Tristan hag Isolt

A.S.D. Smith

Transcribed to Standard Cornish by

Ian Jackson

Tristan hag Isolt (or Trystan hag Ysolt in the original spelling) is the first and longest narrative poem in revived Cornish. It is a free translation in verse of Le Roman de Tristan et Iseut by Joseph Bédier. The poem was conceived by A.S.D. Smith ‘Caradar’ in the Unified Cornish created by R. Morton Nance ‘Mordon’. Here it has been transcribed into Standard Cornish by Ian Jackson.

Caradar did not live to finish his poem. His work breaks off suddenly at line 6902. Even if he had reached the end, it is possible he might then have revised the whole text. The manuscript as he left it was edited for publication after his death by E.G.R. Hooper ‘Talek’. And the story was completed by David Watkins ‘Carer Brynyow’. A combined edition of both works was later produced by Eddie Forbeis Climo (Gwask an Orlewen), but this inadvertently omitted several lines of text.

The version presented here is based on Talek’s edition as that was printed. A stencilled sheet of ‘Corrections and Notes’ accompanied the printed volume; we have accommodated those which are evidently mere corrections of typographical errors, but we have been reluctant to adopt anything that looks like a substantive change to what Caradar himself had written. The stencilled sheet shows Talek’s readiness at times to rewrite whole lines of the poem where he apparently felt he could do better than the author; going beyond what is usually understood by editing. Unfortunately one is left guessing how many changes might already have been made by Talek and incorporated in the printed volume, since the book itself has no editorial apparatus.

In the version presented here, all mutations follow the original text. Caradar was very loyal to the rules that Nance laid down for Unified Cornish, but this poem does derogate from them occasionally; for example, tus dall and tus doth at lines 1802 and 1987, mamm meurgerys at line 5458, and Isolt teg throughout; also omdraylya for regular omdhraylya. At line 4841 we find y wrav, which has been retained since it is true to the Corpus, though it perhaps originated here as a typographical error that was not picked up on Talek's sheet of corrections.

Square brackets indicate a few points that are questionable in terms of proper Cornish usage; these are annotated at the end. The phrases of accompanying circumstance where a noun takes the place of the customary adjectival or adverbial are a particular characteristic of Caradar’s own Cornish; likewise the frequent use of a verb-noun as an ordinary noun; and the use of resumptive pronouns reminiscent of Welsh.

It seems Caradar generally pronounced besyas, inya, inyadow, teythyak all with consonantal y; and apparently he also employed consonantal y in venjyans. These spellings have therefore been kept even though they are not standard; but the spellings inia and iniadow have been preferred wherever they are a better metrical fit. Riol has been given a unitary spelling, but it seems at times to comprise a single syllable. Caradar’s squerryon appears from the rhythm to be trisyllabic, so it is spelled regularly here as sqwieryon. The archaic pluperfect tense has been retained; also old or courtly vocabulary such as arhans (money – a collective noun in this sense), camm (step), erbynn, Iwerdhon, leuv, rùy, telyn. The many instances of the present-future tense with present meaning belong to this register too. But the Unified Cornish phrase yn whyr coined by Nance has been emended to authentic in gwir.

The sonorants lh and rh (optionally voiceless) have been written ll and rr as Caradar himself spelled them; this custom, established by Nance, is still permitted in Standard Cornish spelling. But the optionally voiceless sonorant nh, written nn in Unified Cornish, has been spelled n (since Standard Cornish nn indicates pre-occlusion in the speech of west Cornwall, and nh was not pre-occluded); however, lowenha ‘happier’ has been so spelled at line 5647 to distinguish it from lowena ‘happiness’. The spelling harha at line 5964 already occurs in Talek’s first edition (though this could always be a misprint for hartha).

The inflected preposition dhys (short vowel) is written throughout but dhis (long vowel) might be substituted where appropriate in rhyme or rhythm.

The poem is designed to be recited aloud in the formal diction of literary Middle Cornish. So for best effect you should pronounce oo as an o-sound (e.g. coos will rhyme with mos), and êw will sound like yw. While pure vowels in words of more than one syllable shorten in accordance with the Prosodic Shift, in poetic diction they should be reduced to schwa only when unstressed in final syllables; and prominence may be given to a final syllable at the end of a line when the corresponding rhyme is a monosyllable. In recitation e-vowels may be read as i-vowels, and vice versa, at the end of lines intended to rhyme: for instance dhesk may be read as dhysk to rhyme with pysk, or sens can be read as syns to rhyme with yns; or tryhans myrgh might even be read as tryhans mergh to rhyme with ergh. In similar fashion, adjectival suffixes ak and yk may be rhymed as ek when required.

Line numbering has been introduced for the first time.

We are grateful to Ray Chubb for furnishing us with a copy of the first edition.

Rann 1

YOWYNKNETH TRISTAN

An mytern Mark o rainys

in Kernow, hag ev trigys

dh’y gastel in Lantyan.

Y eskerens a sordyas

⁵ hag er y bynn a werryas,

ow codros brâs ha bian.

A Lyonesse, Rivalen

an mytern a dheuth toth men

dhe witha Mark ha’y gerens,

¹⁰ ha dre weres cùssul dhâ

kefrÿs dre nerth y gledha

y fethas an eskerens.

Pÿs dâ o Mark anodho,

hag y ros y whor dhodho,

¹⁵ Blanchefleur, in weryson.

Gans Rivalen meurgerys

hy o, ha scon demedhys

y fôns mesk jûbylacyon.

Nebes mîsyow o passys

²⁰ may teuth nowodhow dhe’n lÿs

bos tirys an Dûk Morgan

in Lyonesse, ha pylla

trevow an pow ha shyndya

an dus a bùb tenewen.

²⁵ Adhesempys Rivalen

a gùntellas y dus ven

ha golya toth brâs dhe dre,

ha Blanchefleur y wreg lel

êth ganso in y worhal

³⁰ ha hy gans flogh, dell wharva.

Ev a diras diogel

arâg y Ger Canoel,

ha Blanchefleur ev a ros

inter dêwla y seneshal

³⁵ Roald, marhak len, a dal

hy gwitha saw dëdh ha nos.

Arlydhy meur aga lu

a dheuth dhodho a bùb pluw

ha’ga thus ervys gansa.

⁴⁰ Oll y êth poran dhe’n gas:

Rivalen a’s [hembrynkyas],

dell yw devar mytern dâ.

Pell Blanchefleur a wortas

cafos nowodhow a’n gas:

⁴⁵ meur o hy fienasow.

Rivalen a veu ledhys:

bÿth namoy ny dhewhelys

in despît dh’y fesadow.

Indelma, ha’y holon trogh,

⁵⁰ y feu genys dhedhy flogh,

meppyk teg kepar hag el.

Ha hy [in enewores]

an flogh y whrug kemeres

in hy dywvregh ha kêwsel:

⁵⁵ “Ow mab, hireth tynn re’m beu

dhe’th weles: ny allaf re

grassa dhe Dhuw, my a’n te.

Tecka meppyk yth osta

ès dell veu genys [nefra]

⁶⁰ dhe venenryth i’n bÿs-ma.

“Trist my a’th tug dhe vêwnans:

trist my a wel ow mernans

ow tos dhymmo adhewhans,

rag dha asa ny’m beus whans.

⁶⁵ Lemmyn dha das yw marow

ha’th vamm in painys garow:

awos kemmys galarow

TRISTAN a vÿdh dha hanow.”

Dh’y meppyk hy a ammas,

⁷⁰ hag ena in unn hanas

hy enef y tascoras.

**********

Lemmyn tus ervys an Dûk

wàr an Ger settya a wrug,

ow codros pùb tenewen.

⁷⁵ Own a’n jeva Roald len

y fia mab Rivalen

ledhys gans an Dûk Morgan.

Yn medh Roald, hag ev fel:

“Fatell withaf Canoel

⁸⁰ ow mêster pàn yw fethys,

ha’n Dûk Morgan orth an yet

parys dhe entra heb let?

Ny dal dhymm bos re othys.”

Omry dhe’n Dûk ev a wrug.

⁸⁵ A Drystan ev a omwrug

tas, ha dh’y wreg a’n gorras

dh’y vaga avell onen

a’y vebyon ev y honen:

ha’y vêwnans ev a sawyas.

**********

⁹⁰ Seyth bledhen pàn vôns passys,

Tristan a veu kemerys

adhyworth an benenes

hag in dann vêster gorrys:

an sqwier dâ Gorvenal:

⁹⁵ ganso may halla desky

oll myns eus in chevalry

a dheseth dhe bryns rial.

Gwary cledha, marhogeth,

têwlel guw ha tenna seth,

¹⁰⁰ y tescas oll an re-ma:

lelder y tescas inwedh:

orth an gwann cafos pyteth,

ha’n gwiryoneth y gara.

Cana gans an delyn wheg

¹⁰⁵ scon y hylly marthys teg,

flogh dâ a’y gonversacyon;

ha Roald a veu praisyes

bos dhodho mab mar gortes,

an gwella n’mesk y nacyon.

¹¹⁰ Ino Roald a welas

ow tasvêwa oll an grâss

a’n jeva y das Rivalen.

Ev a’n cheryas in dann gel

avell y arlùth yn lel

¹¹⁵ kefrÿs y vab y honen.

Ytho, y wharva unn jëdh

may feu kellys oll y joy,

hag awos ladron dyveth

ny welas Tristan namoy.

**********

¹²⁰ I’n porth yth esa, yn splann dhe weles,

unn gorhal teg, parys dhe dhewheles

dhe Norwey, wàr y ancar ow powes.

Tecka vu ny welsa maw na mowes.

Ha Tristan orth y viras wàr an cay,

¹²⁵ yn medh ev dhe’n marners: “Wàr ow fay,

y rosen meur mara’m be gorhal

kepar ha henna kyns ès merwel.”

Ha’n marners a worthebys cortes lowr:

“Bÿth nyns eus ethom a arhans nag owr.

¹³⁰ Mara mynnyth, scon deus aberveth, mir!

Milwell yw henna ès miras a’n tir.”

Ha Tristan heb predery drog na gil

a wrug par dell lavarsons dhodho gul:

y teuth aberveth, kerdhes le may [mynna]

¹³⁵ ev a wrug, ha dhodho meur lowena.

Scon an golyow a veu hâlyes in bàn

ha’n gorhal a dhalathas gasa’n lann!

Ny ylly Tristan awos oll y nerth

omdhelyfrya a’n dus ha mos in kerdh.

¹⁴⁰ Bys i’n gorwel an tir a wrug pelhe

ha Tristan whath ny wodhya màn pyth ê,

na prag y feu prysonys wàr an lester

gans marners dre worhemmyn aga mêster.

Mès gwiryoneth yw, ha’n marners a’n gor,

¹⁴⁵ bos lestry bylen kesys gans an mor:

ha kyns dell vo plegadow dhe dus fâls,

dybyta ev a’s têwl y wàr an âls.

Indella an whedhel, ha henna yw praga

yth esa an tonnow prest ow tewraga.

¹⁵⁰ Eth dëdh ha nos an mor o serrys meur,

owth omsettya wàr an gorhal pùb eur.

Solabrÿs y a’s teva edrek brâs

fâlslych kemeres Tristan mes a’y wlas.

Heb mar, a callens, y carsens yn tâ

¹⁵⁵ dewheles sket ha gul restoryta.

Desempys dre an nywl an êthves dëdh

i’n pellder y a wrug aspia treth.

Carygy lymm yth esa oll adro

hag âlsyow uhel serth a witha’n vro,

¹⁶⁰ ha tro ha’n âls an gwyns gans meur a nell

a herdhya’n lester dres an tonnow snell.

An marners rag own y fedhens dyswrës

a worras scath in mor ha’y herdhya mes,

[ino] Tristan: desempys spavenhe

¹⁶⁵ a wrug an mor, ha’n gwyns a wrug lehe.

Indella Tristan a diras yn saw,

ha’n gorhal êth in mes a’y wel i’n glaw.

**********

In unn grambla Tristan êth

dhe benn an âls a-ugh an treth

¹⁷⁰ ha gweles adhyragtho ev

ros, ha cosow meur adrëv.

Naneyl den na flogh na benyn,

chy na best nyns esa onen.

Ass o teg an vu alena!

¹⁷⁵ Meur y hireth awos henna

warlergh y gar Gorvenal:

y weles ganso o màl:

ha’y das Roald a garas,

ha’y gerens oll i’n vammwlas.

¹⁸⁰ Hag ev ow sevel indella

ow predery pandra wrella,

son an helgorn ev a glêwas,

keun ow hardha in y ogas.

Dre henna y feu lowenhës,

¹⁸⁵ hag oll y hireth êth dhe ves.

In mes a’n coos y lammas carow

ha wàr y lergh ow cria’n harow

helgeun, helghyoryon oll warbarth:

goev an carow sur ny wharth!

¹⁹⁰ In lin compes an best a dheuth

wor’tu ha Tristan avell seth.

Lemmyn yth esa milgy crev

ow cregy orth y bedren ev:

dre henna ev a veu lettys

¹⁹⁵ ha wàr unn lamm a veu settys

ha gans guw unn helghyor ledhys.

Nans o an helgh dewedhes,

hag oll an gescowetha

aga hern a wrug whetha

²⁰⁰ an carow awos y fetha.

**********

Ha’n chif-helghyor ow sevel

adreus dhe’n helgig marow,

dalleth a wrug wàr an whel

a gervya kig an carow.

²⁰⁵ Ev a ros trogh down ha crev

(marth brâs a’n jeva Tristan)

kepar ha pàn vynna ev

trehy an penn dhe ves glân.

“Ow arlùth, pandra wrewgh why?”

²¹⁰ yn medh Tristan yn cortes.

“Yw hemma best arlydhy

ha’y vriansen oll alês?

Ny dheseth dhe vest nôbyl

bos dyghtys avell porhel.”

²¹⁵ An helghyor a worthebys:

“Ow broder, na borth awhêr,

mès lavar dhymm, my a’th pÿs,

prag y’th eus marth a’m ober?

“Ot an gis, ha pùb a’n gor,

²²⁰ dell vÿdh gwrës oll a’n vro-ma –

trehy an penn, bÿth na sorr!

Hag ena’n corf qwartrona.

“Bytegyns a codhesta

ken maner, hag onen gwell,

²²⁵ dysqweth hy dhyn, y praydha,

ha nyny a’s desk yn snell.”

Tristan a rannas pùb parth:

ass o connek y wrians!

Ha’n dus oll a’s teva marth

²³⁰ bos ganso kemmys skians.

An chif-helghyor ’wrug kêwsel:

“An vaner-na, ren ow thas,

yn tefry yw onen vas.

A vynta dhyn leverel

²³⁵ pyw os ha py ma dha wlas?

“Ow arlùth, my yw Tristan

a Lyonesse devedhys:

hag ena yn pòr certan

an vaner-na a dheskys.”

²⁴⁰ “Duw re dallo dhe’n tas dâ

a vagas mab mar nôbyl.

Heb mar, neb den brâs ywa

in mesk y gescowetha,

baron pò arlùth uhel?”

²⁴⁵ Mès Tristan, neb a wodhya

clappya – kefrÿs sensy y glap –

a gêwsys fel i’n tor’-ma

dhe unn marchont y vos mab.

“My a asas chy ow thas

²⁵⁰ ha henna heb y gummyas

ow mynnas lavurya pell

ha gweles tiryow erel,

ha nyns eus tra wàr an bÿs

a garsen moy, re’m leouta,

²⁵⁵ ages bos degemerys

i’th soodh ha mos dhe helghya.”

“Tristan wheg, marth a’m beus meur

kemmys dyscans dhe vos rës

dhe vebyon marchons, in gwir.

²⁶⁰ Henna ny wrav convedhes.

“Deus genen, abàn vynnyth,

ha wolcùm fest ty a vÿdh.

Dha worra dh’agan sefryn

an mytern Mark ny a vynn.”

²⁶⁵ Tristan a wrug gorfenna

trehy kyns mos alena:

ranna, a verr lavarow,

ev a wrug oll an carow

inter an helghyoryon oll:

²⁷⁰ ny veu tamm gesys dhe goll:

ha’n rannow munys an keun

a’s debrys erna vôns leun.

Dhe’n dus ev a dhesk lemmyn

marhogeth in aray fin:

²⁷⁵ arayes êns dew ha dew

ow mos wàr rag in unn rew

herwyth degrê an tymmyn.

Oll an gowethas vryntyn

in unn gêwsel ha wherthyn

²⁸⁰ a dheuth a wel dhe gastel

aragtha ow trehevel,

dhe’n mytern Mark ow perthyn.

**********

A-ugh an mor wàr garrek serth

a dhefy nerth an tonnow

²⁸⁵ y sev an dynas, tecka le,

ow lowenhe colonnow.

Oll adro dhodho yma pras

ha pysklyn brâs ha cosow:

y tev i’n lowarth lies prenn,

²⁹⁰ pùb ehen frût ha losow.

Porth bian eus in dann an vre,

sur formyes veu gans pystry,

rag in pùb sêson ev yw scons

dhe’n marchons ha’ga lestry.

²⁹⁵ Tristan a’n jeva marth a’n vu

pòr deg a bùb tu dhodho:

govyn a wrug orth tus an pow

an hanow gwir anodho.

“Tyntajel yw,” yn medhans y.

³⁰⁰ “Gwethysy on anodho:

ha Kernow sur yw agan pow

may teuthys heb wow dhodho.”

“Benygys re bo Duw an Tas

a wrug an wlas ha’y fobel,”

³⁰⁵ yn medh Tristan, “rag wàr ow fay,

ny welys le mar nôbyl.”

**********

Wor’tu ha’n ger an keskerth êth

ha whetha kern a wrug yn freth.

Y teuth arlydhy er y bynn

³¹⁰ intredha Mark aga sefryn,

ha’y golon a lammas, re’m fay,

pàn welas oll an stêdys gay

ha’n carow trehys adhevîs

ha’n varhogyon fin-arayes.

³¹⁵ A Drystan ha’y dhevedhyans,

y sleyneth meur ha’y skians,

an chif-helghyor a dherivas

dhe’n mytern Mark oll an câss.

Orth Tristan Mark pàn viras

³²⁰ i’n golon ev a’n caras:

rag Mark dhe Drystan êwnter o

dre Blanchefleur o whor dhodho:

indella’n dhew o unwos

ha henna heb y wodhvos.

**********

³²⁵ Wosa cona dworenos,

yn lowen warbarth orth an voos

esedhys êns y meur attês

ha’n lestry oll kemerys mes.

Gwary a wrug an menstrels lel,

³³⁰ lenwys a [ilow] o an hel,

rann ow pîba, rann ow cana,

an mytern Mark rag dydhana.

Unn Kembro a gân fest yn wheg

gans an delyn, meur ev a bleg.

³³⁵ Wharê y talleth an coweth

[gwary] prelude dhe gân nowyth.

Tristan kemerys dell yw gans marth

a gôws indelma orth an bardh:

“Mêster, an gân-na yw onen

³⁴⁰ a’n gwella i’m pow ow honen:

cân kerensa a’n Vretonyon,

ha meurgerys gans moronyon.

Devedhys yw a’n termyn coth:

hy [gwary] gwra kepar dell goodh.”

³⁴⁵ An Kembro a worfen an gân

hag ena a worthyp Tristan:

“Pandra wodhes, re Dhuw a’m ros,

a’n art a [wary], flogh dell os?

In Lyonesse mara qwrôns

³⁵⁰ desky dhe vebyon marchons

cana gans an delyn wheg,

ty cân lemmyn: henna dhyn a bleg.”

Dhe Drystan ev a hedhas

y delyn, hag a sedhas;

³⁵⁵ ha’n colonnow namna rannas,

mar velys henna a ganas.

Mark a woslow, meur plêsyes,

orth an [vab] a Lyonesse:

an wlas may teuth anedhy

³⁶⁰ Rivalen, ha demedhy

Blanchefleur y whor gerys

neb a veu scon kemerys

gans hy gour dhe Lyonesse

bÿth namoy dhe dhewheles.

