth dhelergh. In hans dhe’n tohow yth esa Fordh Kiplington, ow qwia mesk an gwelyow glas glëb in kerdh.

Mar mydna’vy degea lagasow ha nyvera bys cans, Myj a brederys, my’yll aspia y dhevedhyans.

Hy a wrug degea an lagasow. Hy a wrug nyvera. Mès an termyn a sevys stag. Heb fin, dyfurf, drog y dhargan, an termyn a vydna byrla an chy ow codha dhe vrows.

Na yll. Hedna, na yll. Hedna ny yllons y demondya ahanaf, Myj a brederys, ha’y euth ow cressya. Hy a settyas dalhen in legh an fenester, mayth esa an glaw ow troppya.

Hy a wrug degea hy lagasow ha nyvera, ow pesy in taw, na ve devar vëth govydnys orty namoy. Mar mydna hy pesy, mar mydna hy nyvera, dar, nyns o lowr dh’aga dyserry, Ynsy, ha dry hy thas tre, hag ev henwys henavak.

Res o porres. A ny ylly hy clôwes carn margh ow clattra, son an rosow ow lagya dre bollen wàr an fordh?

Hy a screwyas hy lagasow fast yn tegës. Naw deg seyth, naw deg eth; yth esa ev ow nessa, hy whegyn, hy Duw, hy thas; naw deg naw. Ogh, hy a vydn ry dhedhans musur ewn; hyga ny vydn hy.

“Cans!”

Hy a wrug y gria uhel hag egery an lagasow ha gweles carven leth Mêster Dickson ow trailya aberth in garth an stâbel.

Hy fejadow a veu fyllys.

Nena hy a brederys, ha’n scruth avell bobm tydn, “Drog-labm a’n jeva. Ymowns y ow try an corf marow tre in carven an leth, dell veu Mêster Banner drÿs in mes a wel an hel.” Namnag o hy clâv in hy euth.

Saw Mêster Dickson a skydnyas serth y stauns in mes a’n garven, ow fria Dolly, ha mos in udn stankya bys i’n daras dhelergh, may whrug Elsie y salusy.

“Usy an Mêster chy?”

Corf marow, ytho, ny gafas.

“Ma va in Flintonbridge, ow qwil bos dôwysys henavak.”

Elsie, kepar ha’n moyha part a’y henedhel i’n weryn, o teyr-yêthek. Hy a wor côwsel Sowsnek an BBC orth hy arfedhor, Amerycan an cynema orth hy howetha, ha radnyêth Pow Evrok orth lethoryon coth hag Eli Dickson intredhans.

“Nag yw, dhana. Astell yw’n henavak.”

“Ny gresama.”

“My re’n clôwas namnygen, dhort Mêstres Tadman, ha hy ow mos dhe Kingsport wàr an kyttryn hag ow clôwes orth neb gwas in Flintonbridge.”

“Ny gresama màn. Gàn Maggie ’rug gweles Mêster Tubbs in Kingsport, de Merher an seythen passys, neb a lavaras bos an dra mar sur vell ancow. Hag ev yw consler.”

“Col or’vy, Astell yw’n henavak. Gwas socyalydhek. ’Njy a wrug whedhla dr'yw Carne in dyfyk mona, hag in cort an conteth ny garsa den vëth sewya henavak.”

“Dyfyk mona? Mêster Carne? Muscok osta.”

“Dhana prag na vydn ev mendya ow boujy? Otta govyn vy. Ev’rug dedhewy nans yw dewdhek mis ha lebmyn ma’n teyl ow resek dhia’n garth bys i’n lêty. Scon ’fëdh gwesyon governans wàr geyn avy ...”

An dhew êth aberth i’n chy. An daras dhelergh a dhegeas in cronk.

Ny vern màn. Hager-dhen coth, ha pyllen vian a varv ganso, ha hot blonegek. Mousak o va.

Myj a wrug browsya launow paint intra besias tanow plos.

Pana wir a’s teva tus a lettya hy thas, thas, thas rag cafos oll y whans! Pana styr – sewya henavak in cort an conteth?

Ogh, ass wrug hy tùlla y wovenek. Dar, ny wrug hy pesy lowr? Predery lowr? Mar teffa ha nyvera bys mylyon, ny via lowr rag dyserry an destnans.

Yth esa nerth an denkys, sevur hag escarus, ow skeus’he an chy.

Tasyk nyns yw henavak.

