DYWETH AN WHEDHEL
David Watkins
Transcribed to Standard Cornish by
Ian Jackson
After first publication of the unfinished Tristan hag Isolt (or Trystan hag Ysolt in the original spelling) by A.S.D. Smith ‘Caradar’, it was David Watkins ‘Carer Brynyow’ who undertook to finish this free translation of Joseph Bédier’s Le Roman de Tristan et Iseut, employing a similar style. Although he was awarded the Mordon-Caradar Bowl in 1962 for his efforts, the work remained incomplete at his death in 1969; and so it fell once again to E.G.R. Hooper ‘Talek’ to edit a version for publication, and this appeared in 1973. A combined edition of the entire poem was later produced by Eddie Forbeis Climo (Gwask an Orlewen). Watkins wrote in Unified Cornish. His verses have been transcribed here into Standard Cornish by Ian Jackson.
The version presented here is based on Talek’s edition. We are grateful to Ray Chubb for furnishing us with a copy. Square brackets indicate points that are questionable in terms of proper Cornish usage; these are annotated at the end. Line numbering has been introduced for the first time; this continues the numbering of the lines in Caradar’s work.
In the version presented here, all mutations follow the original. Watkins was very loyal to the rules that Nance laid down for Unified Cornish, but this poem does derogate from them occasionally; for example, aga peswar, mara’th galwaf, and Isolt teg. We find both aga pris and aga fris. It seems Watkins pronounced gwaryaf (and its mutated forms) with consonantal y. This spelling has therefore been kept even though it is not standard. The archaic pluperfect tense has been retained; also old or courtly vocabulary such as camm (step), erbynn, Iwerdhon, leuv, rùy, telyn. The many instances of the present-future tense with present meaning belong to this register too; as does the preterite tense of the autonomous verb at line 7665.
The sonorants lh and rh (optionally voiceless) have been written ll and rr as Watkins himself spelled them; this custom, established by Nance, is still permitted in Standard Cornish spelling. But the optionally voiceless sonorant nh, written nn in Unified Cornish, has been spelled n (since Standard Cornish nn indicates pre-occlusion in the speech of west Cornwall, and nh was not pre-occluded).
The inflected preposition dhys (short vowel) is written throughout but dhis (long vowel) might be substituted where appropriate in rhyme or rhythm.
The poem is designed to be recited aloud in the formal diction of literary Middle Cornish. So for best effect you should pronounce oo as an o-sound (e.g. coos will rhyme with mos), and êw will sound like yw. While pure vowels in words of more than one syllable shorten in accordance with the Prosodic Shift, in poetic diction they should be reduced to schwa only when unstressed in final syllables; and prominence may be given to a final syllable at the end of a line when the corresponding rhyme is a monosyllable.
For Caradar's poem, likewise transcribed into Standard Cornish,
Rann 18 (yw omma pêsyes)
TRISTAN MES A’Y SKIANS
“Pòr wir, medhow yth oma
a’n dewas na yll nefra
6905 kelly y nerth in ow oos
dell wodhowgh, re’n Duw a’m ros.
“Myternes ger, yn tefry
perthy cov a ny wrewgh why
a’n jëdh-na ha my mar glor,
6910 mar deg ha tomm wàr an mor?
Ass o meur gàn sehes ny!
Eus cov a’n jëdh-na dhywgh why
pàn efsyn a’n keth hanaf?
Gwir pùb ger a lavaraf:
6915 medhow ov wosa henna
a’n medhowynsy creffa.”
Isolt yn town a hanajas
an geryow-ma pàn glêwas
saw unsel hy a [gonvedhas]
6920 ha’y fenn in hy fows a gudhas.
Ow sevel in bàn serrys brâs
meur hy a vynnas mos dhe ves
mès an rùy a wrug dalhenna
i’n gâpa hy ermyn [splanna].
6925 Y leverys dhedhy yn ker:
“Gorta genef, na borth awhêr;
eseth arta unn pols byhan
pòr attês ryb ow tenewen;
goslow dyson genef omma
6930 heb sqwîtha orth an folneth-ma.”
Orth an muscok y whovynnas:
“Pan greft a ylta gul, fâlswas?”
Gorthebys henna fest yn snell:
“Servya myterneth ogas ha pell
6935 hag arlydhy vryntyn hegar
hag arlodhesow a’m car.”
“A wodhesta helghya gans keun,
hag osta connek gans ÿdhyn?
Lavar an gwiryoneth, ty dhen,
6940 ha gorthyp dhymm lemmyn toth men.”
“Certan connek ov dres ehen.
Dhymmo crysowgh vy, re’m crohen.
Goslowowgh orthyf dour. A sos,
my a wra kemeres in coos
6945 elergh brâs ha gwynn gans gooskeun,
ha magata gans ow milgeun
crânys a neyj in comolow,
kefrÿs cudhonas ha godhow:
gans ow gwarak sur spylgarnas
6950 ha nyver meur a vongorsas.”
Pùb oll colonnek a wharthas.
Orto an rùy a wovynnas:
“Ha pÿth, broder, ’wreta cachya
pàn helhyth ryb an awan-ma?”
6955 “My a gach pùptra a gafaf.
Gul moy ès henna ny allaf.
Y cachyaf gans [goosfalhunas]
meur a orsas brâs ha bleydhas,
torhas coos gans [gerfalhunas],
6960 gans ow falhunas ewygas,
gans ow sparhôkys lostogas,
gans merlynow scovarnogas.
“Ha dhe’m trigva pàn dhewhelaf
gans ow hûlbren poos y [wharyaf]
6965 ha’n etewy splann kevranna
inter an sqwioryon gwella, lena,
ha gans an delyn wheg cana
ha cara an myternesow,
inwedh têwlel dhe’n goverow
6970 darnow munys a varennow.
“A nyns oma menstrel [dûrra]
a omwitho rag neb atla?
Hedhyw fatell allaf skyrmya
gans bat, a welsowgh why yn tâ.”
6975 Ev a frappyas gans y gûlbren
an air [adro ’dho] y honen.
“Kewgh dhe ves alemma, hegas
arlydhy Kernow,” y crias.
“Prag y whortowgh, re’n Duw a’m ros?
6980 A ny dhepsowgh agas boos?
Ytho prag y whrewgh why gortos?”
Ena Mark cowl-intertainys
gans an muscok scon a erhys
y gasvargh brâs ha’y falhunas
6985 ha dhe’n helva ev a lêdyas
oll an lu meur a varhogyon
ha kekefrÿs y sqwioryon.
Fysment Isolt o pytethus,
cudh [o] in hy holon rynnys.
6990 Dhe’n rùy y leverys hy:
“Syra, sqwith ov ha truesy.
Gesowgh vy dhe vos dhe hedhy
in ow rom [vyhan] ow honen,
hemma ortowgh why y fynsen:
6995 goslowes ny allaf na fella
orth an gockyneth dyflas-ma.”
Dh’y rom Isolt yth omdennas
in unn fystena ha hanas;
hy a leverys, ow kyny:
7000 “Brangyen, ow moren ger, tru, govy!