³⁶⁵ Mark a borth cov a’n dra-na,

in y gowsys ev a’n trail.

Tristan a dew ow cana:

nyns yw clêwys son i’n hel.

Ena Mark orto a gôws:

³⁷⁰ “Pòr wheg y kenyth, heb flows.

Ow bennath dhyso, mab ker,

ha bennath Duw dhe’n mêster

re dhescas dhyso cana.

Duw a gar canoryon dhâ.

³⁷⁵ An lev ha’n delyn a wàn

bys in colon den, certan.

Gwary connek an [dhywleuf]

a dhyfun prest covyon cuv

dredha mayth yw ankevys

³⁸⁰ drog ha ponvotter an bÿs.”

“Syra, mynsen dos i’th soodh,

rag dha servya yw ow bodh:

telynor dhys my a vÿdh

ha helghyor mara mynnyth.”

³⁸⁵ “Triga genen pols bian

a wreth pàn vynnyth, Tristan.

I’n gwella prÿs ty re dheuth:

dâ vÿdh genef dha arfeth.”

Hòn o dhodho cùssul vas.

³⁹⁰ Teyr bledhen ev a servyas

an mytern, ganso ow mos

le mayth ella dëdh ha nos.

Pàn veu trist an mytern dâ

pò sqwith ha fyllel cùsca,

³⁹⁵ Tristan a wodhya yn scon

cowl-gonfortya y golon

dre [wary] wàr y delyn wheg

ha cana yn lowenek.

Moghhe a wrug kerensa

⁴⁰⁰ an eyl prest orth y gela:

ha gans arlydhy an lÿs

yth o Tristan meur gerys,

i’ga mesk an seneshal

Dinas de Lidan henwys,

⁴⁰⁵ neb o dhodho car specyal

(fatell ombrovas indella

ty a wel ow redya pella).

Bytegyns omgonfortya

ny ylly Tristan [nefra],

⁴¹⁰ rag hireth ev a’n jeva

warlergh Roald y das ker

ha Gorvenal y vêster:

warlergh y gescowetha

ha’n bêwnans kyns re golsa.

**********

⁴¹⁵ Bêwnans Roald o omwhelys

wosa Tristan dhe vos kellys:

namoy ny vynna gortos tre

mès prest lavurya pell a wre

wàr vor ha tir dhe lies gwlas,

⁴²⁰ hag in Kernow ev a gafas

Tristan, er lowena dhe’n dhew,

wosa y whilas a bùb tu.

Blanchefleur pàn wrug demedhy,

hy broder Mark a ros dhedhy

⁴²⁵ in ro demedhyans gèm a bris

esa gensy pàn êth a’n bÿs.

Dhe’n mytern Roald a dhysqweth

an gèm, hag a gôws gwiryoneth:

bos Tristan mab dhe Rivalen

⁴³⁰ ha dhe Blanchefleur y wreg len,

kefrÿs noy dhe Mark y honen.

Ev a dherivas fatell êth 

oll Lyonesse ha’y thus in keth

dhe’n Dûk Morgan, neb a ladras

⁴³⁵ dyworth Tristan y ertach brâs.

“Deuva’n termyn, dell wor pùb oll,

may coodh dhe’th noy venjya y goll.

Ev dewhelens gans dha gummyas

rag châcya’n Dûk in mes a’y wlas.”

⁴⁴⁰ An mytern a ros dhe Drystan

y vennath, kefrÿs arvow splann,

ha’y ruthyl marhak ev a wrug

kyns mos dhe omlath orth an Dûk.

**********

Rag na vo an whedhel re hir

⁴⁴⁵ ny vynnaf leverel nameur

saw unsel Tristan dhe hedhes –

ha’n Gernowyon orth y weres –

bys in Lyonesse, ha cùntell

y dus ervys ogas ha pell.

⁴⁵⁰ Lowen y a’n degemeras

in arlùth dhedha, mab y das.

Y êth warbarth erbynn an Dûk

hag i’n gas y ladha a wrug

Tristan, ow kemeres dial

⁴⁵⁵ rag bos ledhys y das rial.

Oll y dir y taskemeras,

hag ena y teuth cres dh’y wlas.

**********

Tristan a drigas bledhen

in mesk y dus a’n cara:

⁴⁶⁰ yth esa yn pòr lowen

ha fest yn tâ y fara.

Y êwnter Mark, dell wodhya,

morethak via heptho,

hag edrek ev a’n jeva

⁴⁶⁵ gortos mar bell anodho.

Indella ev a elwys

dhodho arlydhy y wlas,

hag ena a leverys

dhedha fatell o an câss:

⁴⁷⁰ “Arlydhy lel a Lyonesse,

dell wodhowgh, dre agas gweres

y whrug daskemeres ow gwlas

ha venjya Rivalen ow thas.

Dre henna my re wrug êwnder

⁴⁷⁵ dhodho ev ha’y wreg, ow mamm ger.

“My pàn esen flogh omdhevas

an mytern Mark a’m mentênas,

kefrÿs Roald kepar ha tas.

Indella, a nyns ov sensys

⁴⁸⁰ dhe wul êwnder dhedha kefrÿs?

“Ytho, den a dhegrê ny bew

saw y dir ha’y gorf, [traow] dew.

Dhe Roald ker usy omma

y rov ow thir rag nefra.

⁴⁸⁵ Abarth Duw ev a’n kemerens:

wàr y lergh y vab a’n sensens.

“Dhe’n mytern Mark ow horf a rov:

mos dhe Gernow a wrav in prov

rag y servya gwella gallaf.

⁴⁹⁰ Le ès henna gul ny vynnaf.

“Why yw arlydhy lel ow gwlas:

y coodh dhywgh ry dhymm cùssul vas.

A wothfo cùssul a vo gwell

ev kêwsens lemmyn heb fyllel.”

⁴⁹⁵ Y arlydhy a’n gormolas

gans dagrow i’ga dewlagas:

ha kyns penn unn seythen aral

yth êth Tristan ha Gorvenal

ha golya dres an gorwel pell

⁵⁰⁰ dhe’n mytern Mark in Tyntajel.

**********

Rann 2

MORHOLT A IWERDHON

Pàn deuthons bys in Kernow

ha kerdhes wàr an tir

y cafsons oll colonnow

gyllys in galar meur.

⁵⁰⁵ Yth esa rùy Iwerdhon

ow codros danvon lu

a’y lestry ha’y vorladron

dhe rafna a bùb tu.

Y kêwsys, brâs y eryow,

⁵¹⁰ tyly trubyt bos res

o tylys gans hendasow

Mark rag may caffons cres.

Tryhans mab ev a erhys,

tryhans myrgh magata,

⁵¹⁵ mayth ellons keth dh’y servys:

ev, sur, o mab an pla!

Unn marhak êth in y negys

dhe Gernow gans toth brâs

ha Morholt ev o henwys,

⁵²⁰ cowr uthyk, drog y gnas.

Y whor a veu demedhys

dhe’n mytern nans o pell,

na bythqweth ny veu fethys

i’n gas, ass o meur y nell!

⁵²⁵ In dann lytherow sêlys

rag omgùssulya’n scon

y arlydhy y helwys Mark

in kettep mab bronn.

Pàn vôns y oll cùntellys

⁵³⁰ in dann do crom an hel,

an cowr Morholt a gêwsys

indella, pùb a’n gwel:

“Rag an termyn dewetha,

Mytern Mark, golsowes gwra,

 ⁵³⁵ ha why, arlydhy an pow,

golsowowgh orth ow geryow.

“Ow arlùth, rùy a Iwerdhon,

a worhemmyn tyly yn scon

an trubyt a goodh dhys defry

⁵⁴⁰ solabrÿs dhodho y dyly.

“Rag ty dh’y sconya nans yw pell,

res yw delyfrya dhymm yn snell

tryhans mab kefrÿs tryhans myrgh

in kethyon: henna ev a ergh.

⁵⁴⁵ “An re-na a dal bos pymthek bloodh

hag in yêhes dâ kepar dell goodh.

Dre dêwlel prenn y whrer godhvos

[pyneyl] a’th tus yonk a dal mos.

“Ow gorhal yw parys dhe dhon

⁵⁵⁰ dha drubyt bys in Iwerdhon.

Bytegyns, gwra ombredery!

Mars eus inter dha arlydhy

neb a vynn dre omlath prevy

bos an trubyt erbynn laha,

⁵⁵⁵ an chalynj ny wrav y sconya.

“Eus omma a’th welhevyn

a vëdh omlath er ow fynn

rag lyfrya y wlas vryntyn?”

An eyl orth y gela

⁵⁶⁰ a viras in dann gel:

pùb y benn a bosa

wàr nans heb ger kêwsel.

Onen a ombredery:

“A Morholt own a’m beus:

⁵⁶⁵ creffa ev yw yn tefry

ès peswar a’gan tus.

“Y gledha y leverer

dre bystry y feu gwrës:

pygemmys pennow, preder!

⁵⁷⁰ henna re drohas mes.

“Orto na wra gul tennow

bêwa [a mynnyth] whath:

na worr dha benn dhe’n pennow,

rag certan ev a’th ladh.”

⁵⁷⁵ Aral a ombrederys:

“Temptya Duw nyns yw vas:

ow mernans yn pòr dhefry

ny yll sawya ow gwlas.

“Govy ellas, ow mebyon,

⁵⁸⁰ agas maga dhe vos keth:

ha’w myrhas, cuv voronyon,

dhe wodhaf neppÿth gweth.”

A’n arlydhy pùb a dewys

hag arta Morholt a gêwsys:

⁵⁸⁵ “Arlydhy, ny leverowgh ger:

ow chalynj [pyneyl] a’n kemmer?

Omlath teg y whrug y brofya

agas gwlas may hyllowgh lyfrya.

“Intredhowgh mars eus marhak len,

⁵⁹⁰ ev sevens in rag avell den.

Dhe enys Synt Sampson yth en

ha tys ha tas omlath a wren.

“Enor a dhewyn, by my sowl,

wàr y nessevyn avell howl

⁵⁹⁵ hag ev owth omlath genef vy

kyn na’n jeffo vyctory.”

Mès whath an arlydhy a dew.

Kepar ha falhun Morholt yw:

kettel omdhysqweth i’n ebron

⁶⁰⁰ an ÿdhyn le a dew yn scon.

Tressa gweyth Morholt a gêwsys,

ha’y scorn ny ylly bos cudhys:

“Yma marth dhymm ahanowgh,

bryntynyon Kernow dell owgh.

⁶⁰⁵ Ny dybyn bos i’gas gwlas

kemmys tus keth aga gnas.

“Indella pàn dhêwysowgh,

ow têwlel prenn fystenowgh,

ha’gas flehes adhystowgh

⁶¹⁰ aga delyfrya dhymm gwrewgh.”

Wàr benn dêwlin Tristan êth:

“Mytern, cummyas dhyn mar reth,

lowena a’m bÿdh batalyas

erbynn an cowr-ma drog y gnas.”

⁶¹⁵ Mès henna Mark ny vynna:

poos o ganso assentya,

hag y whilas y drailya

a’n towl, rag own y ladha.

Ass o yonk an marhak-na!

⁶²⁰ Pandra dal y golon vrâs

hag ev in cas a’n par-na?

Mès an chalynj a veu gwrÿs,

ha gans Morholt kemerys.

**********

Y teuth an jëdh appoyntyes

⁶²⁵ ha colon pùb o trist,

ow pysy wàr Dhuw gweres

dhe Drystan abarth Crist.

Nagonen ny bredery màn

y whelsa’n few bÿth moy Tristan.

⁶³⁰ Henna in y hoberjon

ha’y vasnet nowyth gwrës

tro ha’n enys Synt Sampson

wharê a settyas mes:

ha ganso oll an bobel êth

⁶³⁵ rag y gerensa wàr an treth.

Gans Morholt gool yth esa

ha pùrpur o y lyw:

henna a diras kensa

ha Tristan scon a’n sew:

⁶⁴⁰ kettel worras troos wàr an dor

y scath yth herdhyas mes dhe’n mor.

Yn medh Morholt: “Pandra wreta?

Prag na gelmyth dha scath?”

ha Tristan: “Pandra dal henna?

⁶⁴⁵ an eyl y gela a ladh:

ha’n eyl a vo gesys yn few

ny’n jevyth whans a scathow dew.”

Y êth in cres an enys

hag omlath den orth den

⁶⁵⁰ erna veu onen ledhys

ha gesys wàr an plain.

Tergweyth y teuth garm dres an mor:

moy ès henna den vÿth ny wor.

I’n tor’-ma benenes

 ⁶⁵⁵ aga bronnow a wesk,

rag Tristan cudh a’s teves

na dhewhel i’ga mesk:

ha [ketcowetha] Morholt hardh

orth aga gweles meur a wharth.

⁶⁶⁰ I’n dohajëdh wosteweth

y whelons gool abell:

lyw pùrpur rych y tysqweth

hag ev ow tos yn snell.

Garm yêyn a sev, morethak fest:

⁶⁶⁵ “Morholt! Morholt yw. Duw in test!”

Dell yma’n scath ow nessa

marhak a sev in bàn

hag ev ow ton dew gledha:

an marhak yw Tristan.

⁶⁷⁰ Y aswon a wra pùb a’n gwel,

ha’n cudh dhe lowena a drail.

Wàr not yth êth ken scathow

erbynn an scath a’n dug

ha lies maw dre’n tonnow

⁶⁷⁵ er ’y fynn neyja a wrug.

Tus Morholt sur ny wharsons meur

orth hy gweles ow tos dhe’n tir.

Tristan dhe’n dor a lammas:

mos dhe Mark ev a vynn:

⁶⁸⁰ ha’n mammow prest a ammas

dh’y dhêwla wàr benn dêwlin.

Dhe’n dus Morholt esa a’n eyl tu

Tristan a grias kepar dell sew:

“Arlydhy a Iwerdhon,

⁶⁸⁵ why a garsa bos ladron

a’gan myrhas ha mebyon,

mès indella hy ny vÿdh:

rag Morholt a omladhas

yn tâ, ha my a’n ladhas:

⁶⁹⁰ y benn crack my a’n torras:

ev yw marow wàr ow fÿdh.

“Ot! ow cledha yw crybbys,

rag darn a’n laun yw gyllys

in y benn, mayth yw marow.

⁶⁹⁵ An darn a dhur kemerowgh

bys in Iwerdhon genowgh:

henna vÿdh trubyt Kernow!”

Ena y kerdhas Tristan

wàr vàn dhe benn an vre:

⁷⁰⁰ flehes a bùb tenewen

ow cria ha lowenhe.

A bùb chy banerow a greg,

ow ry dhe Drystan wolcùm teg.

Ev êth in unn drebuchya

⁷⁰⁵ dhe’n castel, gwann y gerdh,

ha namna wrug clamdera,

rag spênys o y nerth.

Inter dywvregh Mark y codhas,

a’y woliow goos a dardhas.

**********

⁷¹⁰ Kescowetha Morholt êth

i’n gorhal dhe Synt Sampson

ha don an corf gans moreth

wàr dhelergh dhe Iwerdhon.

In Wexford y a diras

⁷¹⁵ le mayth esa’n vyternes

hag Isolt hy myrgh, ellas!

Morholt rag y encledhyas.

Ass o ken aga galar

dhe’n lowena solabrÿs

⁷²⁰ pàn [dhynerhens] aga har

hag ev a’n gas dewhelys.

Ena y gescowetha

a vedha oll cùntellys

ow carma gans lowena

⁷²⁵ bos campyor aral fethys.

Gans y whor an vyternes

kefrÿs Isolt yn whar

y woliow ’vedha yaghhës,

rag medhygyon êns heb par.

⁷³⁰ Mès pandra dal gà sleyneth

ha’ga skians dhe’n marow,

ha Morholt serth a’y wroweth

mailyes in crohen carow?

In mes a’y benn y tennas

⁷³⁵ Isolt teg an darn a dhur

hag in kysten y’n gorras

rag y witha, serrys meur.

Isolt ha’y mamm aga dew

wàr benn dêwlin yth ethons

⁷⁴⁰ ha’y oberow in unn rew

aga fraisya a wrussons.

Molethy Tristan nessa

a wrussons fest yn fylen

may teuth Isolt ha’y gasa

⁷⁴⁵ kepar ha’n jowl y honen.

**********

Mès Tristan a wrowedha heb yaghhe.

Nebes ha nebes ev a wrug gwannhe.

Gans guw Morholt ev re bia gwenys,

ha’n guw re bia onen venymys.

⁷⁵⁰ Ny wodhya’n vedhygyon y witha’n few,

indella y a’n kemynas dhe Dhuw.

A’y woliow mar dhrog y flêrya’n goos

in y ogas na ylly den gortos.

Try yth esa na forsâkyas Tristan:

⁷⁵⁵ Mark, Gorvenal ha Dinas de Lidan.

Awos uthycter an cleves, gortos

a wrug an try-na ganso dëdh ha nos.

Y a’n dug dhe unn argel wosteweth,

ha scovva o, drehevys wàr an treth.

⁷⁶⁰ Ena a’y wroweth, a wel dhe’n tonnow,

in cres perfÿth y whortas y ancow.

Mès ancow ny dheuth, ev mar wann kyn fe,

ha’n tybyans-ma ev a’n jeva wharê:

“Mar trigaf omma, yn tâ dell hevel,

⁷⁶⁵ ny’m bÿdh gwaityans a dra vÿth saw merwel.

“Mès merwel ny’m beus whans, brâs ow holon,

ha wheg yw gweles an mor ha’n ebron.

Fatell via – henna a lavassen –

gasa’n mor dhe’m don dhe ves ow honen?

⁷⁷⁰ Ny wòn pyth ellen, a henna ny’m deur:

degys vien, martesen, dhe gen tir

may fo medhek a wothfe ow yaghhe

ma na’m be namoy ken dhe dhuwhanhe.”

Dhe Mark mar grev y whrug y besadow

⁷⁷⁵ may feu res assentya dh’y yêwnadow.

Mark a weresas orth y dhon dhe’n mor

ha’y worra in scath ev a wrug yn clor.

Na gool na revow ny’n jeva Tristan:

pandra dal an re-na hag ev mar wann?

⁷⁸⁰ Y a worras y delyn ryb y scoodh

may halla gul [ilow] warlergh y vodh.

Kepar ha pàn vÿdh marner ow têwlel

corf marow y gar in mes a’n gorhal

rag y encledhyas, Gorvenal cudhys

⁷⁸⁵ a herdhyas an scath in mes gans meur gris,

ha’n mor a dhug Tristan scon mes a wel,

ow casa’n try har wàr dreth Tyntajel.

**********

Seyth dëdh ha seyth nos, an mor

a’n lesca wàr y donnow,

⁷⁹⁰ ow ton an scath, Duw a wor,

pella dhe ves a Gernow.

Tristan a wre traweythyow

[gwary] y delyn i’n nos,

ha son wheg an linynnow

⁷⁹⁵ a dhry hebasca a’y loos.

Unn nos an gwyns a whetha

an scath wor’tu ha neb glann:

mès Tristan, ow crowedha,

a henna ny wodhya màn.

⁸⁰⁰ [Pùscajoryon], dell wharva,

a’n delyn re glêwsa’n son:

lemmyn, ha’n jëdh ow tardha,

y whelsons an scath yn scon.

Golsowes orth an delyn –

⁸⁰⁵ kemerys gans marth dell êns –

y a wrug nebes termyn

heb revya kepar ha kyns.

[Synta] Brendan pàn verwys

ha’y don dhe’n Enesow Sans

⁸¹⁰ dhedhy yth o dieskynys

[ilow] wheg a nev wàr nans.

Ha’n [bùscajoryon] sempel

pàn virens orth an scath wag

a borthas cov a’n whedhel,

⁸¹⁵ ow revya dhe’n scath wàr rag.

Honna orth bodh an tonnow

a neyja heb tra vÿth bew

iny saw son linynnow

an delyn ow tos dhe’n clêw.