Myj, myrgh wydn Arlùth Sedgmire, a wodhya an pëth yw res y wil.

Gans gwelvow kesweskys ha tan ow lesky in hy bohow melenyk, hy êth in mes a jambour Coges ha dallath dhe’n stairys wàr nans, ha’n fenester egerys whath, mayth esa an glaw ow cropya ajy hag ow sygera der an crig i’n ledn oyl rag glebya an estyll poder, ha nam gell ow lêsa dres nen an Rom North.

Hy êth, kepar ha vyctym dhe’n sacryfîs, aberth in Rom Mabm.

Hèn o chambour brâs ha’y fâss dhe’n soth, wàr an kensa leur, ha vu dhyworto dres an glesyn ha lowarth an ros, ha’n helyk ha poll an heyjy. Abàn veu Mêstres Carne degys in mes, sowthenys, resystens vëth, hy rebellyans dyfudhys, yth esa an chambour ow cortos pùb eur oll, parys dh’y devedhyans tre. Degës o an croglednow; der aga thaffeta glas, dyslywys ha pedrys i’n plegow, nyns o an golow ma’s whystrans, ha skeusow a’n arhans, a’n gweder, a’n predn know Frynk ow qwaya i’n myrour brâs. Wàr an bord omwysca, an lower dehen o sëgh i’ga seth, ha’n vernys ewynas browsys dhe bolter, an dowrow wheg desehys mes a bùb botel gweder trehys mesk an lîvyow ha’n pydnys ha’n gweljow bian. A’ga crog i’n lower dylasva yth esa powsyow forsâkys Mêstres Carne; hy deg dyweskys warn ugans, pùb eskys wàr bredn; hy thry gwysk marhogeth; hy clôk mynk ha paly.

Pàn nag eus dhe Myj neptra well dh’y wil, y fedha hy ow tos obma in bàn, rag whythra. Bythqweth ny wrug den vëth dyfen, na deraylya dell vydnens y deraylya pàn wrellons y cafos hy bos ow redya lytherednow kerensa Elsie mes a’n box byskyt blou wàr vord omwysca an meghtythyon. Bythqweth ny wrug den vëth hy hafos i’n whythrans-ma. Y fedha hy owth egery trogow tedna leun a gambryk brôsys, lavant ha pelednow camfor y smyllyng. Y fedha hy ow prevy manegow ha lienyow codna ha powsyow gordhuwher, ow stoffya an dhywvron gans paper owrlyn pò lodrow syjan rolys. Y fedha hy ow kerdhes in udn dhysqwedhes dhyrag an myrour lesca. Hy o hy mabm. Hy o myrgh Arlùth Sedgmire. Hy a godhas gans Tas in kerensa, Carne a Maythorpe, wàr wel an hel. Ev a wrug hy don dhe’n alter, ha’y herens ow molethy. Th’esens y ow pockya poll in mes a fenestry aga hastel, ow shakya dorn, ha hy dyserytys heb sols vëth. An molothow o hy thenkys yêyn. Hy o clâv, prysonys. Nefra ny ylly Myj hy vysytya. Molothow, th’esa lyfrêson anodhans dhe gemeres dre bystry. Yth esa Myj owth assaya pystry pùb dëdh oll, ow tesmygy rûnyow ha gorhanow dh’y honen.

Tro ha tro y feu otham dhedhy, ha’n otham ow tefia rag may whrella hy devar uthyk, lower onen. Martesen, kibya scorren pàn esa an scafcarr ow fysky in dadny, pò posa pell mes a fenester rag tava barren idhyow, pò crambla dres styll cres an skyber awartha, gawlak a-ugh an leur cauns men. Saw nans o teyr bledhen yth esa hy owth eneby chalynj cres – gwethys rag neb terstuth pàn falla oll hy asnodhow erel.

Y teuth dhedhy hunros.

I’n hunros-ma yth esa hy ow qwary gans taclednow hy mabm, gwyskys in côta paly du ha hot pluvys brâs, ow kerdhes in udn dhysqwedhes, pàn godhas euth warnedhy yn trobm.