Podryn ov! Prag y feuv genys?
Poos yw ow holon ha cudhys.
“Ass yw wherow fest ow bêwnans;
milwell via genef ow mernans.
7005 [Adar] yma den, muscok yw
ha furv crows trehys in y vlew.
Devedhys yma va i’n lÿs
ha henna fest i’n gwetha prÿs.
An muscok-na, an fâlswas-na
7010 yw’n pystrior hackra, mab an pla,
rag oll i’m kever ev a wor,
moy ès neb den wàr an nor
saw unsel ty, Brangyen vyhan,
ha my ha kekefrÿs Tristan.”
7015 Yn lel y whovynnas Brangyen:
“A nyns ywa Tristan y honen?”
“Nag yw!” Isolt a worthebys,
“rag teg yw ow Tristan kerys
ha’n gwella marhak kekefrÿs,
7020 mès hemma hager-fâlswas yw
ha mylegys re bo gans Duw;
mollath dhe’n eur mayth o genys,
ha’n gorhal-na mayth o degys,
kyns tira ellas na vudha
7025 in dann tonnow down, re’m ena.”
“A arlodhes,” yn medh Brangyen,
“omgonfortyowgh! ow lel-whegen,
y whrewgh why re a ’skemunya
ha molethy i’n dedhyow-ma.
7030 Hèm yw dhe wir coyntys dhe why;
gul indelma ple whrussowgh desky? –
cannas Tristan y hylly bos.”
Yn medh Isolt: “Re Dhuw a’m ros,
dhe henna ny grysaf, drocka loos.
7035 Ny allaf vy y aswon màn,
ny wòn pyw yw an creatur gwann.
Kê jy dhe whilas, ow melder,
oll a yllyth in y gever.”
Tro ha’n stevel Brangyen êth
7040 le mayth esa’n fol a’y eseth.
Pàn welas ev an vaghteth len
gasa dhe godha y gûlbren
y whrug ow leverel yn fen:
“Brangyen, a Vrangyen, my a’th pÿs,
7045 kemmer trueth warnaf uskys,
maghteth lel ha bryntyn dell os,
cales dha golon na wra bos.”
“Pana dhyowl, ty bylen gocky,
a dhescas dhys ow hanow vy?”
7050 “My re’n godhva soladhëdh
yn surredy. A deg-vaghteth!
Re’m gols o melen solabrÿs,
mars yw’m skians dienkys
mes ow fenn ty yw dhe vlâmya,
7055 in Iwerdhon mar ny via
dhe wir fydhyes dhys an dewas.
Wàr an mor meur my a evas;
in tomder an hâv dell gofhaf
an dewas crev i’n hanaf
7060 a arhans splann my a’n hedhas
dhe Isolt; hy inwedh a’n evas:
ty dha honen a’n gor yn tâ.
Cofhe henna a ny vynta?”
“Na wrav,” y whorthebys Brangyen
7065 ha hy serrys brâs êth toth men
tro ha rom Isolt, mès Tristan
ow fysky wàr hy lergh truan
dell o a grias fest yn freth:
“Ogh! warnaf kemmer tregereth!”
7070 Ev a wrug entra ha gweles
Isolt teg, ha’y dhêwla alês
ev êth in unn stêvya yn scon
rag hy gwrynnya wàr hy dywvron,
mès hy methek ha fest anês
7075 angùs a’s gwrug glÿb dre whës,
dhedhy y woheles o res.
Tristan gans bysmêr a grenas
ha serrys meur a omdennas
bys in parwys ryb an daras,
7080 ha’y lev whath fâls, ev a gowsas:
“Re hir in gwir my re vêwas
rag govy an jëdh re welas
Isolt ow hares pàn y’m sconyas;
dhe’m cara hy ny wra lavasos
7085 ha hy a sens ow bosa’ los.
Neb a garro ha tynn ha pell
a wra ankevy fest yn hell.
“Ass yw teg an [benfenten bur]
gorlenwys a dev awan veur.
7090 Nyns yw màn pàn yw desehys,
indella sergh eus sygerys.”
“Broder,” Isolt a worthebys,
“orth dha weles ny grysaf dhys.
My a grèn ha nyns ov certan,
7095 ma dowt dhymm ty dhe vos Tristan.”
“A Vyternes, Tristan my yw
neb re’s ewn-garas abarth Duw.
A ny wrewgh perthy cov a’n corr
a scùllyas bleus càn, why a’n gor,
7100 inter agan gweliow, ha’m goos
a dheveras in cres an nos?
Pettygrew ha’n clehyk marthys
my a ros dhywgh, meur aga fris,
kekefrÿs a’n munys-prennyer
7105 a dêwlys vy kyns i’n gover?
A nyns eus cov a henna dhe why?
Nâ, ny yllowgh why ankevy!”
Orto Isolt fur a viras
hag i’n golon a hanajas.
7110 Ny wodhya pandra leverel
na pandra [grysy], dell hevel.
Hy a wrug convedhes yn tâ
an muscok dhe wodhvos pùptra,
mès folneth via yn certan
7115 avowa ev dhe vos Tristan.
“Isolt,” Tristan a leverys,
“y whòn agas bos omdennys
fest yn pell adhyworthyf vy:
rag henna y’s cùhudhaf why
7120 a fians vil ha fâlsury:
my re wodhva an termyn hir
pàn y’m carewgh a gerensa pur
i’n scovva a dhel in cres an coos,
eno, dell gofhowgh, my a ros
7125 dhywgh in ro Husdent an ky.
Dar! henna prest a’m cara vy.”
“Agh! fy! bÿth ny wra va dh’ aswon jy!
Ty a gôws fest yn fol, govy!”
Wosa Tristan dhe vos dhe ves
7130 an ky a drigas a’y wroweth ahës
ha cùsca clor in y gornel,
mès ev a wre stêvya yn fell
erbynn neb estren a dheffo
in neb le yn ogas dhodho.
7135 “Brangyen, wharê kergh e dhymmo.”
Ha Brangyen orth y [hembronkya]
dhodho, Tristan a wrug cria:
“Husdent! deus omma, ow hy dâ!
my a’th pew, dha dhon my a wra.”
7140 Husdent, an lev-na pàn glêwas,
mes a graf Brangyen a lammas
dhe denewen coth y vêster:
owth omrolya wàr leur yn ker
hag yn freth y lost ow shakya
7145 ev a wrug lapya y dhêwla
ha hardha’n fen gans lowena.
“Husdent,” an muscok a grias,
“gwynn dha vÿs sy, Husdent ow gwas!
my re strîvyas dhe’th vaga jy
7150 in grêf hag ethom heb hedhy.
Meur gwell wolcùm dhymm ty a ros
essy a garaf dëdh ha nos.
Yn unnyk aswon hy a wra,
dell hevelly, an bysow-ma:
7155 hy a’n ros dhymm in unn ola
hag amma pàn wrussyn ranna.
“An bysow-ma a jasper gwer
scant ny’m gasas in ow dyspêr.
Orto cùssul y whovynnys
7160 menowgh in ow tormens ahas.