⁸²⁰ Hag y ow nessa, desempys

an [ilow] a verwys mes,

rag dêwla Tristan o codhys

dyfreth a’n delyn alês.

An dus orth y gemeres

⁸²⁵ a dheuth ganso bys in tir

ha’y worra rag y weres

dh’aga mêstres, benyn fur.

Aga mêstres o Isolt:

Wexford o hanow an vro:

⁸³⁰ ena yth esa Morholt,

marow, encledhyes dell o.

Marnas Isolt, nyns esa

nagonen in oll an wlas

a wodhya Tristan sawya

⁸³⁵ ha’y weres a’y [gleves brâs].

Bytegyns, hy a vynna

y ancow, ha hy a’n tos:

Morholt awos y ladha

y fynna cafos y woos!

⁸⁴⁰ Pàn veu Tristan dasvêwys

yn tien gans Isolt fur,

y wodhya dell veu têwlys

gans an mor dhe beryl meur.

Rag may halla omwitha

⁸⁴⁵ na ve aswonys i’n pow,

yth ombrederys drolla

anodho may’n jeffa prow.

Ev a omwrug bos menstrel

ow cul an trumach dhe Spayn:

⁸⁵⁰ res o dhodho godhevel

dre vorladron meur a bain.

Y a wrug y drokhandla:

goliow a’n jeva whath:

in nos ev a wrug scappya

⁸⁵⁵ ha revya dhe ves in scath.

Oll dhe’n drolla y cryssons –

Isolt ha’y arlydhy hy –

aswon Tantrys ny wrussons

avell Tristan, surredy.

⁸⁶⁰ Kemmys yth o dyfâcyes

gans an venym wàr an guw

namoy nyns o den gracyùs

y form ha’y fâss, gwynn y lyw.

Mès wosa dedhyow dêwgans

⁸⁶⁵ yaghhës gans Isolt dell o

ev a’n jeva dasvêwnans,

ha res o fia dhe’n fo.

Wosa meur a anethow

(re hir aga derivas)

⁸⁷⁰ ev a diras in Kernow

ha Mark a’n degemeras.

**********

Rann 3

WHILAS AN VOREN OWR HY BLEW

I’n lÿs yth esa peswar den

a’n moyha bylen, certan:

ha gwella godhyens, fest dygnas,

⁸⁷⁵ y sordyens cas orth Tristan.

Rag Mark dhe worra kemmys ras

warnodho, y feu genys cas.

Pùb orth y hanow, ottensy:

an arlydhy Denwalen,

⁸⁸⁰ Gwenlon, Gondwyn, Androw [drog],

re’s teffo crog er an dhywen

rag y dhe berthy avy tynn

orth Tristan awos y mêstry fin.

Demedhy Mark ny vynna bÿth:

⁸⁸⁵ henna o pÿth cavylek

intredho ev ha’n peswar sos

hag y ow mos yn ownek

Mark dhe verwel heb flogh nagonen

ha stâtya’n tir dh’y noy y honen.

⁸⁹⁰ Dres henna, y a gêwsy gow

i’n pow orth an arlydhy:

rag Tristan, sur, a’n jeva bry,

[yn medhans] y, dre bystry.

Meur a’n arlydhy heb awhêr

⁸⁹⁵ a dhegemeras aga ger.

“Assa veu lies marthus brâs

a wrug an gwas colenwel!

Ladha Morholt o unn dra

a’n marthyssa, dell hevel.

⁹⁰⁰ Pyw a alsa omlath mar grev

saw pystrior avello ev?

“Hag ev [in enewores] whath

y whrug an scath kemeres

y gorf dhe ves, ny wodhon ple,

⁹⁰⁵ ha’y yaghhe kyns dewheles.

Tristan a wor omwitha’n few,

rag pystrior heb mar ev yw.

“Tra varthys yw y delyn wheg

hag ev mar deg ow cana:

⁹¹⁰ ow sona agan mytern ny

dre bystry, ha’y dhydhana.

Scon an pystrior mytern ’vÿdh,

orth agan rêwlya, wàr ow fÿdh!”

Indella dre lavarow gow

⁹¹⁵ plauntya whedhlow y whilons.

Inia Mark kemeres gwreg

rial, teg, a wra’n barons,

poken omdenna y a vynn

hag ena gwerrya er y bynn.

⁹²⁰ [Worth] aga dervyn Mark a sev:

i’n golon ev a’n te –

hedre ve Tristan ganso ev

demedhy bÿth ny wre.

Tristan o serrys meur, heb mar,

⁹²⁵ warnodho pàn veu skeus

na’n jeva kerensa orth y gar

saw unsel rag y les.

Ev a wrug godros gasa’n lÿs

a verr spÿs mar ny omry

⁹³⁰ Mark kepar dell veu govynnys

orto gans y arlydhy.

Ena Mark a omwrug

assentya dhe’n arlydhy:

settya termyn ev a wrug –

⁹³⁵ dêwgans dëdh, iredy.

Wosa henna ev a’n te

leverel dhedha pandra wre.

An dêwgans dëdh pàn vôns deu

yth esa Mark dhe weles

⁹⁴⁰ yn pòr vorethak wàr y sê

ow cortos an gùntelles.

“Ple kefyr moren rial, teg,

a drig pell lowr a Gernow

may hallaf fâcya lowenek

⁹⁴⁵ mynnas demedhy heb wow?”

Ken ès henna wàr neb cor

ombredery Mark ny wor!

Desempys y teuth dyw wennal

ha neyja bys i’n hel:

⁹⁵⁰ yth esens ow tyspûtya’n fol

hag êth scon mes a wel.

Dyworth gelvyn an eyl a’n ÿdhyn

y codhas blewen hir ha fin:

blewen benyn o, a lyw owr splann,

⁹⁵⁵ ha Mark a’s kemeras in bàn.

An arlydhy pàn vôns cùntellys,

indella orta Mark a gêwsys:

“Rag plegya dhywgh, arlydhy,

my a vynn sur demedhy

⁹⁶⁰ mar mynnowgh whilas i’n bÿs

an keth honna re dhêwysys.”

“Mynnyn yn certan, arlùth ker:

ny a’n gwra kettoth ha’n ger.

Ytho, pyw re dhêwyssys?

⁹⁶⁵ Scon lavar dhyn, ny a’th pÿs.”

“My re dhêwysas honna

a bew an vlewen owr-ma:

godhvedhowgh na vynnaf bÿth

demedhy ken, wàr ow fÿdh.”

⁹⁷⁰ “A ble y teuth an vlewen, arlùth?

Pyw re wrug hy dry?

Py wlas y trig an voren

a vynnyth hy demedhy?”

“A’n voren deg, owr hy blew,

⁹⁷⁵ y teuth dhymm: gwenyly dew

a’s dros omma, ren ow thas:

y a wor a bana wlas.”

An arlydhy tùllys êns

hag yn tâ y convedhens

⁹⁸⁰ bos Mark ow scornya gansa:

ha sorr brâs y a’s teva

orth Tristan, ow tyby fast

ev dhe gùssulya an cast.

Mès Tristan, wosa miras

⁹⁸⁵ orth an vlewen nebes prÿs,

a Isolt cov a borthas,

hag indella a gêwsys.

“Mytern Mark, camm meur a wreth

orth ow dry dhe gemmys meth:

⁹⁹⁰ mès euver re beu an ges

a wrussys y dharbary,

rag wharê yth av dhe ves

ha whilas gwreg heb hedhy

dhys, an voren owr hy blew,

⁹⁹⁵ erna’s cafaf, abarth Duw.

“Godhvyth bos an viaj-ma

onen fest yn peryllys

hag y fÿdh meur calassa

anodho bos dewhelys

¹⁰⁰⁰ ès dell veu a’n enys-na

le may feu Morholt ledhys.

“May hallo dha arlydhy

godhvos my dhe’th cara lel,

my a’n te kyns ès hedhy

¹⁰⁰⁵ dewheles dhe Dyntajel

ha’th vyternes dhyso jy

hy gorra, poken merwel.

“Henna yw ow feryl vy

a wrav, êwnter, ragos sy.”

**********

¹⁰¹⁰ Tristan a dhyghtyas gorhal teg

ha dêwys kescowetha

in mesk an dus yonk colonnek

worth nyver cans anedha.

Kepar ha marchons, dyllas pann

¹⁰¹⁵ i’ga herhyn o gwyskys:

dyllas canasow mytern splann

i’n gorhal a veu cudhys.

Pàn esa’n lester mes a’n porth

an lewyor a wrug kêwsel

¹⁰²⁰ orth Tristan: “Syra wheg, py fordh

y coodh dhymm settya’n gorhal?”

“Gwra settya cors by nor-nor-west

dhe Wexford rag tremena.”

An den a sev, sowthenys fest,

¹⁰²⁵ hag ev gans own ow crena.

Mytern Iwerdhon, brâs y sorr,

Morholt abàn veu ledhys,

a jâss pùb Kernow dywar’n mor

ha’y gregy pàn vo kychys.

¹⁰³⁰ A ny wor Tristan fatell yw,

dell veu gans pùb derivys?

An lewyor a gemmer an lew

dhodho dell veu gormynnys,

ha’n gorhal scon dre weres Duw

¹⁰³⁵ dhe Wexford yw devedhys.

**********

Yn kensa, Tristan a wodhya

gul dhe dus Wexford crysy’n tâ

bos y gowetha marchons lel –

prena ha gwertha aga whel.

¹⁰⁴⁰ Mès marchons coynt o an re-na,

yn tefry, hag y ow spêna

aga thermyn ow têwlel prenn

ha gwary gwariow carten.

Gansa hèn o gwell convedhys

¹⁰⁴⁵ ages musura keus pò ÿs.

Nebes re ôpyngwelys o,

ha Tristan own a’n jevo

y dowl dhe vos omwhelys glân

ha’y dus oll dyswrës, certan.

¹⁰⁵⁰ Mès fatell dalleth an whel

a whilas an voren, ny wel.

**********

Pòr avarr, ha’n jëdh ow tardha,

Tristan a glêwas cry:

garm uthyk kepar ha scrîja

¹⁰⁵⁵ an jevan, surredy.

[Nefra] ny dhothya in y glêw

son mar varthys hedre veu bew.

Wàr an dorrep ow tremena

unn venyn yth esa:

¹⁰⁶⁰ gwynn hy lyw ha hy ow crena,

dre ewn euth ow whesa.

Orty Tristan a wovynnys

y wolowy wàr an marthus.

“Syra, dhys my a lever

¹⁰⁶⁵ oll an gwir in y gever:

an son êth a hager-vest,

onen gwyls ha garow fest.

Pùb dëdh y fÿdh an dhragon

ow tieskyna a’y fow,

¹⁰⁷⁰ ow corra euth in colon

mebyon ha myrhas an pow.

In unn slynkya hy a dheu

ha sevel orth yet an dre.

Mab na myrgh ny yll mos dy

¹⁰⁷⁵ na dos in mes anedhy

erna vo delyfryes scon

myrgh yowynk teg dhe’n dhragon.

Kettel dhalhenno i’n pray

hy a’n devôr, wàr ow fay,

¹⁰⁸⁰ in le termyn ès dell gemmer

den dhe leverel y bader.”

“Benvas, na wra scornya genef,

mès lavar dhymm, re’m enef,

mara kyll hy bos ledhys

¹⁰⁸⁵ gans den a venyn genys.”

“Henna, Syra wheg, ny wòn;

mès ugans a varhogyon

hag y an moyha solabrÿs

pàn wrug an rùy [tavethly]

¹⁰⁹⁰ dhe’n bobel dre gernysy

y vyrgh Isolt y rosa

in gwreg dhe neb a ladha

an dhragon: mès honna toth men

a’s debrys in kettep onen.”

**********

Yn pryva ev a dhewhel

ha mos aberth i’n gorhal,

omwysca in arvow splann

ha lêdya y vargh dhe’n lann.

¹¹⁰⁰ Hag oll gans marth kemerys

a via sur pàn welsons

marhak mar fin arayes

ow tos a’n gorhal marchons!

Bytegyns gwag o an cay

¹¹⁰⁵ mar avarr i’n jëdh dell o,

ha Tristan êth tro ha’n le

re gowsa’n wreg anodho.

Desempys peswar margh a dheuth

gwyls ow ponya er y bynn:

¹¹¹⁰ peswar den ow marhogeth

ha kentrynna fest yn tynn.

Hag y ow tremena snell,

Tristan a settyas dalhen

in blew an eyl gans meur nell

¹¹¹⁵ ha’y sensy fast yn tien.

“Duw re’th soweno, coweth dâ,”

yn medh Tristan dhe’n Godhal,

“mar codhes, dysqweth, y praydha,

dhymm py ma’n dhragon heb fall.”

¹¹²⁰ Henna a dhysqwedhas an le

hag a veu gesys dhe vos,

ha’n dhragon ow nessa dhe’n dre

Tristan a wrug hy gortos.

Penn avell sarf hy a’s teva:

¹¹²⁵ dewlagas cogh ’vell lusow bew:

a’y ganow drog-anal an pla,

ha dens hir lymm in peswar rew:

[dywscovarn] pòr vlewak,

lost serpont, corf kenak:

¹¹³⁰ kern dywforgh i’n tâl, skyvlow lew.

Tristan a wrug kentrynna

y vargh, ha crackya conna

a bonyas erbynn an best:

ha gans y wuw a weskys

¹¹³⁵ bomm pòr gewar desedhys

poran in cres an brèst.

Scat dhe dymmyn ’veu an guw

heb shyndya’n dhragon neb tu,

mar gales o hy body:

¹¹⁴⁰ desempys Tristan a denn

y gledha, ha wàr hy fenn

gans oll y nerth a’s gwesk hy.

Mar boos kyn feu an vommen

ny wrug attamya an kèn,

¹¹⁴⁵ mès an best a glêwas gloos:

desempys avell pÿth fol

gans y skyvlow lies toll

ev a sqward in horn an scoos.

Ena an scoos ev a’n sens

¹¹⁵⁰ fest yn crev inter y dhens:

mes a’n cronow ev a’n tenn:

ow casa Tristan amay’s

ha’y vronn dyscudhys alês:

ganso cledha, tra na hen.

¹¹⁵⁵ Ow sevel arâg y ancow

yth esa Tristan heb wow,

hag in dyspêr ev a ros

bomm meur wàr an vriansen

(ha’n air ganso a dhassen)

¹¹⁶⁰ mès yn euver, drocka loos!

Rag ev ny yll golia

an dhragon, re Varia,

in despît oll dh’y ehen:

honna a whej a’y ganow

¹¹⁶⁵ mog venymys ha flammow

na’s perth na den na benyn.

Y hoberjon, ren ow thas,

fest in du a omdrailyas

kepar ha côlyn marow:

¹¹⁷⁰ ha’y vargh, an bohosak len,

a godhas in y honen,

anteythy o y arrow.

Tristan in bàn a lammas

ha’y gledha ev a wanas

¹¹⁷⁵ down in ganow an dhragon:

unn garm yêyn a ros honna

hag a verwys stag ena

gwenys dell o dre’n golon.

Trehy hy thavas gans toth men

¹¹⁸⁰ ha’y worra in y votasen

a wrug ev kyns mos alena:

scav y benn dell o gans mog

ev a omglêwo pòr dhrog

ha’y esely a grena.

¹¹⁸⁵ Dhodho yth esa sehes brâs

ha tro ha grêlyn y kerdhas

may halla powes pols bian:

mès an venym in y vody

a wanhasa y esely,

¹¹⁹⁰ ha clamdera a wrug Tristan.

**********

Agwyngwerran o an den

may settyas Tristan dalhen

ino hag ev ow fia:

ow coveytya Isolt teg

¹¹⁹⁵ yth esa’n gwas bohosak

hy demedhy a calla.

Dhe’n rùy ev o seneshal:

dhodho assa via màl

hy dendyl in weryson!

¹²⁰⁰ Pùb dëdh rag hy herensa

in arvow yth omwysca

ha mos erbynn an dhragon.

Mès kettel glêwo an cry

y golon sur a fylly

¹²⁰⁵ hag ev a fia dhe’n fo:

bytegyns wàr an jëdh-na

dewheles ev a vynna,

gweles gans Tristan fatell o.

An dhragon ev a welas

¹²¹⁰ ha’n margh, hag y carynyas:

ha’n scoos ha’n guw oll sqwardyes:

mès py ma neb a’s ladhas?

ev sur dhe gen le gallas

may hallo merwel in cres.

¹²¹⁵ A’n tebel-vest ev a wrug

trehy an penn, hag a’n dug

dhe’n mytern may fe prevys

ev dhe ladha an dhragon,

ha dendyl an weryson,

 ¹²²⁰ Isolt, dell veu dedhewys.

An mytern scant ny ylly

dh’y seneshal leun-grysy,

awos y lavarow brâs:

mès warlergh y dhedh’wadow

¹²²⁵ y tanvonas arhadow

oll dhe’n arlydhy i’n wlas

may teffens warbarth dhe’n lÿs

an tressa dëdh alena:

prov a via dysqwedhys

¹²³⁰ gans Agwyngwerran dhedha

an dhragon dhe vos ledhys

ganso ev, hag indella

ev a via rewardys

hag Isolt hy recêva.

**********

¹²³⁵ Dedhewys pàn veu Isolt teg

dhe’n seneshal, den ownek,

y codhas in wharth yn kensa,

ow predery a gerensa

intredhy hy hag ev, mès scon

¹²⁴⁰ hy êth yn trist hy holon.

Dhe’n whedhel hy ny grysys màn

a dherivas Agwyngwerran,

ha ternos avarr i’n jëdh

hy êth in unn varhogeth,

¹²⁴⁵ gensy an marhak Perynys

ha’y howethes Brangyen kefrÿs.

Hy a vynna gweles an le

may feu ledhys an dhragon de.

Wàr an gwels hy a welas tell –

¹²⁵⁰ olow neb margh a bonya’n snell,

ha hy a wodhya’n sur heb fall

na veuva hernyes gans Godhal.

Wharê dhe’n dhragon hy a dheuth,

dybennys, ahës a’y groweth.

¹²⁵⁵ Hy a welas an margh marow

ha’y hernes y vos ken heb wow

dhe’n sort esa in Iwerdhon:

ow prevy y whrug neb alyon

heb mar vÿth ladha’n dhragon.

¹²⁶⁰ Mès esa’n alyon whath yn few?

Pell y whilas a bùb tu.

Desempys, ogas dhe’n grêlyn

y a welas unn golowyn:

y teuth a vasnet Tristan, neb

¹²⁶⁵ a wrowedha wàr an dorrep.

Yth esa owth anella gwann.

Perynys a’n sevys in bàn

wàr geyn y vargh, hag yn pryva

dhe’n stevel a wrug y worra

¹²⁷⁰ mayth o trigys an benenes:

Isolt ha’y mamm an vyternes.

Wosa derivas oll an dra

dh’y mamm, Isolt a wrug fydhya

Tristan dhedhy, hag a verr spÿs

¹²⁷⁵ hernes henna a veu dyskys.

In mes a’y votasen yn scon

y codhas tavas an dhragon.

Ena dre hy skians brâs

an vyternes a dhyfunas

¹²⁸⁰ Tristan, hag orto a gowsas:

“Den ancoth, ty re’s ladhas,

dell wòn yn tâ, an dhragon;

mès an seneshal, drogwas,

a omwrug gans fâss ha son

¹²⁸⁵ an ladhor, hag a drohas

hy fenn dhe ves dre draison:

ha dhodho y fynn hy thas

ry Isolt in weryson.

“A vynta, Syra, dew dhëdh

¹²⁹⁰ alemma prevy y gamm

dre omlath rag an vaghteth?

Ev a’n jevyth sur droglamm.”

“Myternes,” yn medh Tristan,

“cot yw an termyn, certan.