Y fedha hy euth, kefrës dell vedha hy crowsecter, ow skydnya heb gwarnyans in mes a gosoleth ha sawder, ha’y danvon in scrîjans, in conar, tro ha’n gegyn, tro ha’n stevel kydnyow, py le pynag mayth esa golow ha tan ha pobel leun-devys. Saw mes a’n euth hunrosys-ma ny wrug hy fia dhe’n fo. Hy a wrug trailya dhe Dhuw, wàr bedn dêwlin, gwyskys in paly ha lâss ha pluvednow, ryb an ottoman mayth esa an pelours sensys orth goles gwely hy mabm, ha hy a wrug pesy hedre ve gordhuwher ow cressya ha’n chambour ow tewlhe, bys may hylly adrëv clos hy besias aspia daras rom omwysca hy thas dhe egery yn lent, yn lent, ha dyskevera – pandra?

Bythqweth ny wodhya. An scrij may whrug hy dyfuna dredho a dhrîvyas an godhvos dhe ves.

Saw hy o sur, alena rag, ha dybyta hy certuster, dell vedha res, udn jëdh, gwil prevy hy honen inketelma.

Hèm o an hens scappya. Hèm o an pëth esens y, Ynsy, ow temondya. Only indelma hy a ylly servya hy thas, restorya hy mabm, ha dry dhe Maythorpe arta an lowender a henwhedhel, pàn esa an hanafow pôlô arhans wàr an bord lestry ow qwynkya, ow terlentry, ha’n wer owth eva down warlergh dëdh hir a hel, owth eva yêhes hy mabm an venyn nowyth, an venyn vrav, an venyn a veawty, ow terevel aga gwedren, ow tôwlel, gwag, dhe vrêwy wàr an wainscot, pàn o an glesydnow trehys fin kepar ha paly in dadn dreys an benenes jentyl, ow kerdhes hell in skyjyow syjan, ha’n chambours leun a wolow tan, ha dowr pooth in oll an canys megys, ha seban teg y sawor wàr an bordys omwolhy.

Ogh, Myj a dhescas, dhyworth Coges, ha Hicks ha Castle, fatl’o maner Plâss Maythorpe in termyn y glory.

Ow trembla, ha cronk dh’y fols, ha’y lagasow bryght der own, der ervirans, hy a wrug egery an dhylasva, ha plynchya orth pùb gwigh a’n daras.

Ot an jerkyn paly a’y grog, an losten gis braggya mar lêsys avell côta lader fordh, ot an gùdhùk uhel, an ragvrehellow ha jabot a lâss. Hy a wrug mailya an losten in hy herhyn, botodna an jerkyn a-ugh hy raglen a goton; hy a wrug araya an lâss gyllys melen, an blethen, an pockettys. Hy a wrug kemeres mes a’y baper owrlyn an hot du brâs dres ehen ha’y settya a’n eyl denewen wàr hy hudydnow dygempen a fay. Yth esa hy blew lyw logas ow cregy a bùb tu dh’y fâss minak ha crev y vodh.

Gwil an dra o res porres. Eneby hy destnans o res porres. Dhe’n very eur-ma y whrug poyntya oll an pendroppyans, an pockyow elyn, an lavar goderrys, an whedhel berrhës bÿth pàn dheffa hy hag apperya. Oll an clerheans in temygow adro dhe’n terros ha’n fo ha’n tewlder, adro dhe’n vabm “druan”, “drog hy thenkys” pò “anfusyk”, trajedy Maythorpe, “trobel” an tas, a wrug lêdya bys i’n eur uthyk, anwoheladow-ma.

Hy fygùr a dremenas, in udn drebuchya, dres myrour an dhylasva. Hy a blynchyas, ow qweles hy semlant grotesk. Hy a godhas wàr bedn dêwlin ryb an ottoman, ha’y bejeth trailys dhe dharas an rom omwysca. Hy hot a rolyas dhe’n eyl tenewen, poos gans y vegh a bluvednow. Hy a wascas hy dêwla dhe’n lagasow, ha’n avallow settys stark.

“Agan Tas ny, eus in nev ...”

Hy a wrug dallath yn lent hag yn crev.

Dre hy besias yth esa hy ow meras orth an golow gordhuwher glas dres natur, an gwely, an myrour. Yth esa hy euth owth inia warnedhy dhe bêsya, ow terevel hy lev moy ha moy, erna labmas hy in leun-bonyans a-ugh an “gallos ha’n gordhyans, bys vycken ha bys venary, âmen,” ha lavasos heb let, “A Dhuw, me a’th pës, gwra benega Tas ha Mabm ha yaghhe Mabm ha’y dry arta tre ...”

Hy lagasow o egerys whath, bytegyns ny wely hy tra vëth na felha, saw unsel an myrour ledrek. Hy lev a seny tydn ha varys, ha budhy pùb son aral. Ny wodhya na felha an pëth a levery, “ha’y dry arta tre, awos Crist, awos Crist, awos Crist.”