Liesgweyth glebys glân yth o
pàn scùllyen dagrow tynn dresto.”
Isolt an bysow pàn welas
hy dywvregh alês yth egoras,
7165 tro ha’y heryas hy a bonyas
hag a’y holon hy a grias:
“Otta vy! Kemmer vy, Tristan!”
In y lev ûsyes Tristan len
a wrug gortheby fest yn fen:
7170 “Prag y feusta mar bell, cuv colon,
kyns ès ty dhe wul ow aswon?
meur pella ès an ky lel-ma
a wor fest yn tâ ow hara.
“Ny dal màn ow bos aswonys
7175 dre’n bysow-ma a bris marthys:
na fors vÿth oll awos henna,
a ny brederyth y fia
whecka my dhe vos aswonys
dre gov agan sergh solabrÿs?
7180 Prag yth esta tùllys, re’n nev?
Prag, yn tefry, der am lev?
Son ow holon yth yw, ow har:
y tegoth dhys clêwes, heb mar.”
“Pàr hap, cuv colon,” yn medh hy,
7185 “my re’n clêwas scona defry
ès dell brederyth, mès mailys
yth esen in kemmys castys.
A res dhymm sewya yn lowen
oll ow yêwnadow ow honen
7190 avell Husdent ha dre henna
peryllya dha weles, re’m ena,
a wel dhymm yn harow kychys
hag ena dydrueth ledhys?
“Ass yw meur ow heudh ha’m preder
7195 ha’m fienasow [in kever]
diogeleth heb drog màn
dhe’n eyl ha’y gela ahanan.
Naneyl an cov a’gan bêwnans kyns
na’n bysow-ma, na bytegyns
7200 oll myns an son hager a’th lev,
nefra tra vÿth dhymmo ny brev.
Henna ’alsa bos, pyw a wor?
nebes connek ges pystrior.
Bytegyns, [a wel] an bysow
7205 gwrav vy omdhascor heb wow.
A ny wrug avy dhys lia
pàn wellen an bysow arta
y [whrellyn] pùpprÿs an pÿth
a wovynnys orthyf, re’m fÿdh,
7210 bedhens henna bò fur bò fol
kyn fen defry gyllys dhe goll?
Furneth py folneth!
Otta vy! A Dristan kerys, kemmer vy!”
Y codhas hy n’unn clamdera
7215 wàr dhywvron an keryas kerra.
Isolt truan pàn dhasvêwas
diogel Tristan a’s kemeras
inter y dhywvregh brâs ha crev,
dh’y dhewlagas glas ’vell an nev
7220 ha dh’y feth tender ev a ammas.
Adrÿv an lenn ev a’s sewyas
ha’n vyternes ev a vyrlas.
Rag omdhydhana gans an fol
an chambrours hager, bylens oll,
7225 [in dann gris] a wrug y worra
’vell ky in kîjy dhe driga.
Heb whetha corn y whodhevys
oll aga ges ha’ga cronkys,
mès traweythyow ow tascafos
7230 y form ha’y decter y whrug mos
a’y grow plos bys in stevel splann
an vyternes gostyth ha glân.
Wosa lies dëdh dhe vos passyes,
meur aga skeus dyw jambrores
7235 dhe Androw drog a whedhlas.
Try aspiyas ev a worras
arâg rômys an benenes
hag y ervys a benn dhe dreys.
Menowgh Tristan fel a lammas
7240 yn uskys dres benn an daras.
Ena’n aspiysy a grias:
“Avaund! Dewhel! Kê dhe’th kîjy,
pylyak, kê dhe gùsca, ty gy,
wàr dha bùsernow cala los
7245 i’th toll jy uthyk tewl ha plos.”
“Dàr! why arlydhy fur ha bryntyn,”
yn medh an muscok ow wherthyn,
“a ny dhegoth dhymm an nos-ma
an vyternes dhâ [dhe] wrynnya?
7250 A ny wodhowgh hy dhe’m cara
ha lemmyn sur hy a’m gorta?”
Y [florsyas] y vat heb hedhy,
own a’s teva’n aspiysy
ha dhe entra y a’n gasas
7255 dhe stevel Isolt y geryades.
[Ino] inter y dhywvregh crev
y’s kemeras hag yn medh ev:
“Res porrês yw dhymm, cuv colon,
alemma fia fest yn scon
7260 namoy dhe dhewheles nefra.
Ow mernans ogas fest yma!
Pell adhyworthys, re’m ena,
sur y farwaf a’m yêwnadow,
ow thenkys yw marthys wherow.”
7265 “Gorr dha dhywvregh crev i’m kerhyn,
a Dristan, gwask vy fest yn tynn,
agan colonnow may rannons
ha’n enevow kes-dascorrons.
“Hembronk vy pùb camm dhe’n gwynnvÿs,
7270 kyns adro dhodho y kêwsys,
dhe’n wlas well in hans dhe’n ebron
ma na dhewhello bÿth neb den.
Eno canoryon heb rîvow
bys vycken a gân keurganow
7275 dres comolow [amser] avàn.
Hembronk vy dhedhy, Tristan!”
“Henna oll ny a wra forsôth.
Tra vÿth ny’m let a wul dha vodh.
Gwrav, my a’th hembronk abarth Duw
7280 bys in gwlas lowen an Re Bew.
“Ow nes’he, dhe wir, yma’n prÿs.
A ny efsyn ny solabrÿs
oll gàn anken ha’n lowena?
Ow tos nes yma’n termyn-na
7285 pàn vÿdh oll cowlwrës in ow oos.
Mara’th galwaf, a vynta dos?”
“Tristan cuv! Galw vy dell ov,
godhes yn tâ y tov.”
“Ow melder, Duw re’th venygo.”
7290 Hag ev dres an [treuthow] ow mos,
an aspiysy, atlyon plos,
a settyas warnodho yn hardh,
mès ev a godhas fest in wharth.
Ena ow mos dhe ves yn hell
7295 y swaysyas y varr, ow kêwsel:
“Why a’m châss, arlydhy vryntyn.
Py les henna? my a wovyn.
Nyns eus moy dhymm dhe wul ajy
pàn wra an arlodhes a vry
7300 ow danvon pell dhe dharbary
chy [my dhe dhedhewy dhedhy],
onen a grystal cler ha glân,
afînys gans rosennow splann,
glew myttyn in lagas an howl,
7305 ha henna my a wra, re’m sowl.”
“Ytho kê dhe ves, hordh gocky
i’n gwetha prÿs,” yn medhans y,
an chambrours leun a vylyny.
Dhe Dristan an mêny ownek
7310 a asas spâss, ha colonnek
heb fystena màn, ow cana
ev êth in kerdh in unn dhauncya.
**********
Rann 19
MERNANS
[Dhe hës] pàn dhewhelas Tristan
dhe Garhays in Breten Vyhan,
7315 y wherryas Bedalys erbynn
an cothman ker Caherdyn.
Dhe weres y gar Tristan êth
dell o y dhevar dh’y goweth.
Seyth broder [drog] dhe Vedalys
7320 gans Tristan hardh a veu ledhys.