¹²⁹⁵ Mara kyllyth ow yaghhe

in dew dhëdh, ena re’m fay

martesen y whrav dendyl

dyworth seneshal fekyl

Isolt dell y’s dendylys

¹³⁰⁰ dyworth dragon venymys.”

Ena an vyternes fur

a vrîhas dhodho sawment sur,

eliow pòr galosek.

Isolt a wonedhas crev

¹³⁰⁵ wàr y gorf, arâg, [adrëv],

orth y rùttya colonnek.

Hy dewlagas a wortas

wàr [enep] an clâv unn spâss.

A’y decter marth o gensy.

¹³¹⁰ Y talathas predery:

“Mars yw y colonecter

mar splann avell y decter,

omladhor garow a vÿdh

an marhak-ma, wàr ow fÿdh!”

¹³¹⁵ Tristan dell o dasvêwys

gans sawor wheg an spîcys

a wrug gwenwherthyn orty,

hag Isolt a bredery:

“Y fynsen godhvos lemmyn

¹³²⁰ prag y whruga gwenwherthyn.

A wrug avy gul neb tra

na dhegoth dhe vaghteth dâ.

A wrug avy gasa mes

neb devar a dal bos gwrës?

¹³²⁵ Ha! gòn yn tâ pandr’ ankevyn:

glanhe y arvow my a vynn.”

Isolt, ytho, êth dhe’n le

may feu gorrys y arvow,

ow cortos aga glanhe

¹³³⁰ a woos an dhragon varow.

An basnet pàn veu gwelys

gensy hy, y teuth dh’y brÿs

an tybyans: “Drog ny recêf

yn certan neb a’n gwysk ev

¹³³⁵ hag ev mar fin gonedhys.

“Kefrÿs an hoberjon, mir!

Ass yw scav ha crev y dhur,

ha wordhy dhe vos degys

gans marhak in y negys.”

¹³⁴⁰ Ena hy a gemmer dorn

an cledha i’n woon a horn:

“Hemma sur yw cledha teg

a dheseth dhe’n colonnek.”

Rag seha an laun gosek

¹³⁴⁵ hy a’n tenn mes a’y woon deg.

Ena hy a wel yn splann

bos ino trogh pòr ledan:

ha perthy cov hy a wra

a’n darn a dhur re withsa

¹³⁵⁰ orth y worra in kysten,

hag ev tennys mes a benn

an cowr Morholt namnygen.

Hockya, ha miras arta

a wrug, ena mos in hast

¹³⁵⁵ dhe’n le may feu gwethys fast

an darn a dhur a vynna.

Henna hy a wrug kyjya

dhe’n trogh in laun an cledha:

ot! a sqward bÿth nyns o ol,

¹³⁶⁰ mar ewn y lenwys an toll.

Yth esa Tristan i’n bath:

gwann y gorf yth o va whath.

Wor’tu hag ev y ponyas

Isolt teg, dhedhy sorr brâs,

¹³⁶⁵ ha swayjya snell an cledha

a-ugh y benn, ha cria:

“Ty yw Tristan a Lyonesse

ha’w êwnter ’veu ledhys genes:

ytho, lemmyn ty ’wra merwel

¹³⁷⁰ dredhof vy yn scon heb fyllel.”

Y esely re wann kynth êns

rag hy lettya, bytegyns

scav ha bew o y spyrys,

ha gans injyn y kêwsys:

¹³⁷⁵ “Prynces, indella re bo.

Mars yw res, merwel a wrav.

Mès edrek hir rag na’th fo

goslow orthyf y’th pysaf.

“Gallos a’th eus, dell wodhes,

¹³⁸⁰ kefrÿs an gwir dhe’m ladha:

dywweyth ow bêwnans genes

re beu sawyes, re’m leouta.

“An kensa prÿs, agensow

ty re sawyas yn tien

¹³⁸⁵ an menstrel a’y woliow:

na ve ty, marow vien.

“Na rudh, ha ty ow yaghhe

ow horf pàn veu venymys:

an goliow-na, re’m fay,

¹³⁹⁰ in omlath lel y’s kefys.

“Ny wrug vy dre fâlsury

omlath gans Morholt ha’y ladha:

hag ev orth ow defia vy

fatell yllyn y naha?

¹³⁹⁵ “An nessa prÿs, pàn êthys

dhe’n grêlyn rag ow whilas,

genes re beuv dasvêwys

hag arta ty re’m sawyas.

“Indella ty a wra gweles

¹⁴⁰⁰ heb na hirra lavarow

dywweyth genes re beuv sawyes

ha’m corf ty a’n pew, heb wow.

“Ytho, ladh vy mar mynnyth

degemeres ow bêwnans:

¹⁴⁰⁵ hag indella ty a ’fÿdh

meur gormola ha gordhyans.

“Heb mar, ha ty a’th wroweth

inter dywvregh an seneshal,

wheg vÿdh predery a’n jëdh

¹⁴¹⁰ may lethsys an den aral

“neb a’th dendylas yn teg

dre fetha an dhragon kyns:

golies ha truedhek

ty re’n ladhas heb defens.”

¹⁴¹⁵ “Lavarow marthys lemmyn”

Isolt a gry “my a glêw:

ladhor Morholt prag y fynn

ow dendyl vy, abarth Duw?

“An rêson yw, heb mar vÿth,

¹⁴²⁰ Morholt dhe whilas rafsya

myrhas Kernow, ha wàr y nith

gul [venyons] ty a garsa.”

“Nag yw, Prynces: ken rêson

a’m gelwys dhe Iwerdhon.

¹⁴²⁵ Unn jëdh y neyjas yn snell

dyw wennal dhe Dyntajel

rag don dhymm onen a’th vlew

splann ha fin, owrek hy lyw.

In honna, my a’n avow,

¹⁴³⁰ y whelyn danvonadow

a gres, kefrÿs kerensa.

My a dheuth awos henna

dhe ’Werdhon rag dha whilas:

ha henna yw an rêson

¹⁴³⁵ my dhe ladha an dhragon

ha’th telyfrya sy ha’th wlas.

“An vlewen owr yw gwries

i’m sùrcot, splann dhe weles,

inter neujennow erel:

¹⁴⁴⁰ hag y fynnaf leverel –

owr an neujennow gallas gwann

mès an vlewen a sev yn splann.”

Isolt a dêwl an cledha

mes, hag a gemmer snell

¹⁴⁴⁵ an sùrcot in hy dêwla

heb cows, ha’y whythra pell.

Ena in tôkyn a gres,

dhe Drystan wàr y vin

hy a amm, ha henna gwrës,

¹⁴⁵⁰ a’n gwysk in dyllas fin.

**********

Y teuth an jëdh appoyntyes

may feu cùntellyans brâs

dhe’n lÿs pàn veu comondyes

arlydhy oll an wlas

¹⁴⁵⁵ rag brusy clem an seneshal

neb a wovyn Isolt in tal.

Tristan a wrug gorhemmyn

yn pryva dre Perynys

oll dh’y varhogyon lemmyn

¹⁴⁶⁰ may teffons y dhe’n lÿs

hag y gwyskys in dylasow

fin, a dheseth dhe ganasow.

Lowena y a’s teva

wàr an gorhal pàn dheuth

¹⁴⁶⁵ nowodhow a Drystan dhedha

hag ev kellys peswar dëdh:

rag cudhys fest, re Varia,

i’n peswar dëdh y re bia.

Onen hag onen y teuthons

¹⁴⁷⁰ hag esedha in unn rew

inter arlydhy ha barons

o cùntellys fest yn tew.

Marth a’s teva an arlydhy

a’ga gemow ow terlentry.

¹⁴⁷⁵ Yn medhans y intredha:

“Pyw a yllons y bos?

Dh’agan pow ny welsyn [nefra]

kemmys splander ow tos!

Mir orth an mentylly owrek

¹⁴⁸⁰ a lies lyw ha patron flourek!”

Pàn dheuth an mytern bys i’n hel

hag esedha wàr y thron

Agwyngwerran a wrug sevel

rag prevy ev dhe dhon

¹⁴⁸⁵ an vyctory wàr an tebel-vest:

ha ganso yth esa lies test.

“Ytho,” yn medh ev, “lemmyn

ow weryson dhymm tal:

Isolt in gwreg my a wovyn,

¹⁴⁹⁰ rag y’s dendylys heb fall.”

Isolt a inclynyas

hy fenn arâg hy thas

hag indella a gowsas:

“Mytern, unn den eus omma

¹⁴⁹⁵ a yll yn tâ conclûdya

an seneshal wàr unn lamm

ha prevy nag yw ma’s camm.

Neb a’th telyfryas a’n pla

yth pysaf dhodho a ava

¹⁵⁰⁰ oll y dhrog-oberow kyns,

ny vern maga frâs kynth êns,

ha dhodho lel acordya

dha vercy, ha’y rewardya.”

An rùy a ombredery

¹⁵⁰⁵ termyn hir heb gortheby,

ha’n barons a wrug cria:

“Henna graunt dhedhy, Syra!”

Yn medh an rùy: “Re’m enef,

¹⁵¹⁰ henna yw grauntyes genef.”

Isolt wàr benn hy dêwlin

arâg hy thas a wovyn:

“Tas, ro dhymm an bay i’n eur-ma

a gyvyans hag a vercy

in tôkyn ty dh’y wrauntya

¹⁵¹⁵ dhe’n den re’m dendylas vy.”

An bay pàn dhegemeras

hy êth in mes rag whilas

Tristan, hag a’n [hembronkyas]

er an eyl leuv tro ha’y thas.

¹⁵²⁰ An cans marhak pàn welsons

dos aberveth aga chif

in bàn warbarth y safsons

ha’y salujy fest yn cuv.

Ha scon y fôns arayes

¹⁵²⁵ adro dhodho in unn rûth,

ha’n Wydhyly a sensys

bos Tristan aga arlùth.

Mès re a wrug y aswon,

ha’n cry a sevys yn scon:

¹⁵³⁰ “Tristan yw, a Lyonesse,

a ladhas êwnter an Prynces!”

Cledhydhyow noth a splannas

ha’n dus o serrys yn frâs,

ow cria creffa ès kyns:

¹⁵³⁵ “Ev merwens! Ev merwens!”

Mès Isolt a leverys:

“Tas, amm dhe’n den my a’th pÿs,

wàr an min, dell dhedhewsys.”

Wàr y vin an rùy a ros

¹⁵⁴⁰ bay. Hedhy a wrug an tros.

Ena Tristan arâg an thron

a dhysqweth tavas an dhragon,

hag ev a brof dhe’n seneshal

batalyas teg ha cowal.

¹⁵⁴⁵ Henna ny wortas saw unn lamm:

omlath ny vynna malbew damm:

mès kyns ès mos in mes a’n lÿs

oll y gamm ev a aswonys.

Ena Tristan a gowsas:

¹⁵⁵⁰ “Mytern, arlydhy an wlas,

Morholt re ledhys, dell wòn,

bytegyns y teuth yn scon

dres an mor dhe Iwerdhon

 rag may whrellen amendya

¹⁵⁵⁵ an camm, in unn beryllya

ow horf rag agas sawya

pùb oll dyworth an dhragon.

Dre henna y tendylys

Isolt meur hy jentylys.

¹⁵⁶⁰ Lemmyn my a vynn hy don

i’m gorhal mes a ’Werdhon.

“Mès may hallo omlêsa

an spyrys a gerensa

intredhon ny an poblow

¹⁵⁶⁵ a Iwerdhon ha Kernow,

godhvedhowgh fatell vÿdh hy:

rag Mark agan mytern ny

a vynn kemeres in gwreg

agas Prynces, Isolt teg.

¹⁵⁷⁰ Hy enora yw y vodh

dhe vyternes dell dhegoth.

Kernowyon a vÿdh nefra

pòr lowen orth hy servya.

“Ot omma cans marhak lel

¹⁵⁷⁵ hag y a lynnyath uhel:

ymôns y parys dhe dy

wàr greryow an Sens, defry,

bos mytern Mark ow tanvon

kerensa dhywgh a’y golon

¹⁵⁸⁰ ha bos gwir a lavaraf,

rag gowegneth ny garaf.”

An creryow scon y a hedh

gans joy i’n hel aberveth,

ha’n cans marhak a’n te heb flows

¹⁵⁸⁵ Tristan dhe gows gwiryoneth.

An rùy a gemmer er an leuv

Isolt, hag a wovyn yn cuv

mar mynn ev hy hembronk yn lel

dh’y arlùth Mark in Tyntajel.

¹⁵⁹⁰ Arâg oll an varhogyon

hag arlydhy Iwerdhon

Tristan a’n te a’n golon.

Isolt vohosak a grèn

dre ewn sorr, meth hag anken:

¹⁵⁹⁵ “Ytho, Tristan re’m dendylas

rag ow sconya, fekyl y gnas.

Gow o an whedhel, del wòn lowr,

an whedhel teg a’n vlewen owr.

Ny’m delyfryas a’n seneshal

¹⁶⁰⁰ saw rag ow ry dhe dhen aral.”

An rùy a gemmer hy leuv in bàn

ha’y gorra in leuv dhyhow Tristan:

iny hy a [drigys], in tôkyn

ev dh’y sensy abarth y sefryn.

**********

Rann 4

AN DEWAS KERENSA

¹⁶⁰⁵ Pàn esa’n prÿs ow nessa

may coodh dhe Isolt golya

gans Tristan ha’y varhogyon,

 y fynna’n vyternes fur

gul kerensa nefr’ a dhur

¹⁶¹⁰ inter hy ha Mark yn sur

a golma fast dyw golon.

Hy êth ha cùntell i’n pow

losow, blejyow ha gwredhyow

rag gul dewas kevrînek:

¹⁶¹⁵ hy a wonedhas bysy

ha dre skians ha pystry

a wrug onen galosek.

Wosa hy dh’y dhenewy

in unn costrel, yn medh hy

¹⁶²⁰ dhe Vrangyen fest yn pryva:

“Maghteth, ty a wra sewya

dha vêstres yonk bys in pow

an mytern Mark a Gernow.

Ty a wra hy luf-cara.

¹⁶²⁵ Tàn kemmer an costrel-ma

ha golsow orth ow geryow:

“Cudha, awos a vo gwrës,

an gwin-ma res yw porrês

lagas vÿth ma na’n gwello

¹⁶³⁰ na min dos ogas dhodho.

Ena wosa demedhy

an mytern ha’n vyternes,

ha gyllys an kyffewy,

orth aga gasa in cres,

¹⁶³⁵ ha’n nos pàn veu devedhys

an gwin ty gwra denewy

in unn flagon rag y ry

dhe’n dhew brias i’n keth prÿs:

ha warbarth gwrêns y eva,

¹⁶⁴⁰ may’s teffo an gerensa

intredha nefra a bes.

“A’y vertu, ow myrgh, bÿdh war:

rag an eyl a’n tast a gar

y gela bys vynytha

¹⁶⁴⁵ gans oll y vrÿs ha’y skians

in bêwnans hag in mernans:

gul ken ny yller nefra.”

**********

An gorhal a wrug gasa’n lann

ha falsa’n tonnow marthys glân

¹⁶⁵⁰ an mor worth y dremena:

ow mos yth esa scav ha crev,

pùb gool alês ha’n gwyns [adrëv]

ha’n takyl oll ow crena.

Res o porrês fystena meur

¹⁶⁵⁵ ha scaffa gallens hedhes tir

an mytern Mark a Gernow,

hag ev ow cortos dres an dowr

y Isolt, arlodhes[ow] flour,

a lynnyath hen myternow.

¹⁶⁶⁰ Isolt wheg jentyl hy fara,

orth hy gweles pyw na’s cara?

A ’Werdhon flour hy hynsa:

gracyùs hy form ha’y fâss, dell goodh,

dyghtys gans yêhes ugans bloodh,

¹⁶⁶⁵ ha servya pyw na vynsa?

Ha hy in cader wàr an flûr

esedhys o, ha Tristan sur

a’s gwelas pòr vorethak:

rag cudh a’s teva, Duw in test,

¹⁶⁷⁰ hy golok o prederys fest,

hag yn medh hy hirethek:

“Govy pàn esys ’Werdhon ger

ha’n bêwnans esa heb awhêr,

ha’m mamm ha’m kescowetha!

¹⁶⁷⁵ Bÿth moy ny glêwaf [ilow] wheg

naneyl an delyn dhymm a bleg

na’n gwary-mir nowetha.”

Orth Tristan hy a’s teva cas

rag ev dh’y herhes mes a’y gwlas

¹⁶⁸⁰ dyworth hy mamm dre goyntys:

wosa hy sconya avell gwreg

kepar ha kêthes ev a’s deg

wor’tu ha’y gour appoyntys.

Py [par] tenkys via hy rann

¹⁶⁸⁵ in Kernow hy ny wodhya màn

wosa hy dhe dhemedhy:

gwell o gensy merwel, dhe wir,

ages bêwa wàr estrendir

hag alyons adro dhedhy.

**********

¹⁶⁹⁰ Unn jëdh ha’n gwyns ow codha

ha’n mor ow spavenhe,

unn enys las aragtha

a welsons ow nes’he.

An gorhal a bowesas

¹⁶⁹⁵ wàr ancar ryb an tir

hag oll an dus a diras

rag sqwîthys êns y, in gwir.

Isolt ha’y mowes vian

wàr an gorhal a worta

¹⁷⁰⁰ ha dhedha y teuth Tristan

mar calla hy honfortya.

Mès sehes y a’s teva

awos losk an ebron

ha whilas gwin dhe eva

¹⁷⁰⁵ a wrug an vowes dyson.

“Ot omma dhywgh costrel gwin

a gefys sur i’n cabyn,”

 yn medh hy yn lowenek

orth y ry dhe Isolt teg.

¹⁷¹⁰ Go’y ellas ogh ha tru!

Gwin yn certan ev nyns yw

ma’s passyon tynn, joy wherow,

pain hag anken na verow.

An costrel re bia fydhyes

¹⁷¹⁵ dhe Brangyen gans an vyternes,

ha hy dhe’n enys gyllys o

heb predery tra anodho.

An flogh a lenow goblet

hag Isolt a ÿv heb let

¹⁷²⁰ ha Tristan orth hy sewya

bys i’n godhas eva ’wra.

Brangyen a wrug dewheles

dhe’n gorhal scon ha gweles

an eyl ow sevel arâg

¹⁷²⁵ y gela down in tranjyak:

kerensa ha golohas

a splanna i’ga dewlagas

ha whath yth hevellens prest

diegrys, sowthenys fest.

¹⁷³⁰ Kemerys gans edrek tynn,

Brangyen a olas lemmyn:

“Truedhek ov, ha mylegys

re bo an jëdh may feuv genys:

ha mylegys re bo an jëdh

 ¹⁷³⁵ may teuth i’n gorhal aberveth.

Isolt, ow hares, ellas!

dha ancow ty re evas.”

Gans meur gris hy a bonyas

ha’n costrel hy a sêsyas:

¹⁷⁴⁰ dhe ves y whrug y dêwlel

dres tenewen an gorhal.

**********

Arta y whrug an gorhal

golya tro ha Tyntajel.

Dhe Drystan yth hevelly

¹⁷⁴⁵ kepar ha pàn ve dreysen

saworek prest ow telly

y grohen gans lies dren.

I’n golon yth o gwredhyes crev

ha lêsys hy scorennow

¹⁷⁵⁰ adro dhe Isolt hag ev

kepar ha tynn-golmennow

oll y vrÿs orth y gelmy,

kefrÿs y dhesîr, orty hy.

Y teuth dh’y vrÿs an preder:

¹⁷⁵⁵ “Whath villa ov, ow breder

Gondwyn, Denwalen, Androw

ha Gwenlon, my a’n avow,

ès dell leversowgh [nefra]

pàn wrussowgh ow hùhudha

¹⁷⁶⁰ a goveytya rêwl an pow.

Nyns yw rêwl a goveytyaf,

saw neppÿth gweth a vynnaf.