Yth esa an daras owth egery. Kepar ha’n destnans yth esa ow lesca wor’tu ha hy. I’n myrour hy a welas an pëth na welas in hy hunrosow – an fygùr hir du, an bel danek a fâss.

“Awos Crist! Awos Crist! Awos Crist!” hy a wrug scrîja, wàr hy threys, ow qweskel dhyworty in scruth a gonar hy thas, o sevys, ow qweles y wreg, in 1918, muscok, in hy gwysk a lader dandy an fordh, ha hy orth y weskel dhyworty in tardh hystêrya, kefrës ha declarya hy bos torrak gans y flogh.

This translation is just one in the Cornish series First Chapters of the Classics. Click or tap here for a catalogue of the whole series, with quick links to each item.

GERVA – GLOSSARY

Definitions have generally been confined to those relevant for the story. To keep the glossary to a manageable length the listing excludes the most common words. These are best looked up in Gerlyver Kescows (Ian Jackson).

On-line at https://www.skeulantavas.com/vocabulary/gerlyver-kescows-2nd-edition

If you need grammar, by far the most helpful book is Desky Kernowek (Nicholas Williams, Evertype 2012).

a’n eyl denewen phr sideways position

a’y grog phr hanging

afînys adj refined, smart

aflan adj dingy

alter m alteryow altar

âme·n interj amen

amêthek adj agricultural

an norvÿs ‖ m the earth, the world

an wre’ty jentyl f the lady of the house

ancow m death

anwoheladow adj inevitable

apperya v appear

attendya v tend, care for

aval lagas m avallow eyeball

avalednek f avalenegow orchard

awo·s Crist phr for Christ’s sake

ba·cheler m ba·chelers bachelor

barren f barednow sprig

baron m barons baron

barryas m barryasow barrier

beawty m beauty

begh m load, burden

bejeth m face

benyn jentyl f benenes lady

benyn nowyth f benenes bride

berrhe· v curtail

bës brâs m besias thumb

bludh adj delicate

bodny m bonias clump

bohosogyon pl poor people

bord lestry m bordys sideboard

bord omwolhy m bordys wash-stand

bord omwysca m bordys dressing-table

bos m bojow bush

botodna v button

boujy m boujiow cowshed

braggya v swagger

brows col crumbled stuff

browsya v crumble

bryght adj bright, brilliant

bùnyon m bùnyons bunion

bys vycken ha bys venary phr for ever and ever

byskyt m byskyttys biscuit

cambryk m cambric

camfor m camphor

cana m singing

certuster m certainty

chalynj m chalynjys challenge

chif-gonesyas m chif-gonesysy foreman (industrial / agricultural)

clerheans m enlightenment

clojy cûr pryva m clojiow nursing-home

coges f cogesow cook (female)

consler m conslers councillor

conteth m contethow county

cressya (encressya) v increase

cria v call

crîbyon pl combings

cronk m cronkys thump

cropya v penetrate, probe

crothak adj grumpy

crowdror m crowdroryon tramp

crowsecter m temper (angry)

dandy bound adj gallant

das f deys stack

dasterevel v rebuild

deglena v shudder

deraylya v scold

descajores pryva f descajoresow governess

desk m deskys desk

dhe’n eyl denewen phr sideways motion

dhort prep = dhyworth

diown adj fearless

dowr wheg m dowrow perfume, scent

dr’ conj before vowel in bos = dell

dres natur phr unearthly

droppya v drop, drip

dyflassys m disgust

dyfreth adj dull

dyfurf adj amorphous

dygempen adj untidy, tumbled

dyserry v propitiate

dyse·ryta v disinherit

dyslyw tewl phr dun

dyslywa v discolour, fade

dywel adj unseen

dyweskys du pair of shoes

dywvron du bodice (of dress)

elow col elowen elms

eneby v face, confront

entra v (dhe²) enter

ertach m heritage

fay f fayes fairy

fin f fînyow end, limit

fo m flight (fleeing)

fow f fowys lair

fusta v thrash

fysky v rush

garth m garthow yard

glasneth / glasny m green (of vegetation)

glasvelen adj/m tawny green

goderry v interrupt

golgh m wash

gordhyans m glory (in the Lord’s Prayer)