Mès golies a veu, ogh, tru,
fâlslych hag yn fell gans guw.
Owth omglêwes pain marthys brâs
ev êth bys in castel Carhays.
7325 Y woliow tynn ’veu mailyes –
an guw o onen venymys.
Meur medhygyon o devedhys
ha’ga medhygieth prevys
mès nagonen vÿth anedha
7330 ny ylly y yaghhe banna;
cammen ny wodhya den vÿth oll
dhe wul plaster, er aga coll,
rag tenna an venym ahas;
oll yn euver y a valas
7335 ha brêwy yn fen an gwredhyow,
cùntell losow rag gul dewosow.
In despît oll dh’aga ehen
ha’n eliow a wlas estren
Tristan lemen a omwethhas:
7340 dres y gorf an venym a lêsas,
ev êth gwynn ha gwann marthys brâs,
iredy ev o tanow’hës
ha’y eskern [omherdhya] mes.
Yth omglêwas bos y vêwnans
7345 ow mos dhe goll, [adhewhans]
y fedha marow, y’n godhya,
ha gweles Isolt ev a vynna.
Mès fatell ylly mos dhedhy
ha hy mar bell yn surredy?
7350 Mar wann ha mar glâv yth o va
heb dowt an viaj a’n ladha,
ha bys in Kernow mar hedha
fatell alsa y envy scappya?
Kyny ev a wrug ha hanas
7355 ha’n venym marwyl a’n grêvyas,
y ancow lemmyn y whortas.
Danvon warlergh Caherdyn lel
yn scon ev a wrug in dann gel
rag cafos pùptra [in kever]
7360 y gleves, rag an dhew vroder
a gara [y gela] yn len
gans kerensa pur ha men.
Ny vynna [orth den vÿth eno
i’n stevel dhe wortos] ganso,
7365 [na whath] i’n [stevelyow] nessa
saw Caherdyn y gar gwella.
Y wreg a wrug ombredery
ha dre whans godhvos heb hedhy
ha meur hy dowt hy a vynsa
7370 clêwes oll an omgows pryva.
Hy êth dhe scodhya, leun a skeus,
erbynn an parwys tu avês
dhe’n chambour le mayth esa
Tristan idhyl ow crowedha.
7375 Ha hy ow coslowes dyson,
an lella a’n moronyon
a wôlyas tynn, ma na via
hy mêstres ownek i’n tor’-na
in hy freder awos an bÿs
7380 sowthenys adhesempys.
Hag ev ow cùntell y nell
a strîvyas dhe scodhya yn snell
erbynn an parwys, ha’y goweth
Caherdyn dhe sedha yth êth
7385 wàr an gwely in y ogas.
Aga dew dagrow tynn a scùllyas
ow kyny an eyl orth y gela
bos terrys aga kerensa
marthys scon, ha’ga cowetha.
7390 Yn medh Tristan: “Ow har wheg,
yth esof in gwlas estrennek,
le nag eus cuv vÿth oll genef
na gweresor omma, re’n nev,
saw unsel ty, neb re ros
7395 dhymm lowena prest dëdh ha nos.
“Th’esof ow kelly an bêwnans
ha wharê y teu ow mernans.
Isolt teg y carsen gweles
mès dh’y gwlas ny allaf mones.
7400 Fatell yllyr danvon dhedhy
bos ethom meur dhymm anedhy?
A callen cafos cannas lel
ha’y gelwel dhe dhos dhe’m yaghhe,
hy a vynsa dos dhymm wharê,
7405 rag hy a’m car yn ker marthys,
moy ès neb unn in oll an bÿs.
“Caherdyn, ow hescoweth gwir,
er agan kerensa a dhur,
er meureth dha golon mar vrâs,
7410 er agan cowethyans vas
y whovynnaf orthys yn ter
dhe omgemeres heb awhêr
an aneth-ma a’m govys vy:
mara’n gwreth y fedhaf dhys sy
7415 omajer a wra dha gara
a-ugh pùb oll a’gan hynsa,
ma’s hy usy pell alemma.”
Caherdyn pàn welas Tristan
ow kyny ha leun a dhuwhan
7420 y fedhelhas y golon veur
dre byta warnodho in gwir.
Adhesempys ev a sevys
hag yn hegar a worthebys:
“Tristan cuv, na ol namoy.
7425 Y whrav oll a vynnyth gans joy.
Ow broder, yn tiogel y’n gwrav;
par amour yth omgemeraf,
awos merwel, an aneth-ma.
Tra vÿth i’n bÿs, ow hothman dâ,
7430 ny’m let a wul myns a allaf.
Lavar dhymm pandra venegaf
dhe’n vyternes, ena y tarbaraf.”
Tristan a worthebys in unn ola:
“Dùrdala dhys, ow har gwella,
7435 ha lemmyn ro scovarn dhe’m pesadow:
gorr an bysow-ma wàr dha vys bysow,
rag tôkyn yw inter Isolt ha my.
Pàn wreth tira diogel in hy gwlas hy
yn fur i’n lÿs neb marchont fin omwra;
7440 dhedhy ro devnydhyow a owrlyn dâ.
“Gwait yn sur may whello an bysow-ma.
Worteweth hy a wra cafos fordh dhâ
dhe gêwsel dhys a’n eyl tu yn pryveth.
Dhedhy lavar ow bones in moreth
7445 orth hy dynerhy a woles ow holen;
hag inwedh nag eus den vÿth a yll don
hebasca dhymm saw hy neb a garaf:
lavar, mar ny dheu hy dhymm marow vedhaf.
“An gèm a dhora dh’y hov lowena
7450 eus tremenys ha ponvos magata
ha tristys hag angùs, kefrÿs joy pur,
ha’gan kerensa lel, medhel ha gwir,
ha’gan sehes pàn efsyn an dewas.
Êhân bos gàn mernans ny a evas.
7455 Lavar dhedhy freth dhe gofhe an ly,
ma na wren cara nagonen saw hy.
An ambos-ma my re wrug y sensy.”
Adrÿv an fos, ha’y moren ow côlyas,
Isolt a’n Dhêwla Wynn dyblans a glêwas
7460 an geryow-na Tristan gwann a gowsas.
Y crenas ha namna glamderas.
Tristan a gowsas indelma:
“Gwra fystena, coweth gwella,
na worta màn na fella
7465 ha dhymmo fest yn scon dewhel.
Mar strechyth, den namoy ny’m gwel.
“Gas cummyas dêwgans dëdh, [na fella],
ha’m cares gwra hy dry omma.
Avoyd heb gul son wàr neb cor,
7470 heb godhvos bynytha dha whor;
boken cows orty ty dhe vos
dhe gerhes medhek, drocka loos.
“Golya in ow gorhal scav gwra,
kemmer genes dyw wool [splanna],
7475 an eyl ’vÿdh du ha gwynn y gela.
Mar treth dhymm an vyternes fin,
may’s gwyllyf hâl an wool wynn.
Soweth, mar ny’s dreth, ogh ha tru,
ena gwra hâlya onen du.