“Ow êwnter, neb a’m caras

pàn esen flogh omdhevas,

¹⁷⁶⁵ a’m caras wosa henna

pàn êth i’n scath alena

avell y vab y honen

dell lever kettep onen,

hag a’m mentênas pòr lel

¹⁷⁷⁰ pùb eur oll in Tyntajel.

“Ellas! prag na wrussys sy

mes a’n lÿs ow châcya vy

kyns my dhe dhos, re’m leouta,

i’n tor’-ma rag dha draita?

¹⁷⁷⁵ Â! predery pandra wrav

dha wreg pàn y’s coveytyaf?

“Isolt yw dha wreg, ha my

dha omajer yn tefry.

Isolt yw dha wreg, my yw

¹⁷⁸⁰ kepar ha’th vab, dell wor Duw.

Isolt yw dha wreg, na yll

ow hara ha my mar vil.”

Mès Isolt sur a’n caras:

bytegyns hy a vynnas

¹⁷⁸⁵ dres pùptra oll y gasa.

A ny wrug hy vil sconya?

Y gasa hy ny ylly.

I’n golon hy o serrys meur

orth an gerensa-ma yn sur

¹⁷⁹⁰ o tynna ages envy.

Brangyen a aspia glew

prest warnedha aga dew,

in hy holen tormentys:

rag den vÿth ny wodhya saw hy

¹⁷⁹⁵ oll an drog a veu gwrës gensy,

dre wall kynth o wharvedhys.

Dew dhëdh y whrug aspia

ha’ga gweles ow sconya

boos, dewas, pùb hebasca.

¹⁸⁰⁰ An eyl êth in unn dava

ow whilas prest y gela

kepar ha tus dall, heb wow:

pòr drist pàn êns dyberthys,

trista pàn êns y unnyes:

¹⁸⁰⁵ rag own brâs y a’s teva

hag yth esens ow crena

awos uthycter an dra,

ow cortos an kensa avow.

An tressa dëdh, pàn esa

¹⁸¹⁰ Isolt aberth i’n tylda

o wàr an flûr drehevys,

y teuth Tristan rag kêwsel.

Yn medh Isolt yn uvel:

“Enter, arlùth, my a’th pÿs.”

¹⁸¹⁵ “Arlodhes,” yn medh Tristan,

“prag y whrusta ow gelwel

arlùth, rag yn pòr certan

my yw dha servont uvel

ha’th omajer abarth Duw

¹⁸²⁰ orth dha wordhya ha’th cara

ha’th servya bys vynytha

avell ow myternes wyw.”

Yn medh Isolt: “Yn pòr wir

ow arlùth os ha’w mêster,

¹⁸²⁵ ha henna yw ow desîr

a’m sens avell cabester

may fiv servont dhyso jy

ha gul warlergh dha vêstry.

”Ellas, ellas, na’th esyn

¹⁸³⁰ dhe verwel ryb an grêlyn!

Ellas na drehyn dha benn

ha’n cledha in ow dalhen!

Mar codhyen an pÿth a wòn

sur my a’th lathsa dyson.”

¹⁸³⁵ “Isolt, pandra wodhesta

a allo dha dormentya?”

“Pùptra a wòn, re’m leouta,

orth ow thormentya yma!

Pùptra eus adhyragon,

¹⁸⁴⁰ an nor ha’n nev a-uhon,

bêwnans, mernans kekefrÿs

a wra dhymm bos tormentys

in corf, enef, ha colon.”

Dhodho y trailyas gans toth

¹⁸⁴⁵ ow corra bregh wàr y scoodh,

ha splander hy dewlagas

an dagrow scon a gudhas

ha’y [dywwe’us] a wrug crena.

Yn medh Tristan gans henna:

¹⁸⁵⁰ “Arlodhes, scon my a’th pÿs

lavar dhymm pandra wher dhys.”

Ha hy a wrug gortheby:

“Ow herensa orthys sy.”

Y golon a lamm lemmyn:

¹⁸⁵⁵ ev a amm dhedhy wàr an min.

Brangyen a wrug aspia

an kensa joy kerensa

gans an dhew dell o blesys:

ha’y dêwla yn istynys

¹⁸⁶⁰ ha’n dagrow ow tevera

diegrys y whrug cria

wàr benn dêwlin aragtha:

“Why anfusygyon, hedhowgh!

Dh’agas skians dewhelowgh

¹⁸⁶⁵ kepar ha kyns mar kyllowgh.

Nâ, henna ny yll bos gwrës:

ragowgh nyns eus dewheles.

Kerensa prest a’gas tenn:

nefra namoy heb anken

¹⁸⁷⁰ ny’gas bÿdh na joy na cres.

An gwin kevrînek yn sur

a wrug an vyternes fur

inowgh a settyas dalhen.

“An gwin-na ass yw droglamm

¹⁸⁷⁵ o fydhyes dhymm gans dha vamm,

Isolt, wharê may’n rollen

dhys ha dhe Mark, den na hen.

Otta cast an Escar meur

a wruga gwary warnan sur,

¹⁸⁸⁰ ev re debel-dewetho!

rag why re evas an gwin:

chaunjya an dra ny yllyn:

ha drog a dheu anodho.

“Tristan, Isolt, caradowyon,

¹⁸⁸⁵ yma dhymm edrek i’n golon

rag my yw oll dhe vlâmya.

Ow horf ha’m bêwnans a rov dhywgh

dhe wul gansa par dell vynnowgh

drefen my dh’agas shâmya.

¹⁸⁹⁰ Rag kerensa hag ancow

re efsowgh i’n gwin, heb wow.”

Tristan a wrug kemeres

Isolt in y dhywvregh nes.

I’ga horfow y crena

¹⁸⁹⁵ desîr, bêwnans, kerensa.

Yn medh Tristan, hudhyk meur:

“Ancow dêns mar mynn. Ny’m deur.”

Ha’n nos pàn o devedhys

y cafsons aga gwynnvÿs.

**********

¹⁹⁰⁰ Tristan, hag Isolt ryb y scoodh,

ow tos dhe’n tir yth esens [toth],

Tyntajel teg i’n pellder:

Mark, ha ganso bryntyn ha keth

orth aga gortos wàr an treth,

¹⁹⁰⁵ dyghtya gans leun-rielder.

An mytern Mark ny wodhya whath

bos hager-denkys owth omlath

prest erbynn y lowena.

Eus tristans moy wàr an norvÿs

¹⁹¹⁰ ès kerensa a vo storvys?

Nag eus, sur, kyns tremena.

**********

Rann 5

BRANGYEN HA’N DHEW DEYTHYAK

Dhe’n tir Isolt a wrug dieskyna

ha Tristan a’s kemeras er an leuv

ha’y hembronk dhe’n mytern, neb a vynna

¹⁹¹⁵ ry dhedhy hy, dell dhegoth, wolcùm cuv.

Hy hembronk hy gans meur solempnyta

a wrug Mark tro ha’y gastel wàr an vre,

hag Isolt, leun a ras ha dynyta,

gans oll an dus meurgerys o wharê.

¹⁹²⁰ Kettel dheuth aberveth i’n cùntellyans

in mesk an barons ha’n arlydhy lel,

oll adro y sevys neb dewynyans

a’y thecter, a wolowy oll an hel.

Lemmyn Mark a wormel an gwenyly

¹⁹²⁵ hag y ow ton dhe Gernow blewen owr;

Tristan ev a wormel ha’y arlydhy

a dhug a ’Werdhon arlodhes[ow] flour.

Isolt o lowena y dhewlagas

hag ev a’s caras gans kerensa bur:

¹⁹³⁰ kyns penn seythen aral y’s demedhas

adhyrag oll an pow, cùntellyans meur.

Pàn o devedhys aga nos demedhyans,

dysenour Isolt rag y gudha’n lel,

Brangyen awos peryl godhaf mernans

¹⁹³⁵ êth in hy le i’n gwely in dann gel.

In dewhelyans a’y hamm orth an garoryon

y whrug an sacryfîs ha godhaf meth:

an nos tewl a’s cudhas rag hy aswon

ha diank hy a wrug kyns dos an jëdh.

**********

¹⁹⁴⁰ Isolt teg yw an vyternes:

in joy, dell hevel, hy a vêw:

Isolt in gwir yw myternes,

mès lowen hy cher hy nyns yw.

Enorys yw gans an arlydhy

¹⁹⁴⁵ ha’n mytern a’s car hy yn frâs:

iny an dus kemmyn defry

a’s teves myternes a ras.

In hy [stevelyow] teg, efan,

menestrouthy wheg hy a glêw:

¹⁹⁵⁰ otta mebyl a bùb tenewen

fin gonedhys, rych aga lyw.

Tristan hag Isolt dyberthys

nefra nyns yns y wàr neb cor:

an eyl y gela yw kerys

¹⁹⁵⁵ poran kepar dell o wàr an mor.

Fest yn connek aga fara

yth êns y, nyns eus dowt i’n bÿs,

rag y a ylly omgara

heb den vÿth dhe wodhvos i’n lÿs.

¹⁹⁶⁰ Ha’n dra a wharva indelma:

nebes lelyon warlergh an gis

i’n chambour rial a gùsca

ha Tristan o onen pùpprÿs.

Bytegyns Isolt a grena:

¹⁹⁶⁵ nyns yw awos Tristan hy crèn:

rag pyw a dhrogdyby henna

neb a wrug servys mar len?

Onen yth esa ow codhvos

hy bêwnans, hy hevrîn ha’y gnas,

¹⁹⁷⁰ orth hy sensy fast in hy gallos:

ha honna o Brangyen, ellas!

Fatell via mara’s cùhudha

neb termyn dhe’n mytern dre sorr? –

ha Tristan dhe’n mernans y worra?

¹⁹⁷⁵ an peryl yw meur, Duw a wor.

A’y holon y teuth an ownecter:

gwiryoneth nyns o va vÿth oll:

indella y whrug an uthycter

a sew, ha hy hanter yn fol.

¹⁹⁸⁰ Yth esa Tristan owth helghya

gans an mytern i’n gwylfos adro,

indella tra vÿth ev ny wodhya

a dhrog-ober Isolt dell o.

Dew deythyak hy a wrug sompna

¹⁹⁸⁵ may whrellons colenwel hy bodh,

ha’n franchys hy a wrug profya

dhedha mar ombrevens tus doth.

“Dhywgh my a vynn ry unn vaghteth,

ha why gwrewgh hy hembronk i’n coos:

¹⁹⁹⁰ gwithowgh an dra fest yn pryveth

heb na whetha corn na gul tros.

“Ena gwrewgh hy ladha, ha’y thavas

drewgh ev dhymmo omma i’n lÿs:

an tyller bedhens pell pò ogas

¹⁹⁹⁵ ma na’n caffo den vÿth i’n bÿs.

“Oll a’y hows perthowgh cov dyblans:

y dhasleverel gwrewgh dhymmo vy:

ha pàn dhewhelowgh, [adhewhans]

kevothak ha [rydh] vedhowgh why.”

²⁰⁰⁰ An dhew dhen a dhegemeras

an ambos ha mos mes a’n chy:

ena Isolt a dhanvonas

warlergh Brangyen, hag yn medh hy:

“Yma ow horf, ow hares,

²⁰⁰⁵ dell welta pòr lavuryes

hag in ethom a’y grefhe:

ty a wor py ma losow

i’n coos a’m gwrello salow:

my a’th pÿs, dhe’n tyller kê.

²⁰¹⁰ Dew deythyak yma omma

a’th hembronk lel bys ena.

Fòl y dy, dell y’m kyrry,

may fêwyf in cosoleth

dhe vyternes dell dheleth:

²⁰¹⁵ gallaf fydhya inos sy.”

Devedhys pàn êns dhe’n coos

Brangyen a vynna gortos

le mayth esa, rag dhe wir

adro dhedhy yth esa

²⁰²⁰ meur a’n losow a whila

ow corhery oll an leur.

Mès an dhew a vynna mos

pella vÿth, aberth i’n coos:

“A vaghteth,” yn medhans y,

²⁰²⁵ “an tyller-ma nyns yw vas:

ny â wàr rag, ren ow thas,”

ha kerdhes res o dhedhy.

Onen adrëv an vaghteth

ha’y gela arâg y êth.

²⁰³⁰ Trûlergh nyns esa cammen,

saw dreyn ha gwÿdh ha prysken

ow cudha golow an jëdh.

Adhesempys an teythyak

esa ow kerdhes arâg

²⁰³⁵ a sevys hag a drailyas

ha’y gledha ev a dennas.

Brangyen a drailyas hy heyn

hag a fias gans garm yêyn

dhe’n teythyak esa [adrëv],

²⁰⁴⁰ ow pysy y weres ev.

Henna in y dhorn kefrÿs

a sensy y gledha tennys

hag yn medh ev: “A vaghteth,

res yw dha ladha haneth.”

²⁰⁴⁵ Brangyen a godhas dhe’n leur

hag a whilas sensy dur

an dhew laun rag own merwel.

Hy a bysys rag mercy

gans leuv o mar ankensy

²⁰⁵⁰ may whrug an eyl leverel:

“Isolt agan myternes

ha wàr agan try mêstres

mar corhemmyn dha ladha

neb camm brâs re wrussys sy

²⁰⁵⁵ heb mar vÿth er hy fynn hy

ha ty a’n pren, re’m leouta.”

“My ny wòn, ow howetha:

ny borthaf cov saw a unn dra:

ny pàn essyn Iwerdhon

²⁰⁶⁰ y kemersyn pùb unn gon:

hevys nos gwynn avell ergh

ha dhodho meur agan sergh:

orth y witha yn tyblans

rag agan nos demedhyans.

²⁰⁶⁵ “Mès wàr an mor, dell happyas,

Isolt hy gon a sqwardyas,

ha wor’ hy nos demedhyans hy

my a ros ow gon vy dhedhy.

Tra vÿth na hen, re’m enef,

²⁰⁷⁰ o’m camm a veu gwrës genef.

“Mès abàn vynn may fyrwyf,

leverowgh dhedhy yn cuv

y tanvonaf yêwnadow dâ

dhedhy hag oll ow herensa.

²⁰⁷⁵ Dhedhy ow bennath a rov

a’n pÿth oll re wrug ragof

ha my flogh gans morladron

gwerthys dhe’n rùy a ’Werdhon:

rag dhe Isolt ev a’m ros

²⁰⁸⁰ rag hy servya dëdh ha nos.

Nefra Duw dre y vercy

in enor re’s gwitho hy!

Lemmyn, breder, ledhowgh vy.”

Wosa clêwes an vaghteth

²⁰⁸⁵ y kemersons tregereth

warnedhy: ny wodhyens blam

dhedhy hy awos an camm.

Orth gwedhen an eyl a’s colmas

ha ky yonk ev a ladhas

²⁰⁹⁰ ow trehy mes y davas

ha henna ev a’n gorras

in onen a’y boltregas.

Ena’n dhew a dhewhelys

dhe’n vyternes desempys.

**********

²⁰⁹⁵ Isolt a wovynnas snell:

“A wrug an vaghteth kêwsel?”

“Gwrug, myternes, by my hout:

y leverys nag eus dowt

why dhe serry dre an fowt

²¹⁰⁰ [in kever] an gon sqwerdys.

Gwynn avell ergh o an gon

a dhoksowgh a Iwerdhon,

[yn medh] hy, ha hy a ros

dhywgh hy gon an kensa nos

²¹⁰⁵ termyn may fewgh demedhys.

Henna o an camm heb fall

abàn na wrug camm aral.

Dhywgh hy a wodhya meur ras

a’gas dader orty hy

²¹¹⁰ hag a bysys Duw a ras

a witha gàs enor why

ha’gas bêwnans, iredy.

Dynargh hy a dhanvonas

ha kerensa, ren ow thas.

²¹¹⁵ Myternes, otta’y thavas!”

“Ogh tru govy ellas ellas!

warnowgh criaf mollath an Tas.

Nyns owgh, re’m fay, saw dew voldror.

Rewgh dhymm arta ow maghteth ker.

²¹²⁰ Ny’m beus neb cares saw hyhy.

Drewgh hy desempys dhymmo vy!”

“Myternes, gwir y leverer –

sians benyn ny [gonvedher]!

An eyl torn hy a wra wherthyn,

²¹²⁵ tres aral ola hy a vynn.

Kerensa a jaunj dhe gas yn scon

herwyth inyadow hy holon.

Ladha an vaghteth a wrussyn

par dell veu gorhemynnys dhyn.”

²¹³⁰ “Fatell veu gorhemynnys dhywgh?

ha pan rêson, dhymm leverowgh!

“A nyns o hy howethes

pòr lel, dell o splann dhe weles?

Dell wodhowgh, moldroryon dygnas,

²¹³⁵ y whrug hy danvon rag whilas

losow i’n coos, orth hy fydhya

dhywgh why, may hallowgh hy gwitha.

Why dh’y ladha, y leverel

a wrav, ha why a wra merwel.”

²¹⁴⁰ “Ytho, myternes, godhvedhowgh

hy bos yn few, ha wàr unn lamm

nyny a vynn hy hembronk dhywgh,

rag ny wrussyn hy shyndya tamm.”

Sowthenys fest o Isolt teg

²¹⁴⁵ inter kerensa hag edrek.

An dhew dhen hy a volethys

a’n drog-ober re bia gwrÿs:

kefrÿs molethy hy honen

a’n pÿth re wrussa namnygen.

²¹⁵⁰ Unn teythyak hy a wrug gwitha

in hy ogas, mès y gela

hy a dhanvonas dhe’n wedhen

rag fysky ow kerhes Brangyen.

Wosa henna dhe dhos dhe’n le

²¹⁵⁵ rag hy dygelmy, yn medh e:

“Duw re gemeras tregereth

yn certan warnas, a vaghteth.

Otta dha vêstres, brâs hy sergh,

ow tanvon lemmyn wàr dha lergh.”

²¹⁶⁰ Arâg an vyternes pàn dheuth

Brangyen, wàr benn dêwlin hy êth,

ow pysy gyvyans a’y hammow.

Isolt wàr benn dêwlin kefrÿs

in hy dywvregh fast a’s sensys

²¹⁶⁵ hag a whystras cuv-lavarow.

Arta kescolon hag unnyes

y a’s teva joy heb parow.

**********

Rann 6

AN SABEN VRÂS

Lelder an vaghteth o mar splann

na’s teva Isolt na Tristan

²¹⁷⁰ skyla namoy dh’y dhowtya:

an peryl ny dheuth a Vrangyen

saw anedha aga honen

hag y dôtyes dre gerensa.

Fatell ylly an garoryon

²¹⁷⁵ o mar vedhel aga holon

bos hewol hag injyn lowr?

Aga herensa gans hy nerth

a’s inias kepar dell herdh

sehes an carow dhe’n dowr.

²¹⁸⁰ Ellas! Kerensa ny yll bos

kelys naneyl i’n jëdh na’n nos.

Dhe Vrangyen res o godhvos grâss

mar nyns êns y gwelys [nefra]

an eyl in dywvregh y gela,

²¹⁸⁵ rag furneth an voren o brâs.

Mès pùb eur oll hag in pùb le

an gerensa splanna a wre

i’ga fâss ha’ga gwayans:

a ny wrug pùb den oll gweles

²¹⁹⁰ an pÿth na yller y geles

yw creffa ages skians?

Solabrÿs an peswar bylen

Androw, Gwenlon, Denwalen

ha Gondwyn re wrug aspia:

²¹⁹⁵ solabrÿs y whodhyens an gwir

bos intra’n dhew kerensa veur,

hag y a wrug rejoycya.

An peswar smat hag y ow lesky

gans cas, envy, pùb dêwlujy,

²²⁰⁰ orth Tristan awos coveytys,

a wrug mos yn compes wàr rag

ha gansa lowena dhyowlek

rag ry dhe Mark an nowedhys.

Mynnens gweles, an jowl a wor,

²²⁰⁵ oll y gufter chaunjya dhe sorr

ha Tristan a’n lÿs châcyes,

poken delyfryes dhe’n mernans,

rag henna o aga gwaityans:

ha gweles grêf an vyternes.