gorlosten f gorlostenas earwig

govelus adj malleable

grote·sk adj grotesque

gùdhùk m collar

gwels gwaneth col wheat in blade

gwelv f gwelvow lip

gwerlas ‖ adj/m bluish green

gwevya v wave

gwigh m squeak, creak

hàm m ham

Hayl Leame m the Leame Estuary (fictionalized Humber)

heb worfen phr endless(ly)

hegas adj hateful

hel m = helgh

helyk col helygen willows

henavak [an dre] m henavogyon alderman

hendas m hendasow ancestor

herwyth bodh phr as you like

hirder m length

honenwiryon pl prigs

hothfy v swell

hudh m covert

hystêrya m hysteria

inketelma adv in this same way

iseldir m iseldiryow low-lying plain

jabot m jabot

jevan m fiend

kemeres sterycks phr fly into a passion

kewniek adj moss-covered

kerdhes hell phr saunter

kerdhes in udn dhysqwedhes phr parade

keswasca (kesqwasca) v compress

kig davas m mutton

knoukyans m knock(ing)

know Frynk col knofen walnuts

lader fordh m ladron highwayman

laun m launow flake

launya v flake

lavant m lavender

laylock m lilac

ledn oyl f lednow oilcloth

ledrek adj slanting

leun-bonyans m gallop

lethor m lethoryon milkman

lêty m lêtiow dairy

liv f lîvyow file

lyn Holland m holland (cloth)

manbluvak adj fluffy

megys adj muffled

melenwy·dn adj/m cream

melenyk adj yellowish, sallow

meryswë·dh col meryswedhen medlar trees

minak adj pointed (of face)

mis Efen adv/m = mis Metheven

molethy v curse

mollath f molothow curse

musur m musurow measure

myjyn m tiny bit

mynk m myncas mink

myrour m myrours mirror

nies adj = anies

omglôwes v feel (in oneself)

on col onen ashes (trees)

o·ttoman m o·ttomans ottoman

overdevys adj overgrown

ownek adj afraid

paper owrlyn ‖ m tissue paper

’pe unweyth phr + infinitive construction if only

’pe unweyth na² phr if only ... not past reference

pastel vro f pastellow riding (in Yorkshire)

pendra f pendrevow village

pendroppyans m nodding

penty m pentiow cottage

plâss m plâssyow hall, mansion

plethen f braid

pluvys adj plumed

plynchya v start, flinch

pock elyn m pockyow nudge

poll m head

poll bogh m pollow dimple

pollen f polednow puddle

pôlô m polo

portreyans m portreyansow portrait

potor m potoryon potter

Pow Evrok m Yorkshire

Pow Lynn m Lincolnshire

praisya v praise

predn eskys m predyer shoe tree

prowt adj proud

radnyêth ‖ f ranyêthow dialect

raglen f raglednow overall

ragvrehel m ragvrehellow cuff

restorya v restore

resystens m resistance

rom omwysca m rômys dressing-room

rûn m rûnyow rune

rielder m splendour

sacryfîs m sacrifice

salusy v greet

scafcarr (scavgarr) ‖ m scafkerry dog-cart

screwya v screw

scrîja v screech, scream

scrîjans m screeching, screaming

scùrrya v scrub

sêsya v seize

seth m sethow jar

settys stark phr staring (of eyes)

sewya in cort phr sue

sîra wydn m sîrys gwydn grandfather

skeus’he (gorskeus’he) v overshadow

skyjyow pl = eskyjyow

socyalydhek adj socialist

sôda m soda

solas m solace, entertainment

sols m solsow shilling

sowl col sowlen stubble

spectaclys pl spectacles

sprus keres col sprusen cherry-stones

sqwier m sqwieryon squire

stevel kydnyow f stevelyow dining-room

stevel megy f stevelyow smoking-room

styll m styllyow rafter

sycamorwë·dh col sycamorwedhen sycamores

syger adj leisurely

syjan m silk

taclednow pl things

ta·ffeta m taffeta

tâl an chy phr the top of the house

tanek adj blazing

tarnsya v tarnish

tebmyk m temygow fragment

tenkys f fate

terlentry v glitter

terros m doom, disaster

teyr-yêthek adj trilingual

tirwedh ‖ m tirwedhow landscape

todnek adj billowing

tolgh m tolhow mound

tonecter m undulation

torgh m tergh coil

torrak adj pregnant

trobm adj sudden, abrupt

trusy v dawdle

tydn adj keen, painful

undoneth m monotony

wainscot m wainscot

whedhla v tell a tale

whyppya v whip

wrynch m wrynchys trick