7480 “Nyns eus genef, ow howeth lel,
dhys tra na hen dhe leverel –
Duw re’th gedyo dhe Dyntajel.”
Ev a hanajas hag ola
ha kyny’n wherow a wruga.
7485 Caherdyn kekefrÿs a olas
ha dhe Dristan ev a ammas;
ena kemeres y gummyas.
Ha gwyns dhe les pàn whethas
Caherdyn hegar a voras
7490 ha’n marners lel a dhrehevys
an ancar poos yn lavurys,
an wool y a’s tennas in bàn
ha scon a asas an lann.
Ha’n gorhal dâ in awhêr clor
7495 aras a wrug tonnow an mor.
Cargys gans gwara rych ha dâ,
owrlyn a lywyow dres kynda,
lestry marthys, precyùs ha fin,
hag inwedh lies ehen gwin,
7500 kefrÿs [gerfalhunas] Spaynek.
Dre an re-ma Caherdyn wheg
a waityas gweles Isolt teg.
Eth dëdh hag eth nos dre’n tonnow
êth an gorhal bys in Kernow.
**********
7505 Tra ewn uthyk dhe wir yw sorr benyn.
Omwitha orto y coodh dhe bùb den.
In le may ma hy kerys dhe voyha,
eno hy dial dhe’n moyha fell yma.
Kerensa benyn a dev uskys.
7510 Snell hy avy a wrug tevy kefrÿs.
Unweyth yma hy avy drehevys,
ev a wra, a dra sur, pella pêsya
ages oll myns ha nerth hy herensa.
Kerensa hy a wor yn tâ rêwlya
7515 mès avy, soweth, ny yll vynytha.
Ha hy ow posa erbynn fos an chy,
Isolt a’n Dhêwla Wynn y clêwas hy
dyblans pùb ger oll a veu leverys;
honna gans dygolon o kemerys.
7520 Tristan [nefra] mar veur hy ny garsa.
[Dhe hës] y whodhya bos y gerensa
rag ken onen, an Isolt aral-na.
Y sensys down in hy holon an pÿth
re glêwsa agensow yn cler perfÿth.
7525 Ass’ vÿdh meur neb dëdh a dheu hy dial
wàr neb a gara moy ès den vÿth aral.
Lemmyn pols hy a gudhas down ragtho
an pÿth a wodhya, benyn fur dell o.
Ena pàn veu egerys an daras
7530 scon dhe stevel Tristan hy a entras.
Ow cudha hy sorr hy a wrug pêsya
[dh’y] servya, gwelhe y jer ha’y dhydhana
dell dheseth dhe geryades lel ha gwreg.
Hy a leverys dhodho geryow wheg,
7535 amma dhodho wàr y vin ha govyn
mar teffo tre yn scon Caherdyn
ha ganso medhek neb a alsa y sylwel –
mès prest hy a whila chauns dh’y dhial’.
Golya ny cessyas Caherdyn
7540 bys may [ancara] in porth fin
Tyntajel meur y hanow mas.
Y tug wàr y dhorn falhun brâs
hag in dann y gasel pann ker
a lyw druth ha meur y decter,
7545 ha hanaf a roth teg in y leuv.
Ev a’n ros dhe Vytern Mark cuv
hag [orth y bysy] yn cortes
y with pùb nos ha dëdh ha cres
may hallo dyson kenwertha
7550 in y direth brâs heb owna
drog n’a vyscont n’a chamberlyn.
Ha’n rùy a’n grauntyas dres termyn
dhodho arâg an dus vryntyn.
Ena y profyas Caherdyn
7555 dhe Isolt delgh a owr fin.
“Myternes,” ev a leverys,
“an owr ino yw meur y bris.”
Ow tenna [adhywar] y vÿs
bysow Tristan ev a’n sensys
7560 avàn kyns y worra’n [wara]
ryb tenewen an brôcha.
Yn medh ev yn uhel:
“Otta, myternes, ma owr an delgh-ma
an owr fina; gans henna
7565 meur y bris yw owr an bysow-ma,”
hag Isolt owth aswon fest cler
an bysow-na a jasper gwer.
Ena hy holon a grenas,
kekefrÿs hy lyw a jaunjyas,
7570 hag ewn euth a’s teva a’n pÿth
[hy dhe wuthyl clêwes], re’m fÿdh.
Hy a dennas Caherdyn ker
a’n eyl tu ryb an fenester
kepar ha dell vynn gweles gwell
7575 ha bargennya an degen yn fel.
Caherdyn a whystras yn hell:
“Arlodhes, Tristan yw golies
gans guw venymys a’n vila,
ogas ha marow ha grêvyes:
7580 ev a vynn my dh’agas gwarnya.
“Ny gôws ma’s i’gas kever why,
ny yll den dry confort dhodho,
hag ev a vynn [ortowgh whywhy
cofhe]’n dedhyow spênys ganso.
7585 “Ev a vynn dry dh’agas cov why
an galarow wherow ha’n gu,
govyjyon garow yn tefry,
a wodhefsowgh warbarth gàs dew.
Gwithowgh why dour an bysow-ma
7590 a ros dhywgh Tristan, re’m ena.”
Y kêwsys in lev truesy:
“A goweth dâ, my a’th hol sy.
Dha worhal bedhens parys lemmyn
dhe vora sur ternos vyttyn.
7595 Kettel welaf an jasper gwer
na tus na stag na fosow
y ny’m let a wul dha vodh
wàr dir, wàr dhowr, na morow.”
Ternos avarr an vyternes
7600 a leverys hy bos ow mynnas
[dhe] helghya: ha hy a erhys
may fe parys oll hy heun
ha kekefrÿs hy ÿdhyn.
Mès Dûk Androw, hager y gnas,
7605 prest ow cul spia, re’n ow thas,
ha heb wolcùm ev êth gensy.
Wàr an âls pàn ethons y
fesont splann a wrug eskyna
hag Androw rag cafos henna
7610 a wrug dyllo un falhun fel.
Dhe’n ebron y neyjas uhel
ha scon êth henna mes a wel.
“Ot an falhun i’n porth enos,
Syr Androw, re’n Duw a’m ros,
7615 cluttys wàr wern gorhal nag yw
dhymmo aswonys. Pyw’n pew?”
“Arlodhes,” yn medh an atla,
“ev yw gorhal an Breton-ma
neb a ros dhywgh de in dann gel
7620 an bysow owr-na, dell hevel.
Deun cafos agan falhun lel.”
Caherdyn dâ a wrug gorra
a’n flûr dhe’n lann plynken tira
hag ena ev êth dhe gerhes
7625 ha [hembronkya] an vyternes.
“Mars yw agas bodh, myternes,
aberth i’n gorhal gwrewgh kerdhes,
ena dhywgh y fÿdh dysqwedhys
ow kystyow a rych marchondîs.”
7630 “Yn lowen, Syra,” yn medh hy,
ow lamma yn scav iredy
[adhywar] geyn hy stêda meur.
Hy êth scon wàr an blynken hir
ha dresto dhe’n gorhal dhe wir.