**********

²²¹⁰ “Ty pàn glêwyth agan negys,

Mytern, bedhyth heb mar serrys,

ha henna drog yw genen:

mès ny a dal derivas tra

re wrussyn y dhyscudha,

²²¹⁵ casadow dhe dhen ha benyn.

“Tristan, neb a vynta cara,

yma lemmyn orth dha shâmya:

gans dha wreg ev yw kerys.

Yn euver kyns ny a’th warnya,

²²²⁰ ny wrusta saw agan scornya,

mès an camm a yll bos prevys.”

Plynchya a wrug an mytern Mark

ha miras orta fest yn stark,

hag yn medh ev: “Why ownegyon,

²²²⁵ pan vylyny a brederowgh?

Tristan, yn tâ dell wodhowgh,

a garaf a leun-golon.

“An jëdh may profyas Morholt cas,

agas pennow why a bosas

²²³⁰ wàr nans, gans own kemerys:

Tristan a sevys er y bynn

rag enor y bow ha’y sefryn:

a’y woliow namna verwys.

“Rag henna y perthowgh envy

²²³⁵ ha cas orth den a garaf vy

moy ages pùb ahanowgh:

mès pandra wrussowgh dyscudha?

ha pandra welsowgh, re’m leouta?

Leverowgh pandra glêwsowgh.”

²²⁴⁰ “Tra vÿth na ylta dha honen,

Arlùth, kefrÿs kettep onen,

y weles pò y glêwes

dre aspia ha golsowes.”

Y a omdennas ha gasa

²²⁴⁵ an mytern Mark dhe vlasa

oll aga venym in cres.

**********

Camm na ylly an mytern gul

kepar ha pàn na glêwsa vil

gabel an peswar bylen:

²²⁵⁰ Camm na ylly omwitha

rag golsowes hag aspia

in despît oll dh’y ehen.

Na ve Brangyen, an vaghteth vas,

yn pòr lel neb a’s gwithas,

²²⁵⁵ an dhew a via scon dyswrÿs:

rag Mark a assayas magly

Tristan hag Isolt, rag prevy

aga hammweyth dre goyntys.

Hag ev sqwîthys a’n vil strif-ma,

²²⁶⁰ cammen na ylly châcya

an drogdybyans a’y enef:

mès dyberth intra’n dhew o res

dre dhanvon Tristan pell dhe ves.

Ev a’n sompnas, hag yn medh ev:

²²⁶⁵ “Mos a’m castel dhys yw res,

hag unweyth gyllys dhe ves

na vÿdh hardh dhe dhewheles.

“Tus vylen re’th cùhudhas

a wul unn traitury brâs.

²²⁷⁰ Na wovyn orthyf pandr’yw:

ny alsen y dherivas

heb meth dhyn ny agan dew.

Na whila lavarow vas

rag ow dyserry, ellas!

²²⁷⁵ euver viens, dell wor Duw.

“Bytegyns ny allaf vy

crysy dh’aga lavarow.

Mar cryssen dhedha defry

scon ty a via marow.

²²⁸⁰ Y fynsen dha worra jy

ha ty afleythys dyveth

dhe’n mernans gans pain ha meth.

“Gans aga derivas, sur, 

ow enef yw troplys meur

²²⁸⁵ na ny yll bos coselhës

ernag ylly jy dhe ves.

Danvon rag dha gerhes tre

a wrav nepprÿs. Lemmyn kê,

ow mab ker, heb grêvya re.”

**********

²²⁹⁰ An peswar smat pàn glêwsons

a’n pervers o wharvedhys,

warbarth y lowenhasons

indella y vos dewedhys.

Yn medhans y intredha:

²²⁹⁵ “Ev gallas, an pystrior,

châcyes in mes a’n pow-ma

kepar ha drog-oberor.

 “Py fÿdh e alemma rag?

Heb mar ev â dres an mor:

²³⁰⁰ servya a wra an scùllyak

neb mytern gans dysenor.”

**********

Ogh dhe Drystan drocka loos

tremena cledh an castel!

Awos ehen ny yll mos

²³⁰⁵ pella ages Tyntajel.

Ena in chy unn bùrjes

gans Gorvenal y triga,

hag yth o moy tormentyes

in corf gans losk kerensa

²³¹⁰ ages dell veu gans guw lymm

Morholt ha gans an venym.

Y porthas cov a’n prÿs-na

hag ev ahës a’y wroweth

anteythy in y scovva

²³¹⁵ ha ganso an try howeth.

Mark ha Dinas de Lidan

ha Gorvenal o an try,

ow menystra dhe Drystan

dëdh ha nos ryb y wely.

²³²⁰ Lemmyn Dinas de Lidan

ha Gorvenal avell kyns

ena ryb y denewen

dh’y gonfortya yth esens.

Mès Mark nyns esa ganso

 ²³²⁵ i’n tor’-ma, hag yn medh ev:

“Flêrynsy gweth ès dell o

lemmyn a’m corf a sev.

“Ow fylta yw mar dhyflas

na yll dha gerensa jy

²³³⁰ fetha namoy an euth brâs

a’th eus ahanaf vy.”

Ha’n fevyr orth y lesky

a veu inies gans ewl

tro hag Isolt heb hedhy

²³³⁵ kepar ha margh mes a rêwl.

Y fynna omdhehesy

yn fuscok erbynn an fos

intra’n dhew a dhyberthy,

ow qwitha’n vyternes clos.

²³⁴⁰ Adrëv an fosow uhel

Isolt nyns o gwell hy cher:

awos a wrug godhevel

res o omwul debonêr,

kepar ha pàn ve lowen

²³⁴⁵ ha scav hy holon pùpprÿs,

pàn na vynna tra na hen

ès scùllya dagrow cudhys.

Tus vylen a aspia

warnedhy dëdh ha nos:

²³⁵⁰ dhe Drystan mynna fia,

mès henna ny ylly bos.

An dhew a wrussa merwel

yn scon na ve unn voren

neb a’s gweresas yn lel:

²³⁵⁵ pyw honna, marnas Brangyen?

In unn scolkya Brangyen êth

awos peryl a’y ancow

in chy Tristan aberveth

may rolla fin gùssulyow.

**********

²³⁶⁰ Adrëv an castel Tyntajel

yth esa lowarth mes a wel:

adro dhodho ke stykennow

lymm ha compes avell guwyow

ow tegea avalennek

²³⁶⁵ ha lies ehen frûtys wheg.

I’n tyller pella a’n castel,

ogas dhe’n stykennow uhel,

yth esa ow tevy gwedhen:

saben vrâs gans lies scoren.

²³⁷⁰ In danny gover-fenten a dardh

ha’n dowr a res dre an lowarth.

Inter glannow a varbel gwrës

aberth i’n castel ev a res

ryb [stevelyow] an benenes.

²³⁷⁵ Awot an coyntys, ytho,

a dhescas Brangyen dhodho

may halla Tristan metya

gans y Isolt heb lettya: –

Pùb nos Tristan mos a wre

²³⁸⁰ hardh dhe grambla dres an ke

bys i’n lowarth, ha sevel

in dann an saben uhel.

Ena barennow munys

pùbonen kemmys ha’y vÿs

²³⁸⁵ y’s trohas ha’ga thêwlel

i’n streth a res dhe’n castel.

Pàn y’s gwelas ow neyja

Isolt a wodhya yn tâ

bos Tristan [dywor’ an nos]

²³⁹⁰ i’n lowarth orth hy gortos.

Menowgh dre weres Brangyen

goheles an dus vylen 

a wre ha scappya a’n lÿs

rag metya Tristan kerys.

**********

²³⁹⁵ Lemmyn otta hy ow tos

scav hy form, ownek in nos:

ow miras pùb tu, pùb camm,

ow towtya dos neb droglamm:

ow tesmygy neb bylen

²⁴⁰⁰ cudhys adrëv pùb gwedhen.

Ena hy a wel Tristan:

gallas dhe ves hy dowt glân!

In y dhywvregh ev a’s gwrynn:

hir y sevons, min orth min.

²⁴⁰⁵ Tewolgow nos a’s gwithas

in goskes a saben vrâs:

indella y tybyens, ellas!

**********

Isolt re dhaskemeras

oll hy joy, hag in hy fâss

²⁴¹⁰ henna o splann dhe weles:

an mytern Mark ny ylly

drogdyby Tristan namoy:

in y vrës ev o êsyes.

Bytegyns oll an peswar

²⁴¹⁵ bylen o sur, heb neb mar

Isolt dhe weles Tristan:

mès Brangyen a withas an dhew

dre wôlyas hag aspia glew:

cafos prov ny yllens màn.

²⁴²⁰ Yn medh Androw, mab an pla,

wosteweth dh’y gowetha

(an jevan meur dh’y lesky!)

“Ow herens, omgùssulyn 

gans an corr bothak Frôkyn

²⁴²⁵ a wor pùb maner pystry.

“Pàn vo genys flogh i’n bÿs,

aspia an planettys

ha hens an ster ev a wra,

ow cul derivadow coynt

²⁴³⁰ a’y vêwnans in kettep poynt

pell kyns ès wharvos unn dra.

“Ev a dhyscuth dre allos

Noyron kefrÿs Bùgybos

oll an taclow kevrînek:

²⁴³⁵ ev a wra sur desky dhyn

pùb cast, henna mara mynn,

yw ûsyes gans Isolt teg.”

Frôkyn, denyk drog y gnas,

orth tecter a’n jeves cas,

²⁴⁴⁰ kefrÿs orth colonecter:

wàr leur y whra arwedhyow

tebel-art, hag a elow

wàr Oryon ha Jûpyter.

Yn medh ev dhe’n arlydhy:

²⁴⁴⁵ “Serys, mar qwrewgh dhymm crysy,

why a’gas bÿdh lowena:

y hyllowgh settya dalhen

kefrÿs i’n den ha’n venyn

haneth i’n nos, re’m leouta.”

²⁴⁵⁰ Y êth gans Frôkyn dhe’n lÿs

hag orth Mark ev a gêwsys:

“Ow arlùth, gorhemynnowgh

dh’aga helghyoryon dystowgh

dybra an vergh may whrellons,

²⁴⁵⁵ kefrÿs lêshya an greons.

Danvenowgh an ger alês

y whrewgh hedhyw mos dhe ves

rag helghya seythen i’n coos,

ha why a yll ow cregy

²⁴⁶⁰ ha’m qwartrona, iredy,

mar ny welowgh haneth i’n nos

Isolt an vyternes ow tos

dhe’n lowarth-na, re Dhuw a’m ros,

ha Tristan ow cows orty.”

²⁴⁶⁵ Henna Mark a wrug gans toth

erbynn y vodh ha’y golon:

ev êth dhe ves [dywor’ an nos]

i’n coos gans y helghyoryon.

An corr ev a gemmer ganso

²⁴⁷⁰ wàr geyn y vargh, ma na scappyo.

Wharê an rùy a dhewhel

dhe Dyntajel yn pryva,

ow mos poran dhe’n lowarth north

dre unn scochfordh a wodhya.

 ²⁴⁷⁵ Yn lowen Frôkyn, an drogwas,

a’n hembronk bys i’n saben vrâs.

“Ow arlùth,” yn medh Frôkyn,

“y coodh dhywgh lemmyn crambla

wàr vàn bys in cres an prenn

²⁴⁸⁰ ha wàr scoren esedha.

Agas gwarak gwrewgh kemeres

ha’gas sethow rag gàs gweres:

martesen heb kescowetha

y fÿdh dhywgh ethom anedha.

²⁴⁸⁵ Na wrewgh gwaya awos ehen:

bedhowgh cosel kepar ha men.

Hir ny vedhowgh sur esedhys

kyns ès gweles tra wharvedhys.”

Yn medh Mark: “Kê dhe gerdhes,

²⁴⁹⁰ mab an jowl, ha’w mollath genes.”

An corr a drailyas adro

owth hembronk an margh ganso.

**********

Frôkyn a leverys gwir

dhe’n mytern kyns ès mos:

²⁴⁹⁵ gortos nyns o res yn hir

kyns gweles den ow tos.

Golowy a wrug an loor

ha’n nos o onen splann:

dyblans Mark a wel an dor

²⁵⁰⁰ a’y esedhva avàn.

Y noy Tristan ow nes’he

yth esa heb neb mar:

henna a lamm dres an ke

a’y beryl heb bos war.

²⁵⁰⁵ An darnow munys a brenn

i’n gover ev a dêwl:

Mark ow côlyas ’ugh y benn

a’n sens ev mes a’y rêwl!

Desempys ev a aspy skeus

²⁵¹⁰ y êwnter wàr an dowr:

sevel a wra fest amay’s

ha dhodho preder lowr!

“A Dhuw! a callen lettya

an prennyer a’ga hens!

²⁵¹⁵ Dienkys yns, re’m ena,

dhe’n castel avell kyns.

“A’y stevel an vyternes

a’s gwel sur a verr spÿs:

fysky a wra ow kerdhes

²⁵²⁰ dhe’n lowarth desempys.”

**********

Otta hy ow tos in gwir,

ow kerdhes scav ha snell:

ena Tristan stag a’s mir,

in preder gyllys pell.

²⁵²⁵ Dyblans ev a glêw an seth

gorrys orth corden dynn:

muvya abrans scant ny vedh,

dowt tenna er y bynn.

Nebes marth hy a’s teves

²⁵³⁰ na vynn ev dos dh’y metya:

“Res yw bos skyla vas porrês

usy orth y lettya.

“A wrug e gweles escar

owth aspia neb plâss?

²⁵³⁵ Gwell via dhyn ny kescar

henna pàn yw an câss.”

Heb mos pella hy a sev,

ow miras a bùb tu:

pandra wel i’n lorgan crev? –

²⁵⁴⁰ skeus an mytern yw!

Isolt avell benyn fur

ny vir wor’tu avàn:

(“Duw, graunt dhymm a’th vercy meur

dhe gêwsel kyns Tristan!”)

²⁵⁴⁵ Nes dhe Drystan dos a wra

hag orto hy a gôws:

“Syr Tristan, pandra vynta?

Scon lavar dhymm heb flows.

“Nyns yw naneyl an termyn

²⁵⁵⁰ na’n tyller dhymm a bleg

ha my myternes lemmyn,

kefrÿs dhe vytern gwreg.

“Mès menowgh ty re’m pysys

a’th degemeres sy,

²⁵⁵⁵ ha dhys yth oma sensys

a’th servys dhymmo vy.

“Awotta vy devedhys:

lavar pandra vynta.”

Ha Tristan a worthebys:

²⁵⁶⁰ “Mynnaf mercy cria.

“Scon gweres vy, my a’th pÿs,

an mytern may tysorro,

rag ny wòn kyn fen ledhys

cas orthyf prag ’ma dhodho.”

²⁵⁶⁵ Crena a wrug Isolt teg

hag ola yn truedhek:

kemmys re bia in tenn

inter hy own ha’y anken:

ha Tristan a braisyas Duw

²⁵⁷⁰ neb a’s sawsa aga dew.

Mark a wolsowy avàn

yn tâ dell wodhya Tristan

neb a gôws dhe’n vyternes

may halla Mark y glêwes:

²⁵⁷⁵ “Gwiryoneth a leveryth –

my dhe’th pysy liesgweyth

a’m metya, may hallen vy

dendyl dha dregereth sy:

mès yn euver y’th pysys:

²⁵⁸⁰ y wrauntya ny lavessys

abàn veuv châcyes a’n lÿs.

“Kemmer pyta, my a’th pÿs,

a’n bohosak ’skemunys

a welta adhyragos,

²⁵⁸⁵ neb usy prest heb godhvos

prag y fynn an mytern dâ

y jâcya mes ha’y gasa.

Mès martesen ty a’n gor –

an rêson a’m dysenor?

²⁵⁹⁰ Ha pyw, ytho, a alsa

y dhyserry ha’y sona

marnas ty, myternes dell os,

hag ev ow fydhya inos?”

“Syr Tristan, a ny wodhes

²⁵⁹⁵ ahanan bos dhodho skeus

ny dhe wul neb traitury?

A res dhymmo awos meth

desky dhys an gwiryoneth,

orth y henwel dhyso jy?

²⁶⁰⁰ “Ow arlùth a grÿs yn tâ

bos intredhon kerensa,

awos my dh’y naha’n freth:

an Tas a wor, bytegyns,

ha’m body Ev mylegens,

²⁶⁰⁵ mar ny gowsaf gwiryoneth:

“Bythqweth ow herensa vy

dhe dhen vÿth ny wrug y ry

marnas dhe neb a’m sensys,

gwerhes, rag an kensa prÿs.

²⁶¹⁰ “Ha ty, Syr Tristan, a vynn

my dh’y bysy ev lemmyn

a ava dhys! A cothfe

agan bos omma, re’m fay,

yth arghsa wythowta nay

²⁶¹⁵ may fe scùllyes ow lusow

alês dhe’n gwyns avorow!”

Tristan yn pòr vorethak

a worthyp dhe Isolt teg:

“Nyns yw den vÿth jevody,

²⁶²⁰ vylen heb gul vylyny.

Py [par] colon a alsa

desmygy tra a’n par-ma?”

“Syr Tristan, pandra vynta

leverel dre an cows-na?

²⁶²⁵ Ny alsa ow arlùth vy

y honen oll desmygy

nefra mar veur vylyny.

Mès tus vylen agan pow

a wrug dhodho crysy gow.

²⁶³⁰ Ês yw tùlla colon len,

yn tâ dell wor tus vylen.

‘An eyl a gar y gela’

dhodho y a leverys:

kepar ha pàn ve cara

²⁶³⁵ drog-ober emskemunys.

Ty dhe’m cara gòn yn tâ,

ny dal dhys camm y naha.

A nyns ov myternes dhys

ha gwreg dhe’th êwnter kefrÿs?

²⁶⁴⁰ A ny wrug dre ow skians

sawya dywweyth dha vêwnans?

“Gwir my dhe’th cara inwedh:

a nyns osta a lynnyath

an mytern neb a garaf?

²⁶⁴⁵ Gul ken, ytho, ny allaf.

Indella Mark dha êwnter

dh’y ras mara’th degemmer,

pòr lowen, my a lever,

vedhaf, sur, in y gever.

²⁶⁵⁰ Mès otta vy ow crena:

re hir re strechys omma,

ha res yw mos alemma.

Farwèl genes, rag henna.”

**********

An mytern Mark, dâ y gnas,

²⁶⁵⁵ a wortas i’n saben vrâs.

Minwherthyn a wrug yn wheg

ow clêwes lavar Isolt teg,

ha’y golon medhelhës

pàn vynna hy mos dhe ves.

²⁶⁶⁰ Tristan a grias arta:

“Myternes, pàr cheryta

deus dhe’m gweres vy yn scon,

rag y whila’n ownegyon danvon

dhe ves pùb a [vern]

²⁶⁶⁵ hag a gar les an mytern.

Gul ges anodho lemmyn

ha’y dhuwhanhe y a vynn.

Abàn na allaf lettya

an lorels a wul henna

²⁶⁷⁰ my â a’n pow wàr ow hens,

bohosak dell dheutha kyns.

Mès dhe’n lyha, ty cafos gwra

dyworth an mytern gwella

na vo ow servys dhodho

²⁶⁷⁵ heb y rewardya ganso.

Kemmys y fynsen, heb wow,

dasprena ow margh ha’m arvow

may hallen pell marhogeth

in mes a’n pow-ma heb meth.

²⁶⁸⁰ Arhans lowr dhymm gwrêns ev ry

 còst an re-na rag tyly.”

“Nâ, Tristan, bÿth na dal dhys

govyn orthyf an dra-ma:

ow honen oll ov i’n lÿs

²⁶⁸⁵ heb den vÿth orth ow hara:

heb gweres, in dann gallos

an mytern ha dëdh ha nos.

“Mar cowsen unn ger genes

dhe’n mytern, a ny wodhes

²⁶⁹⁰ y fien vy peryllyes?

“Duw re’th witho, ow har ker,

gans camm yma dha êwnter

ow tyby drog ahanas:

mès in pùb pow mayth ylly

²⁶⁹⁵ an Arlùth Duw, surredy,

in car gwir a with warnas.”

Hy a bonyas bys i’n tour

ha mos aberth i’n chambour,

ha Brangyen a’s degemmer

²⁷⁰⁰ inter hy dywvregh tender.

Isolt an dra a dherif

orth Brangyen hy hares cuv.

Yn medh honna, ow cria:

“Arlodhes, re Varia,

²⁷⁰⁵ Duw re wrug dhys aneth teg:

ty a yll bos lowenek.

Ev yw Duw meur y byta:

ny vynn bos gwrës drog nefra

dhe’n re gwiryon i’n bÿs-ma.”

**********

²⁷¹⁰ Tristan in dann an saben vrâs

a strechyas yn hirethek:

kyny a wrug gans ogh ha tru 

ha pysy Duw truedhek 

a êwna’n camm a dermyn berr

²⁷¹⁵ ow trailya colon y êwnter ker.

Hag ev ow crambla dres an ke

y tewhel tre kyns myttyn.

Mark a dhieskyn scon dhe’n leur

hag ev sur ow minwherthyn:

 ²⁷²⁰ “Ow noy ker, dhys ny vÿdh ethom

a varhogeth pell, re Vahom!

Dha lavuryans dre varhogeth

dewedhys yw kyns ès dalleth!

Ow leun-gyvyans ty a ’fÿdh –

²⁷²⁵ ty hag Isolt a geryth.”

**********

Frôkyn a aspy cors an ster

in hans in unn lanergh a’n coos:

yma ow qweles, drog y jer,

bos an mytern orth y [odros].

²⁷³⁰ Du yw y lyw gans own ha meth

ha whethys oll y gorf gans sorr:

wor’tu ha [Kembry] snell ev êth

hag ena pols y trig an corr.

**********

Rann 7

AN CORR FRÔKYN HA’N BLEUS

Inter an mytern Mark ha’y noy

²⁷³⁵ namoy nyns esa bresel:

dhe Drystan cummyas a veu rës

a dhewheles dhe’n castel:

i’n chambour rial ev a gùsca

gans an pryva-wethysy arta.

²⁷⁴⁰ Yth esa reth ha dëdh ha nos

dhe dhos ha mos dell vynna:

a henna’n mytern ny wrug vry

na whath predery banna.

Mès pyw a with kerensa cudhys

²⁷⁴⁵ na vo gans escar scon dyscudhys?

Dhe’n arlydhy drog aga gnas

an rùy a avas kefrÿs:

hag unn jëdh Frôkyn, mab an pla,

ow qwandra a veu kefys.

²⁷⁵⁰ Kyn na dhendylas tregereth

dhodho Mark a avas inwedh.

Ny wrug y gufter tra na hen

dhe’n peswar den mylegys

ès sordya ina cas an jowl

²⁷⁵⁵ bos Tristan cowl-restoryes

dhe’n favour rial avell kyns:

tùllys, serrys, spîtys mayth êns.

**********

Unn jëdh y a wrug sowthanas

Tristan ow qwandra leuv in leuv

²⁷⁶⁰ gans Isolt teg, in unn hanas

heb dowt i’n bÿs lavarow cuv.

Dre sorr ha cas, muskegys o

an peswar bylen neb a dos

mar ny veu châcyes mes a’n vro

²⁷⁶⁵ y noy gans Mark, y fynsens mos

kettep onen dh’y gastel crev

rag gwerrya er y bynn, goev!

An mytern pàn vetyas gansa

rag omgùssulya wàr an dra,

²⁷⁷⁰ yn medhans y: “Arlùth mytern,

car ny, pò cas ny, bÿth ny vern:

rag oll ny a vynn may whrylly

châcya Tristan kyns ès hedhy

in mes a’gan gwlas mayth ello,

²⁷⁷⁵ nefra namoy na dhewhello.

Prest ev a gar an vyternes:

henna pùb a yll y weles.

Ny ny vynnyn pella sevel

arâg an dra na’y wodhevel.”

²⁷⁸⁰ An mytern a wolsowas

ha’ga hows ev a glêwas.

Yn town ev a hanasas

ha’y benn wàr nans a bosas.

Ger nagonen ny gowsas.

²⁷⁸⁵ “Nâ, Arlùth, bÿth ny vynnyn

namoy y wodhaf, crÿs dhyn:

rag dâ y whodhyn lemmyn

nag ywa dhys nowedhys:

marth ny’th eus a’ga gwrians:

²⁷⁹⁰ ny wrussons heb dha skians,

ha ty yw yn assentys.

Dar! Pandra wreth?

Bÿdh fur, rag meth!

Omgùssulya

²⁷⁹⁵ yn pryva gwra.

Rag y leverel yw res:

mar nyns â Tristan dhe ves

bÿth namoy dhe dhewheles,

omdenna a’th lÿs toth men

²⁸⁰⁰ ny a wra gans lies den

dh’agan tir agan honen.

Intredhon ny ha Tristan

res yw dêwys lemmyn glân.”

Ena yn medh Mark: “Serys,

²⁸⁰⁵ unweyth kyns my a grysys

dhe’n lavarow plos anwhek

a gêwsowgh erbynn Tristan:

pàn y’s prevys nyns êns màn,

ha my a’m beu meur edrek.

²⁸¹⁰ “Mès why yw ow omajers

kefrÿs ow lel gonselers

neb a dal ry dhymm cùssul.

Pÿth yw gwella dhe vos gwrës

na viv re wann na cales?

²⁸¹⁵ Indella ny vynnaf gul.”

“Ytho, Arlùth, danvon gwra

warlergh Frôkyn, an corr dâ;

rag lies tra ev a wor

dre studhya howl, ster ha loor.

²⁸²⁰ A ny wodhya

fatell via

an vyternes

certan ow mos

in cres an nos

²⁸²⁵ bys i’n lowarth awoles?

Y gùssul lemmyn kemmer.

Gul na hen bÿth na breder.”

**********

In unn fystena y teuth

an corr bothak aberveth:

²⁸³⁰ ha’n jowl in y dhewlagas,

awot an grâss a dhescas:

“Arlùth ker, dh’agas noy argh

mayth eskyno wàr y vargh

ternos avarr heb fyllel,

²⁸³⁵ rag don dhe’n Mytern Arthùr

in y benplâss Carduel

gans meur gris certan lyther

wàr barchemyn in dann sel.

“Ryb agas gwely, Tristan

²⁸⁴⁰ a vÿdh ow cùsca certan.

Lemmyn, mytern, by my pol,

ev mar car Isolt yn fol

whans a’n jevyth dos warbarth

rag côwsel kyns ès dybarth.

²⁸⁴⁵ Henna mar nyns yw gwelys

genef vy ha why kefrÿs,

scon ledhowgh vy! Bytegyns

gwrewgh poran kepar ha kyns:

na gêwsowgh ger dh’agas noy

²⁸⁵⁰ erna dheffo an termyn

mos dhe’n gwely pàn vynnyn,

ken an viaj ny dal oy.

Gesowgh vy, my a’gas pÿs,

dhe wul herwyth ow devîs.”

²⁸⁵⁵ “Bedhens ev indella gwrës,”

yn medh Mark, ha mos dhe ves.

**********

Frôkyn êth in y negys

dhe shop’ pebor desempys:

rag an corr o gweth ès ky,

²⁸⁶⁰ ow cara gul vylyny.

I’n shop’ ev a brenas bleus,

peswar dynar ev a be’s:

ha’y worra rag y gudha

snell in dann y bows nessa.

**********

²⁸⁶⁵ Wosa Mark dhe dhebry con

ha’n nos pàn o dhewedhes,

y teuth Tristan gans lelyon

dhe gùsca, dell o ûsyes,

adro dhe’n gwely rial

²⁸⁷⁰ rag gwitha’n mytern heb fall.

“Ow noy ker, gwra dhymm servys,

dell y’th pysaf, desempys.

Marhogeth ty a wra yn scon

ow ton unn scriven danvon.

²⁸⁷⁵ Hy ry dhe’n Mytern Arthùr gwra

eus in Carduel ow triga.

An scriven danvon otta hy.

Dynargh Arthùr a’m parth vy,

mès gortos gwait na wrylly

²⁸⁸⁰ saw unn jëdh kyns dewheles.

Nos dâ. Ow bennath genes.”

“Mytern, avorow my â.”

“Kyns tardh an jëdh henna gwra.”

**********

Ellas! yth o Tristan sur

²⁸⁸⁵ gyllys in prederow meur.

Whans fol a’n jeva kêwsel

orth an vyternes kyns mos

avell lader in cres an nos

gensy heb gasa farwèl.

²⁸⁹⁰ Inter y wely ha henna

an mytern Mark nyns esa

saw hës unn guw:

mar cùsca Mark, ev a’n tos

hedhes Isolt kyns ès mos

²⁸⁹⁵ hag ev yn few!

A’y wroweth yma Frôkyn

i’n chambour rial lemmyn

dell veu a’y ûs, iredy.

Pàn dÿb bos pùb ow cùsca,

²⁹⁰⁰ y pedrevan ha scùllya

bleus inter an dhew wely.

Tristan pò Isolt pàn vynna

mos dhe wely y gela,

y whrussa an bleus gwitha

²⁹⁰⁵ olow y dreys yn tyblans:

ha Tristan a dhyfuna

a viras orth an dra-ma:

amuvys fest dell o va,

dhe gùsca ny’n jeva whans.

²⁹¹⁰ Rag ev nyns o mar wocky

may tyby y vos rag les

dhodho ha Frôkyn bysy

wàr an leur ow scùllya bleus.

“Penn pyst a via kychys

²⁹¹⁵ dre olow y dreys, in gwir!

Ow thùlla vy bÿth na grÿs

dre scùllya bleus wàr an leur.”

Hanter-nos pàn o devedhys

 Mark a sevys ha mos in mes:

²⁹²⁰ ha Frôkyn a wrug kekefrÿs,

orth y sewya avell y skeus.

[Tewal] fest o hy i’n stevel,

ha taper na lamp nagonen:

uskys Tristan a wrug sevel

²⁹²⁵ wàr y wely ev y honen.

Gans unn lamm uhel galosek

ev a hedhas heb tùchya’n leur

bys in gwely Isolt teg.

Duw! y wockyneth ass o meur.

²⁹³⁰ An jëdh kyns, hag ev ow helghya,

y arr ’veu golies gans badh:

goev ankevy pàn wruga

y woly yaghhës nag o whath.

Gans kemmys nerth ev a lammas

²⁹³⁵ a’y woly may tardhas an goos

ha wàr an gwely y codhas.

Ny welas ev henna i’n nos.

Frôkyn dre bystry a wodhya

an dhew dhe vos arta unnyes.

²⁹⁴⁰ Ow crena dre ewn lowena,

dhe’n mytern ev a leverys:

“Alemma scon! ha cregowgh vy

warbarth mar ny’s sowthenowgh y!”

Ottensy ow tos in unn rew –

²⁹⁴⁵ Frôkyn, Mark ha’n peswar bylen.

Tristan a sev, rag ev a’s clêw,

hag a lamm dh’y wely y honen.

Mès wàr y dremen dh’y wely

rann a’n woos a wrug devera

²⁹⁵⁰ wàr an bleus dyworth y woly

na alla olow bos clerra.

Pàn dheuth an mytern Mark ajy

ha Frôkyn ow ton an golow,

ow cùsca down yth esens y,

²⁹⁵⁵ intredha [lergh] rudh an olow!

An peswar smat, neb a gasas

Tristan awos y vêstry brâs,

a settyas ino dalhen crev

ha’y witha wàr y wely ev.

²⁹⁶⁰ Y a scornyas an vyternes

hag anedhy y whrussons ges,

ow tedhewy hager-dyweth

dhe venenryth na’s teva meth.

An goly y a aspias

²⁹⁶⁵ hag ev whath ow tevera goos.

“Tristan,” an mytern a grias,

“scon ty a’n pren, re Dhuw a’m ros.

Naha namoy ny ylta jy

an camm re wrusta dhymmo vy.

²⁹⁷⁰ Ty a verow kepar ha ky.”

Tristan a grias: “Arlùth ker,

in hanow Duw na borth awhêr,

mes tregereth warnan kemmer!”

Mès an peswar bylen a vynn

²⁹⁷⁵ may kemerro Mark venjyans tynn

wàr Tristan hag Isolt lemmyn.

“Ow êwnter, nyns yw ragof vy

y criaf mercy warnas sy:

bêwa pò merwel bÿth ny’m deur.

²⁹⁸⁰ Na ve dhymm dowt dha serry meur

an ownegyon-ma a brensa’n tynn

an bysmêr a wrôns dhymm lemmyn.

Heb dha with ny wrussens bedha

tùchya ow horf a’ga dêwla.

²⁹⁸⁵ Ahanaf gwra dell [blecko] genes,

mès kemmer trueth a’n vyternes.

Kerensa onest, dell wor Duw,

usy intredhon agan dew;

ha mars eus den hardh dhe sensy

²⁹⁹⁰ nag yw onest ow herensa,

ajy dhe’n lyst ev a’m kev vy

an gwir parys dhe ventêna!

Grâss dhedhy, mytern, my a bÿs

abarth Duw, Arlùth nev ha bÿs.”

²⁹⁹⁵ Mès an barons a’n colmas fast

gans lovonow, meur aga hast;

ha’n vyternes a veu kelmys

fast gans lovonow kekefrÿs.

Ogh! Tristan mar cothvia

³⁰⁰⁰ fatell via drog-hyndlys:

dhe omlath heb y asa

rag prevy y wiryonsys:

hackyes dhe dymmyn y fia

kyns dell vynsa bos kelmys,

³⁰⁰⁵ ha’n peswar ev a wrussa

aga ladha a verr spÿs.

Ellas na wruga henna!

Êsya via y denkys.

**********

Rann 8

LAMM TRISTAN

Y res dre oll an cyta

³⁰¹⁰ an nowodhow pòr uskys

Tristan hag Isolt totta

dhe’n mernans a vÿdh gorrys.

Yma an dus owth ola,

benenes, flehes kefrÿs,

³⁰¹⁵ ha’n mytern orth y vlâmya

rag dampnya dew mar gerys.

Y a borthas cov a’n prÿs

may teuth Morholt ha govyn

dhodho may fe delyfrys

³⁰²⁰ whe cans flogh dhe gêthneth tynn.

Tristan [orto a sevys] 

hag a’n hackyas dhe dymmyn

ha sawya aga flehes,

mayth esens gansa lemmyn.

³⁰²⁵ Hag Isolt y a garas

awos hy meur jentylys:

nyns o den vÿth na vynnas

hy gwitha rag bos ledhys.

Frôkyn y a vylegas

³⁰³⁰ ha’n barons ownek kefrÿs,

dre’ga vylyny ha cas

pàn o an drog wharvedhys.

Son an garma ha’n cria

a dheu in bàn bys i’n lÿs:

³⁰³⁵ pùb oll a dhalleth ponya

a’n dre wor’tu ha’n palys.

Nyns usy den vÿth ena,

kyn fo mar vryntyn genys,

yn hardh dhe whilas trailya

³⁰⁴⁰ an mytern hag ev serrys.

Ow nessa yma an jëdh

mès kyns ès howldherevel

in unn varhogeth Mark êth

in mes a’n dre ha sevel

³⁰⁴⁵ in tyller may whre a’y ûs

clêwes plêdya ha ry breus.

Dhe’n dus ev a worhemmyn

tenna mes er an gwredhyow

lies spernen dhu ha gwynn

³⁰⁵⁰ rag gul tan heb faladow,

ha ryb an tan palas cledh

ev may servyo avell bedh.

In eur pelgens y tanvon

galow wàr oll an bobel

³⁰⁵⁵ may teffons warbarth dyson

avês dhe fos Tyntajel

dhe’n tyller mayth usy Mark

ow cortos in cres an park.

Gans tros y a omgùntell:

³⁰⁶⁰ nyns usy den vÿth na ol

saw an corr a Dyntajel:

hag yn medh Mark dhedha oll:

“Abarth Duw re wrug an bÿs,

Tristan hag Isolt dampnys

³⁰⁶⁵ ymôns y dhe vos leskys.

Ot an tan dhedha parys.”

Mès pùb a dhalleth cria:

“Breus, mytern, breus yn kensa:

heb breus ny goodh den ladha.

³⁰⁷⁰ Fy dhys! Cammweyth yw ha meth.

Anedha kemmer trueth!

Graunt dhedha spâss a unn jëdh!”

Mès Mark o kemmys serrys

indelma may whorthebys:

³⁰⁷⁵ “Naneyl spâss na breus dhedha

ny rov, na prÿs dhe blêdya,

na mercy y ny’s tevyth.

Neb a vo hardh dh’y bysy,

re’n Arlùth Duw a’m gwrug vy,

³⁰⁸⁰ wàr an tan ev a’n prenvyth.”

Dhedha y whorhemynnys

may whorrens tan i’n cunys

ha kerhes Tristan kensa.

Ow tywy yth esa’n spern:

³⁰⁸⁵ pùb a dewys, ha’n mytern

a wortas le mayth esa.

Fysky a wrug an servons

ow mos dhe’n debel-varons

esa ow qwitha an dhew.

³⁰⁹⁰ Hembronk Tristan y a vynn

hag ev kelmys fest yn tynn

na alla scappya neb tu.

Ass o meur a vylyny

y dhyghtya kepar ha ky

³⁰⁹⁵ orth y spralla indella.

Namna ola gans awhêr

ow codhaf kemmys bysmêr

hag ev marhak a’n gwella.

An vyternes, neb a’n car,

³¹⁰⁰ a grias meur hy galar:

“Lowena a’m bia vy

bos marow rag may fêwy.

Henna a vynnaf pysy

ha dewedhes hag avarr.”

**********

³¹⁰⁵ An wethysy ha Tristan

êth mes a’n dre tro ha’n tan.

Adrëv dhedha unn marhak

a sped ’vell seth a’n warak.

Ow lamma dhywar y vargh

³¹¹⁰ dhe Drystan y re [dynargh].

Dinas yw, an seneshal,

hag ev ow tos a Lidan,

dâ y gnas ha ganso màl

gweres a calla Tristan.

³¹¹⁵ Marhogeth ev re wrussa

mar uskys may tevera

ewon ha whës a’y vargh dâ.

“Ow mab, fysky my a vynn

alemma dh’agan sefryn,

³¹²⁰ ha martesen my a yll

dre vodh Duw profya cùssul

a allo bos a weres

dhyso jy ha’n vyternes.

Gwrav dhe’n lyha unn servys

³¹²⁵ dhyso jy hag a verr spÿs.”

Yn medh ev dhe’n dus ervys:

“How Serys! Dhywgh nyns yw res

y hembronk fast yn kelmys,”

hag ev a drohas dhe ves

³¹³⁰ an kerdyn adhesempys:

“Mar whila diank, re’m fay,

yma genowgh cledhydhyow.”

Dhe Drystan ev a ros bay

kepar dell wrug agensow

³¹³⁵ ha wàr y vargh ow lamma

mar uskys dell re dhothya.

**********

Ogas dhe’n fordh mayth êth Tristan in kerdh

wàr benn uhella carrek ledan serth

unn chapel a sevy wàr vin an âls,

³¹⁴⁰ in danno an treth ha carygy pâls.

Unn fenester a viras dres an mor

ha hy ow cregy inter nev ha [nor].

Yn medh Tristan dhe’n wethysy:

“Serys, otta chy re beu gans Sans oberys.

³¹⁴⁵ Gesowgh vy dhe entra, my a’gas pÿs,

may hallaf pysy Duw warlergh an gis

a ava dhymm ow fegh kyns mos a’n bÿs.

Pùb y gledha in y leuv kemerens:

ryb an daras pùb ahanowgh sevens:

³¹⁵⁰ indelma y whrewgh ow gwitha heb fall,

rag, dell welowgh, nyns eus daras aral;

ha wosa my dhe bysy, y fÿdh res

dhymm arta omdhelyfrya dhywgh porrês.”