7635 Androw a vynna hy sewya
ha scon wàr an blynken tira
ev êth rag aspia i’n gorhal.
Mès Caherdyn hardh ow sevel
a’y sav wàr an gùnal a’n frappyas
7640 gans rev, ha’n gal a drebuchyas
ha dhe’n dowr down omdhysevel;
ena y whilas tira diogel.
Caherdyn a’n gweskys arta
ha’y gronkya n’dann dowr, ow carma:
7645 “Marw traitour! Hèm yw yn sur
dha wober rag oll an drog meur
ha’n torment tynn, ty bylen gwann,
a wrug dhe Isolt ha Tristan.”
Duw ow perthy cov a’n garoryon
7650 a wrug dial wàr an atlyon,
neb sur re wrussa dysqwedhes
kemmys vylyny prest heb cres,
kemmys pain hag envy garow –
aga peswar, ymôns y marow,
7655 Gwenlon, Gondwyn, Denwalen, Androw.
An ancar a veu drehevys
ha’n wern a veu desedhys
ha’n wool dysplewys yn tynn.
An awel clor, yêyn an myttyn,
7660 a sias i’n gwern-lovonow
ha whethy an wool dhe lanow.
Ass o an gorhal golok gay
pàn êth in mes ow casa’n cay
dhe’n pellder wor’tu ha’n howlsplan
7665 ha mes a wel, ny welas màn.
**********
Bludhys o Tristan in Carhays;
dhodho y teuth yêwnadow brâs
rag gweles Isolt ow tos diogel
[in an] gorhal dres an gorwel.
7670 Pùb dëdh oll ev a wre danvon
dhe’n morrep onen a’n wesyon
dhe viras mar kyller gweles
an gorhal mas ow tewheles
ha kefrÿs pan lyw ’vedha’n wool.
7675 Ny’n jeva whans aral vÿth oll.
Kyns napell ev y honen in dyspêr
a veu degys [a wel] downvor gwer
wàr âls Penmargh a sevys in bàn
kepar ha pynakyl wàr an lann.
7680 Tristan yth esa eno yn esedhys
rag gortos bys pàn ve an howl sedhys.
Ass o teg an vu alena ha wheg!
Mès dhe Dristan heb Isolt nyns o teg.
Miras a wrug wàr an gorwel pell,
7685 dres oll an efander undon,
mars o gool in hans, mès fyllel;
ny welas tra, y honen, wàr an donn.
Na hen ny ylly y jerya
ha mar pêsya ev [dhe vêwa],
7690 henna yn unnyk a via
awos ev dh’y gwaitya pella.
I’n tor’-na, prederus meur, yth esa
Isolt wheg oll yn lent ow nessa.
Âls Penmargh a dheuth dhe wel i'n pellder
7695 ha tro ha hy y wholyas an lester.
Mès adhystowgh y sevys enawel;
erbynn an wool an gwyns a wrug gweskel,
ha’n gorhal scav ader dro a drailya,
ow mos gans an gwyns an marners a’n gwelas.
7700 Uhellys an mor ha’n gwyns a sorras
yn frâs, ha’n air gans tewlder a dew’has.
An mor a dhuas ha’n glaw a godhas
ha’n marners smat an wool a iselhas.
Cors wàr vercy gwyns ha tonn a wolyas.
7705 Ankevy y a wrug i’n gwetha prÿs
hâlya dhe’n gorhal an scath kelmys
orth an delergh ha honna a veu sqwerdys
dre donn marthys brâs ha gensy colenkys.
Isolt a grias: “Pylyak ov, govy!
7710 Truan ha truedhek sur yth ov vy!
Tru, ny vynn Duw my dhe vêwa pell lowr
dhe weles Tristan ker, [marhogyon] flour,
unweyth arta, saw unweyth, re’m ena.
Duw a vynn orthyf budhy i’n mor-ma.
7715 Tristan, mar lavarren dhys unweyth arta
ny wrussen fors mar marwen wosa henna.
Mar ny dheffen dhys an rêson via
[ma na vynna] Duw wàr neb cor henna.
Ot omma, yn tefry, yw’m galar tynn:
7720 abàn yw bodh Duw merwel my a vynn.
“Ow ancow ny re dhymm fors i’n tor’-ma:
mès, cuv colon, pàn wodhvedhyth henna
marow vedhyth [tesy] dell wòn yn tâ.
Agan kerensa ny yw a’n par-na
7725 ma na ylta jy merwel hebof vy,
naneyl nes yn tefry my hebos sy.
Arâg ow dewlagas dha vernans jy
my a wel i’n keth prÿs ha’w mernans vy.
“Ass yw tynn ow yêwnadow dhe verwel
7730 intra dha dhywvregh grev ha diogel
ha bos in geler genes encledhys.
In henna agan dew ny re fyllys.
“Govy, my ow honen a wra merwel
ow sedhy i’n mor hebos, mes a wel.
7735 Martesen ny wodhvedhys a’m mernans:
ty a vêw ow cortos ow devedhyans.
Mar mynn Duw ty a vÿdh defry yaghhës
ha pàr hap wosa my dhe vos dhe ves
ty a garvyth benyn aral yn tynn,
7740 heb mar hy ’vÿdh Isolt a’n Dhêwla Wynn.
“A Dristan! ny wòn màn fatell vÿdh dhys;
ragof ow honen, ow har meurgerys,
ty dhe vos marow dhe wir mar cothfen,
ena bew pell wàr dha lergh ny vien.
7745 Duw a nev dhyn re wrauntyo, cuv colon,
pò may hallen vy dha yaghhe yn scon
pò may fen warbarth [in enewores]
ha merwel in angùs a’n keth cleves.”
Indelma an vyternes fur
7750 a [gynys] freth dres pymp dëdh hir
ha’n teweth ow serry yn frâs ...
Ena an mor a spavenhas
hag y hâlyas Caherdyn len
an wool wynn glân fest yn lowen
7755 may hallo Tristan gwann aswon
hy lyw a benn an âls yn scon.
I’n eur-na Caherdyn a wel
Breten Vyhan ’vell comol pell.
Ellas! adhesempys spavnell
7760 a sewyas scon an enawel,
ha’n mor pòr leven a godhas,
ha’n gwynsow lemmyn a cessyas
dhe whetha an wool dhe leunder:
an marners a lewyas yn euver
7765 ha’n lester êth whym whàm a bùb tu
heb hedhy màn, ellas ha tru.
Caherdyn len, meur y breder,
[a] lann y whelas i’n pellder.
An scath sedhys o in downder
7770 i’n hager-awel uthyk kyns,
rag henna tira ny yllens.
Hag Isolt sqwith ow cùsca poos
a hunrosas i’n tressa nos
hy dhe varlenna penn torgh coos
7775 hag a vostyas hy fows gans goos;
dre henna y whodhya heb mar
na wely moy yn few hy har.
Lemmyn re wann o Tristan dâ:
gôlyas wàr an âls ny vynna.
7780 Fest in dysês ha galar meur
ev re wortsa y gar re hir.
Trist ha sqwith ev a [dhuwhanas],
in hireth ev a hanajas,
deglena gans yêwnadow
7785 down bys mayth o ogas marow.
Worteweth an gwyns a whetha
ha’n gorhal êth wàr rag scaffa.
Isolt an wreg ha hy envies
an wool wynn sur a wrug gweles,
7790 ha’y dial a wrug kemeres.
Hy êth bys in gwely Tristan
ow cows yn freth hag ev mar wann.
“Coweth ker, Caherdyn yma ow tos.
Y whelys y worhal, re’n Duw a’m ros,
7795 ow colya yn hell gans caletter meur.
Ev, re dhocko an pÿth a’th saw ty sur!”
Tristan a grenas ow covyn yn fen:
“Heb gil vÿth osta sur, ow hares len,
hèm yw y worhal ev heb mar vÿth oll.
7800 Lemmyn lavar dhymm, py [par] yw an wool?”
“My a’s gwelas sur dyblans fest
hag oll mororyon, Duw in test,
a’s hâlyas wàr vàn yn uhel
rag ny’s teves nameur awel.
7805 “An wool? Godhvyth hy bos du oll!”
Tristan tro ha’n parwys, ellas,
in dyspêr ev a omdrailyas.
Hag ev [in enewores] meur
a gowsas: “Ny allaf in gwir
7810 sensy ow bêwnans na fella.”
Tergweyth ev a wrug hanaja:
“ISOLT, OW MELDER, CUV COLON.”
Ow leverel henna dyson
an peswora treveth, dhe’n nev
7815 ev a dhascoras y enef.
Ha’y varhogyon ha’n mêny dâ,
a’n eyl penn a’n lÿs dh’y gela,
ena a scùllyas dagrow tynn:
namoy ny gôws an marhak fin.
7820 A’y wely y a’n kemeras
ha wàr lenn wynn y a’n gorras
ha gans lien bedh a’n cudhas.
**********
Wàr an mor an gwyns a sevys,
ewn erbynn an wool a weskys
7825 ha herdhya’n lester bys i’n tir.
Isolt teg a dhiras in gwir.
Hy a glêwas kynvan uhel
i’n strêtys ha’n dus ow kêwsel
ha’n clegh ow seny i’n tourow.
7830 Govyn a wrug orth an poblow
pÿth o styr an clegh ha’n dagrow.
Den coth a gowsas orty indelma:
“Arlodhes, ponow meur yma omma.
Tristan, den heb tùll na gil, caradow,
7835 marhak len, hardh diown, yw marow.
“Yth o marthys hel dhe’n vohosogyon,
kenweres parys dhe’n anfusygyon.
Hèn yw an moreth gwetha i’gan oos
re godhas wàr agan bro, drocka loos.”
7840 Henna pàn glêwas Isolt lel
ger vÿth ny ylly leverel
gans posyjyon hy holon [drogh],
dagrow wherow wàr hy [dywvogh],
hës ha hës an fordh bell dhe’n lÿs
7845 hy êth ha’y fows dygempennys.
Sowthenys yth o’n Vretonyon,
pùbonen êth trist i’n golon.
Bÿth ny welas benyn mar deg
ha’y tremyn mar druedhek.
7850 Pùb a wovynnas, dâ y gnas:
“Pyw yw hy ha py ma hy gwlas?”
Ow codhaf pin i’n kettermyn,
ellas, Isolt a’n Dhêwla Wynn
(muskegys meur hy o lemmyn
7855 awos hy dial dydrueth
o dyswedhys, ha gensy meth
awos hy vylyny ahas)
dres an corf marow a scrîjas.
Awotta an vu a jaunjyas!
7860 An Isolt aral pàn entras
diornys ha glÿb hy dewlagas,
dyson orty a gowsas:
“Arlodhes, gesowgh dhymm nessa.
Genef vy moy skyla yma
7865 in y gever dhe alary.
Soladhëdh my re’n caras moy
agesowgh why, crysowgh dhe vy.
Ogh! gallas bêwnans, heuthter, joy.”
Y pesys Duw hag ow sevel
7870 trogh hy holon, tro ha’n howldrevel,
ena gans fysment solempna
fest yn hell y whrug kildenna
an cudhans dhywar hy har mas
ow tyscudha oll y fâss.
7875 Ass o trist an wolok lemmyn!
Hy a ammas wàr benn dêwlin
dh’y vin, ha’y vyrla ev yn tynn
corf orth corf, kefrÿs min orth min.
Ow tascor hy enef crev
7880 kesunnyes dhodho, re’n nev,
y ferwys a gudh ragtho ev.
**********
Mark pàn glêwas a vernans
an garyoryon, [adhewhans]
y trêthas an mor efan
7885 ha mos dhe Vreten Vyhan.
Ena bos [gwries] yth erhys
dyw eler meur aga pris:
an eyl a galcedony
dhe Isolt er cov anedhy,
7890 ha’y gela a veryl splann
er revrons cuv orth Tristan.
Mark a’s dug in y worhal
yn trist bys in Tyntajel
ha ryb aps an chapel
7895 y fôns, onen a bùb tu,
eno encledhys aga dew.
Dres an nos-na dreysen las
ha dêlek a devys brâs
mes a vedh Tristan wordhy,
7900 meur scorennow crev dhedhy
ha [blejyow] wheg an gwaynten;
oll a gramblas dres crîben
an aps hag ena poran
dieskyna dhe vedh splann
7905 Isolt hag ino gwredhya.
Ass yw fast colm kerensa.
I’n mernans unnyes arta!
In cres hy nerth an dhreysen vrâs
a veu trehys gans tus an wlas.
7910 Mès ternos freth ow tasvêwa
tevys veu’n dhreysen grev arta
mar ven ha mar leun a [vlejyow]
gwer avell kyns, my a’n avow.
Y tieskynas desempys
7915 dhe vedh Isolt hag yn serhys
owth omwredhya in y gerhyn,
orth y worhery yn tien.
Tergweyth y’s troghsons, tus an wlas,
ha tergweyth hy a devys brâs.
7920 [Dhe hës] ger a veu danvenys
dhe’n mytern adro dhe’n marthus.
Orth an dus ev a wrug dyfen
namoy na drohens an dhreysen.
**********
An gwersyow-ma re beu scrifys
7925 dhe seul a gar dres an norvÿs.
Y a dhynergh an prederus,
seul yw lowen, seul yw cudhys,
mès a yêwnadow yw lenwys.
Pùb re gaffo solas ina
7930 rag venym plos, hebasca
rag pùb cleves dre gerensa.
**********
NOTES
6919 gonvedhas: The verb-noun convedhes was backformed from verbal adjective convedhys. Properly it has no inflected forms. The original inflecting verb canvos has not survived.
6924 splanna: Here employed with superlative force though without the definite article. Analogous perhaps with exclamations like drocka loos! but there is still debate about the correct grammatical analysis of such phrases. Watkins may have had Welsh in mind, where the corresponding form is distinctly superlative.
6957 goosfalhunas: Unified Cornish gosfalghunas. The meaning is unclear. So transcribed, the sense would be ‘blood falcons’. But perhaps ‘goshawks’ are intended; these are usually goodhhôkys.
6959 gerfalhunas: The meaning is unclear. Unified Cornish gerfalghunas. If ger is ‘word’ as usual, then perhaps the idea is falcons that respond to spoken command.
6971 dûrra: See note to 6924.
6976 adro ’dho: For adro dhodho. In Talek’s edition it is spelled as a single word adrodho. This is not a typical form.
6989 o: In strict grammar we would expect [yth] esa since cudh is a noun.
6993 vyhan: Usually rom is considered a masculine noun, but here Watkins treats it as feminine, perhaps by analogy with stevel.
7005 Adar: Here employed like Mès or Saw as a coordinating conjunction ‘but’ linking whole sentences. This usage is not typical.
7088 benfenten bur: Although the noun fenten is feminine, the sense of penfenten (‘head of a spring’, not ‘principal spring’) shows that the first element is primary; this determines the gender of the compound – masculine, not feminine.
7111 grysy: Although pandra is followed by Second State of an inflected verb (because it subsumes particle a in that case), there should be no mutation of a verb-noun. Here correct pandra crysy would be equivalent to formal pandra wryllyf (or wrav) crysy.
7136 hembronkya: The verb-noun is usually hembronk.
7195 in kever: This phrase is only attested for use with possessive pronouns (in ow hever, in dha gever, etc).
7204 a wel: This prepositional phrase is usually a wel dhe.
7208 whrellyn: If this is imperfect subjunctive, first person singular, it would more usually be whrellen. If a present subjunctive is intended, then the usual form would be whryllyf, with whrellyf as a permissible alternative. But it is not clear why a subjunctive verb is employed here at all; the sense appears to be identical to whrav.
7225 in dann gris: The use of cris in such a phrase is not attested.
7249 dhe: The verb degoth is more typically followed by a verb-noun without an intervening preposition.
7252 florsyas: The attested verb (TH) is floryshya. The word florsya was coined by Nance, and it is unclear whether he intended the medial s to be pronounced sh.
7256 ino: As this refers back to the feminine noun stevel we would expect iny.
7275 amser: The word properly means ‘time’ in Cornish, and was replaced in that general sense in Middle Cornish by termyn. In revived Cornish amser is mostly used to refer to the ‘tense’ of a verb. But here it is apparently employed like Irish aimsir to mean ‘weather’.
7290 treuthow: The attested form (Lhuyd) is troosow.
7301 my dhe dhedhewy dhedhy: The sense seems to be ‘that I promised her’ – an adjectival (relative) clause – but the Cornish syntax is only appropriate to render it as a nominal clause, typically in indirect statement.
7313 Dhe hës: The phrase was coined by Nance as a calque on English ‘at length’.
7319 drog: Properly this adjective should precede its noun when it is attributive (and can therefore be regarded as essentially a prefix).
7343 omherdhya: A bare verb-noun, but we would typically expect owth omherdhya here.
7345 adhewhans: This form is not attested; historically we find only dewhans.
7359 in kever: See note to 7195.
7361 y gela: When used without an eyl the meaning is usually ‘the other one’. Here we must understand an eyl although it has been omitted, since the meaning is evidently intended to be ‘one another’.
7363-4 orth den vÿth eno / i’n stevel dhe wortos: The meaning must be ‘[I did not wish] anyone to stay there in the room [with him]’. For the syntax, compare line 6994. But a clause after mynnas would usually be constructed with may and a subjunctive verb.
7365 na whath: The meaning of this phrase is typically ‘yet’ with a negative verb, or ‘not yet’ when the negative verb is implied; in a temporal sense (na + Third State originating as neb). But here we apparently have na + First State ‘nor’ so that the meaning is ‘nor yet’.
7365 stevelyow: Neither the form nor the sense is justified. Historically the word stevel (which may already be a plural form) is found only in OC, where it means ‘dining room’.
7467 na fella: The meaning here must be ‘not more’ in a quantitative sense (with the negative implied: na + Third State being in place of neb, but sometimes misunderstood, even in authentic Cornish, as itself the expression of the negative). The usual meaning would be ‘no longer’ in a durative sense.
7474 splanna: See note to 6924.
7500 gerfalhunas: See note to 6959.
7520 nefra: In the Corpus this word does not occur with past reference.
7521 Dhe hës: See note to 7313.
7532 dh’y: The verb pêsya is typically followed by a verb-noun without an intervening preposition.
7540 ancara: Apparently an imperfect with inceptive force (‘was casting anchor’). The usual form of this verb would be ancarya.
7547 orth y bysy: This looks like an anglicism equivalent to ‘asking him’. The possessive pronoun y is appropriate to express the direct object of pysy but not an indirect object as here.
7558 adhywar: This form is implied by attested dhywar but is not actually found in the Corpus.
7560 wara: See note to 6924.
7571 hy dhe wuthyl clêwes: The sense seems to be ‘that she was hearing’ – an adjectival (relative) clause – but the Cornish syntax is only appropriate to render it as a nominal clause, typically in indirect statement. Compare note to 7301.
7583-4 ortowgh whywhy / cofhe: See note to 7363-4.
7601 dhe: The verb mynnas is typically followed by a verb-noun without an intervening preposition.
7625 hembronkya: See note to 7136.
7632 adhywar: See note to 7558.
7669 in an: Properly the definite article always contracts with preposition in to yield i’n.
7677 a wel: See note to 7204.
7689 dhe vêwa: See note to 7532.
7712 marhogyon: The grammar is obscure. The usual expression would be marhak flour, with flour functioning as an attributive adjective.
7718 ma na vynna: Apparently a negative indirect statement. Particle na introduces such a statement; the combination ma na does not typically do so.
7723 tesy: The attested form (PC) after an inflected verb is dhejy. Compare line 3884 (Caradar).
7747 in enewores: The attested form (BM) is in newores.
7750 gynys: The usual form of the preterite tense is gynas.
7768 a: Apparently making a partitive genitive, which would presumably mean ‘some shoreline’. But this construction is not typical of Cornish, so a is perhaps more likely to be a typographical error for an.
7782 dhuwhanas: It is uncertain whether this is the intended form; it might be a typographical error for dhuwhanhas. The only verb in regular use is duwhanhe.
7800 par: The attested expressions a’n par-ma and a’n par-na do not justify the use of par (which means ‘equal’) in a phrase meaning ‘what kind?’
7808 in enewores: See note to 7747.
7842 drogh: The adjective here is predicative, in what is essentially an accompanying circumstances phrase (ha suppressed). We would therefore expect First State trogh. Compare regular First State dygempennys in line 7845.
7843 dywvogh: This ‘dual’ form is not attested.
7883 adhewhans: See note to 7345.
7886 gwries: This verbal adjective means ‘sewn’. It is presumably a mistake for gwrës ‘made’, since coffins are not things that can be stitched. But the line would thus lose a syllable.
7901 blejyow: This word is attested only in De Sul Blejyow, the name of Palm Sunday. The usual word is flourys.
7912 vlejyow: See note to 7901.
7920 Dhe hës: See note to 7313.