Onen a’n wethysy a leverys:

³¹⁵⁵ “Govenek yw a yll yn tâ bos grauntys.”

Y a’n gasas heb na hirra lavarow

dhe entra ha pysy kyns bos marow.

Sket bys i’n fenester Tristan a boon,

ow crambla wàr vàn ev a’s eger yn scon

³¹⁶⁰ hag a lamm dres an âls wàr nans heb son.

Milwell yw merwel uskys heb trobel

ages bos leskys arâg an bobel:

mès dre vercy Duw, gwyns crev a’n cachyas

ma na veu shyndys pàn dhieskynas.

³¹⁶⁵ Wàr an treth medhel in unn drebuchya

ev a fy dhe’n fo, menowgh ow codha.

[Adrëv] ev a wel flammow i’n pellder

ow tardha a’n tan bys i’n uhelder.

Ha whath avês dhe dharas an eglos

³¹⁷⁰ yma an wethysy orth y wortos!

Yn euver, rag lemmyn yma ganso

Duw y honen in gwethyas warnodho.

I’n eur-na Gorvenal, rag own bos kychys

hag in le Tristan wàr an tan têwlys,

³¹⁷⁵ in mes a’n cyta wàr vargh a scappyas

ha wàr an hal gans Tristan a vetyas.

Dhodho yn medh Tristan: “A vêster dâ,

Duw a’y dregereth re wrug acordya

a vercy dhymm, mès pandra dal henna

³¹⁸⁰ scon mar ny gafaf Isolt, re’m leouta!

rag my re wrug scappya, ownek dell ov,

hag Isolt sur a vÿdh leskys ragof.

Lemmyn rygthy hy ow bêwnans a rov.”

“Syra wheg oll, na gemmer dygolon:

³¹⁸⁵ bÿth na as sorr dhe lenwel dha golon:

mir orth an bos tew-na ha cledh adro,

kyns ès cows namoy, omgudhyn ino.

Ogas dhodho meur a dus a dremen:

hag y ow cows intredha den ha benyn,

³¹⁹⁰ an nowodhow nowetha a vÿdh sur genen.

Rag Isolt gansa leskys mara pe,

re’n Arlùth, mab Maria, my a’n te

nefra ny vynnaf cùsca in dann do

leun-venjyans wàr an lorels erna’m bo.”

³¹⁹⁵ “Ny’m beus ow cledha, mêster dâ.”

“Dhyso my re’n dros. Otta va.”

“Ny’m bÿdh own a dra, dhyso grâss,

saw unsel own a Dhuw an Tas.”

“Ow mab, whath yma genef tra

³²⁰⁰ in dann ow fows a’th lowenha:

tàn kemmer an hoberjon-ma,

scav ha crev, dha servya a wra.”

“Ha, mêster mas, ro ev dhymmo,

ha re’n Duw a grysaf ino

³²⁰⁵ Isolt gwrav lyfrya scon dredho.”

“Nansy, Syra, na fysten màn,”

yn medh Gorvenal dhe Drystan,

“ragos Duw a with venjyans tynn

neb termyn certan, ev pàn vynn.

³²¹⁰ Ny sev i’th hallos mos dhe’n tan

i’n eur-ma dell wodhes, Tristan.

“Adro dhodho an bùrjesy a sev,

ha dhedha own a’n rùy.

Neb a vynn dhys dâ i’ga mesk

³²¹⁵ henna vÿdh an kensa a’th wesk.

Ow mab, bÿdh fur gans furneth coynt

heb fysky in rag re aboynt.”

**********

Pàn lammas Tristan dres an âls

(ha henna dre wovenek fâls)

³²²⁰ den bohosak, owth aspia

adro, a’n gwelas ev ow fia.

In unn slynkya henna êth

ha derivas dhe’n vyternes

Tristan dhe dhiank wàr an treth

³²²⁵ heb cledha ganso na hernes.

“Dhe Dhuw y whòn grâss,” yn medh hy,

“alemma rag fors ny wrav vy

pana sherewneth a wrellons:

ow helmy py ow dygelmy,

³²³⁰ py ow delyfrya dhe wary:

gwrêns poran kepar dell vynnons.

Tristan yw saw! Ny’n ladhons bÿth,

ha’y eskerens cudh a’s tevyth.”

Hy dew gonna bregh warbarth o

³²³⁵ fast kelmys gans lovan adro

may tardhas an goos warnodho.

Mès ow minwherthyn, yn medh hy:

“Scùllya dagrow mar qwrussen vy

ha Tristan saw dre weres Duw,

³²⁴⁰ dhe vos kerys ny vien gwyw.”

**********

Dhe’n mytern pàn dheuth an nowodhow

bos Tristan dienkys dre gast,

y fâss êth yn whynn avell ancow

ha’y dus ev a sompnas in hast:

³²⁴⁵ “Ewgh kerhowgh yn scon an vyternes

ha’y dry dhymmo vy wàr unn lamm

hy lesky may hallaf y weles:

a’y thorment ny’m deur malbew damm.”

An dus a gergh Isolt a’n palys

³²⁵⁰ ha’y dêwla ow tevera goos:

an dra-na ny ylly bos cudhys:

yth o gwelys gans yowynk ha loos.

Unn croffolas down a dhalathas:

“Tregereth warnedhy, a Dhuw!

³²⁵⁵ ha mollath nev wàr a’s cùhudhas,

ow ton warnan moreth ha gu.”

Dinas de Lidan pàn y’s gwelas

ow tenna’n vyternes dhe’n tan,

orth treys an mytern ev a godhas

³²⁶⁰ hag yn medh ev, ow miras wàr vàn:

“Arlùth mytern, pell my re’th servyas,

heb whilas deneren a wain:

ha’w bêwnans dhys prest my re’n sacras,

dell dheleth dhe seneshal len.

³²⁶⁵ “Ow weryson bedhens dha vercy:

wàr an vyternes kemmer ev.

Dar! vynta hy lesky kyns brusy?

Drog-ober yw erbynn an nev!

“Rag hy ny vynn aswon hy hammweyth,

³²⁷⁰ ha bysy yw dhys bones fur:

benyn indella mara’s leskyth

den vÿth ny vÿdh saw in dha dir.

“Dienkys yw Tristan, dell wodhes:

pùb coos, gûn ha rës ev a wor:

³²⁷⁵ go’y neb a lesk y arlodhes!

nagonen ny dhiank a’y sorr.

“Ty yw agan mytern ha’y êwnter:

drog vÿth ev ny wra dhyso jy:

mès kettep baron hag omajer

³²⁸⁰ ev a’s ladh pàn allo, go’y!”

An peswar bylen orth y glêwes

êth desempys gwynn aga lyw:

Tristan y hyllens dyblans gweles

ow contraweytya a bùb tu!

³²⁸⁵ Yn medh Dinas arâg an arlydhy:

“Mytern, mara’th servys yn tâ,

dhymm delyrf Isolt: my â rygthy

ha my hy gwethyas scappya na wra.”

Mès Mark er an leuv a’n kemeras:

³²⁹⁰ in hanow an Sens ev a’n tos:

an sentens y dhry dhe geweras

heb hockya namoy. Drocka loos!

In bàn ena Dinas a sevys:

“Mytern, dewheles my a vynn

³²⁹⁵ dhe Lidan. Bÿth moy in dha servys

ny vynnaf mos bys i’n Jëdh Fin.”

Minwherthyn a wrug Isolt orto,

truedhek hy golok, ellas!

Dinas a elwys y vargh dhodho

³³⁰⁰ hag a varhogas tro ha’y blâss.

**********

Arâg an flammow Isolt teg a sev.

Adro dhedhy an dus a gry dhe’n nev,

ow kelwel wàr an traitours venjyans tynn,

ha Mark – ymôns ow carma er y bynn.

³³⁰⁵ Isolt yw gwyskys in pows wynn ha hir

ha’y blew dygelmys a hedh bys i’n leur.

Adro dh’y wast y splann unn grugys owr.

Diown hy a sev, arlodhes[ow] flour.

Duw! Ass yw tynn an colmennow a’s sens,

³³¹⁰ ow trehy hy dywvregh kepar ha dens.

Pùb a’s gwel gans trueth yw kemerys

saw an peswar bylen hag y serrys.

**********

I’n eur-na in unn tonek

y teuth dhe’n le cans [clavrek]:

³³¹⁵ gwynn aga hig consûmys,

ha’ga esely pedrys.

Dhe’n tan y a omherdhyas

oll ow posa wàr grochys

ow shakya aga rattlys:

³³²⁰ gosek aga dewlagas

in dann an grohen hothfys:

ha meur y a lowenhas

orth an pÿth oll: intredha

o Ivan, chif anedha.

³³²⁵ Gans y lev lymm hag ahas

dhe’n mytern ev a grias:

“Arlùth, têwlel why a vynn

agas gwreg dhe’n tan lemmyn.

Heb mar vÿth, ewn yw henna,

³³³⁰ mès re got yw, re’m ena!

I’n tan y fÿdh scon leskys

ha’n gwyns a scùll hy lusow

ha’y fain a vÿdh dewedhys

kyns penn nebes mynysow.

³³³⁵ A vynnowgh my dhe dhesky

dhywgh kessydhyans a vo gweth

ès ancow, may hallo hy

bêwa pell gans scorn ha meth?”

An mytern a worthebys:

³³⁴⁰ “Mars eus den wàr an norvÿs

hag a wor dhymm y dhesky,

dhe well my a’n car, defry.”

“Ytho, arlùth, my a gôws

pandra brederaf, heb flows.

³³⁴⁵ Otta cans coweth genef,

lel servons dhywgh, re’m enef!

Rewgh an vyternes dhyn ny

in gwreg kemmyn dh’y sensy!

ha ny a vÿdh meur attês:

³³⁵⁰ rag yma agan cleves

ow crefhe agan yêwnes.

Rewgh hy dh’agas [clavregyon]!

ha nefra moy govyjyon

ny’s tevyth gwreg, jevody,

³³⁵⁵ ages dell gev genen ny.

Ot, agan dyllas cloutys

a lenn orth brewyon pedrys

ow sygera podrethes.

Pàn wello an vyternes

³³⁶⁰ agan crowjiow isel plos

ha godhvos na vÿdh gweres

dhedhy hy pàn dheffo nos,

ena hy a berth cov sur

a’n bêwnans brav in agas cur.

³³⁶⁵ Aswon hy fegh hy a wra

ha dhedhy meur edrega.

Drog vÿdh gensy na verwys

wàr an tan brâs solabrÿs.”

Dhe’n mytern Isolt a gry:

³³⁷⁰ “Losk vy! Dre byta losk vy!”

Mark a’s clêw. Y sev in bàn

termyn hir heb gwaya màn.

Ena desempys ev a boon

dhe Isolt ha’y thenna’n scon

³³⁷⁵ bys in Ivan, mab an pla,

(ha’n bobel oll owth ola)

heb golsowes orth hy lev,

ha’y delyfrya dhodho ev.

An cans [clavrek] a’s gwith clos

³³⁸⁰ intredha, hag y ow mos

wàr grochys dh’aga thrigva.

Uja ha wherthyn y a wre:

pùbonen ow lowenhe:

hager an vu anedha.

³³⁸⁵ Aga hembronk a wra an hens

dhe’n le mayth êth Tristan kyns

ino rag contraweytya.

Desempys Gorvenal a gry:

“Ow tos yma dha Isolt jy!

³³⁹⁰ Dhymm lavar, pandra wreta?”

Mes a’n bos y teuth Tristan

hag yn medh ev dhe Ivan:

“Coweth dhedhy ty re beu

termyn hir lowr, wàr ow fay!

³³⁹⁵ Hy gasa gwra genef vy

bêwa whath mar mynta jy.”

Mès Ivan a dhysk y bows

hag indelma ev a gôws:

“Dh’agas crochys, cowetha!

³⁴⁰⁰ Omlath gwren gans colon dhâ!”

Coynt o gweles an cans den

têwlel mes pùb y scoodhlen:

omwheles wàr y [dhewdros]

clav, gans y groch ow codros:

³⁴⁰⁵ cria, whetha y [dhywvogh],

pò brivya kepar ha bogh.

Onen yma ow croffal’:

mylega a wra unn aral.

In unn gloppya Ivan êth

³⁴¹⁰ erbynn Tristan ryb an cledh.

Tristan a wrug y wortos:

y weskel ganso o poos.

Mès Gorvenal gans barren

a dorsa dyworth derowen

³⁴¹⁵ crack wàr y benn a’n frappyas

hag Ivan stag a godhas.

Isolt teg gans lowena

dhe Drystan a wrug scappya:

namoy ny wodhaf anken.

³⁴²⁰ Henna a dregh an kerdyn

a sens hy dywvregh yn tynn,

hag a’s mail gans dyw lysten:

ha warbarth pell aberveth

i’n Forest Moresk y êth,

 ³⁴²⁵ Gorvenal gansa inwedh.

Ena in cres an cosow

y a omglêwo salow

awos tra vÿth a wrellens.

Pàn dheuth nos warnedha y

³⁴³⁰ y a sevys aga thry

ha cùsca le mayth esens.

Ternos avarr Gorvenal êth

ha ladra dyworth gwethyas coos

y warak ha ganso dyw seth

³⁴³⁵ ha’n re-na dhe Drystan a’s ros.

Scon henna a sowthanas

leugh ewyk hag a’n gwanas

gans y seth dre an golon.

Gorvenal leun y dhywvregh

³⁴⁴⁰ a dheuth dy gans branchys sëgh

ha’n tan a dhywy dyson.

Wosa’n kig dhe vos restys,

meur attês y a’n debrys.

Y a wrug gans scorennow

³⁴⁴⁵ goskes dres aga fennow:

Isolt a scùllyas erbys wàr leur,

ha’n scovva o gwrÿs.

Y talathas, Duw in test!

dhedha bêwnans garow fest

³⁴⁵⁰ hag y in cres an forest.

**********

Rann 9

I’N FOREST MORESK

Gwandra a wrussons y pùb dëdh

kepar ha bestas helghyes:

miras adhyhow hag aglêdh

rag own bos contraweytyes.

³⁴⁵⁵ Ny gùskens dywweyth i’n keth le:

saw helgig, ken ny dhepsons:

yth esens prest ow tanow’he

gwynn aga lyw mayth ethons.

Hag y ow mos wàr aga hens

³⁴⁶⁰ dre brysk ha dreyn ha spedhes,

fassow ha dyllas sqwerdys êns

mayth o trueth y weles:

in despît dhe’n caletter meur,

hag y mar dhown ow cara,

³⁴⁶⁵ a henna oll tra vÿth ny’s teur,

rag dall yw an gerensa.

Unn jëdh hag y dre hap ow tos

desempys bys in lanergh,

y whelsons ancarjy i’n coos

³⁴⁷⁰ ha den coth wàr an trûlergh.

An hermyt Ogryn o an den

hag ev gans lorgh ow kerdhes

pòr hell i’n howl, heb preder ken

ages omhowla nebes.

³⁴⁷⁵ Ow qweles Tristan, yn medh ev:

“A ny wodhes, Syr Tristan,

arlydhy an pow gans unn lev

dhe dy dha gachya certan?

“Ha mytern Kernow, dhe bùb pluw

³⁴⁸⁰ an galow a wrug danvon:

pynag a’th cachyo jy yn few

a gev cans mark in weryson.

“Indella ty repentya gwra,

ha Duw a wraunt dhys gyvyans:

³⁴⁸⁵ ha wosa fetha mab an pla

dha enef a gev selwans.”

“Syr Ogryn, fatell vynta jy

may coodh dhymm leun-edrega?

Cammweyth vÿth oll ny wrug avy:

³⁴⁹⁰ ny’m beus edrek indella.

“Orth agan brusy ny yn camm

ny wodhes, dhymm dell hevel,

dhyn fatell wharva an droglamm

a veu res y wodhevel.

³⁴⁹⁵ “Rag ny a evas wàr an mor

dre wall neb dewas marthys,

ha gans kerensa, Duw a wor,

an gwin-na re’gan lenwys.

“Gwell yw genef, my a’n avow,

³⁵⁰⁰ gans Isolt bos bohosak

ès rêwlya hepthy wàr an pow

avell mytern galosek.”

“Syr Tristan, re’th weresso Duw!

An bêwnans ty re gollas

³⁵⁰⁵ in nev ha’n bÿs-ma aga dew

mayth osta gwir omdhevas.

“Traitour dh’y sefryn neb a vo

gwyw yw y vones ledhys:

gwrêns dew vargh y denna, ytho,

³⁵¹⁰ hag ena bedhens leskys.

“Ny dev losowen wàr an le

may fo y gorf encledhyes:

Tristan, dascor wythowta nay

dhe’n mytern y vyternes.”

³⁵¹⁵ “Honna dhodho namoy nyns yw,

rag ev a’s ros dhe’n glevyon:

my a’s sawyas, re’n Arlùth Duw,

ha my a’s pew dre rêson.

“Dyberth ny wren ny, wàr ow fÿdh

³⁵²⁰ henna ny vynnyn arta:

agan dew warbarth ny a vÿdh

alemma rag bys nefra.”

Orth treys Ogryn Isolt a ol,

ha dhedhy ev a lever

³⁵²⁵ (mès heb hy honfortya vÿth oll)

lavarow sans a’n Lyver.

“Pan gonfort ellas! a rov dhywgh?

Ny wòn confortya’n marow:

rag bêwa in pegh mar mynnowgh

³⁵³⁰ heb edrek, why yw marow.”

Yn medh Tristan: “Nansy, Syra,

bew ov ha ny’m beus edrek.

Dewheles dhe’n coos ny a wra:

ev a with tus ethommek.”

³⁵³⁵ Tristan hag Isolt leuv in leuv

a dhewhelys dhe’n cosow:

ha rag aga les Ogryn cuv

a leverys pesadow.

**********

Gans Tristan y feu megys

³⁵⁴⁰ goosky o Husdent henwys:

scav y dreys ha helghyor dâ.

Lemmyn er an vriansen

kelmys o orth darn a brenn

i’n donjon, ma na scappya.

³⁵⁴⁵ Ùllya a wre dëdh ha nos

na ny vynna debry boos

abàn veu Tristan gyllys:

ha’n barons dre ewn drueth

êth dhe’n mytern i’n dyweth

³⁵⁵⁰ ha dhodho a leverys:

“Arlùth, ny a vynn godhvos,

ha’n ky ow cul kemmys tros,

mars yw Tristan an skyla.

Y dhygelmy gorhemmyn

³⁵⁵⁵ dhe’th tus, yn scon may whellyn

wosa henna pandra wra.”

Husdent a veu dygelmys.

Ponya a wrug desempys

le mayth esa Tristan kyns.

³⁵⁶⁰ Gromyal, kyny ha whilas

ev a wrug bys may cafas

fler y vêster wàr an hens.

Ha’n hens o henna poran

mayth êth Tristan tro ha’n tan.

³⁵⁶⁵ Pùbonen a sew an ky.

Alena dhe’n âls yn scon

bys i’n chapel ev a boon

heb powes vÿth, iredy.

Wàr an alter ev a lamm,

³⁵⁷⁰ ow sewya Tristan pùb camm,

ha dre’n fenester ev â:

kepar ha seth a’n warak

gans gris ev a sped wàr rag

dre’n air wàr nans ow codha.

³⁵⁷⁵ Ev a gev wharê an hens

a gemersa Tristan kyns

in dann an âls ow ponya,

ha hedhes scon bys i’n bos

le may whrug Tristan gortos

³⁵⁸⁰ hag ev ow contraweytya.

Alena yn uskys fest

in lin compes dhe’n forest

ev â ha’y frigow wàr leur:

mès trueth a gemeras

³⁵⁸⁵ an arlydhy a’n gwelas

rag bos y lelder mar veur.

“Mytern,” yn medh pùbonen,

“y sewya pella na wren:

gallas ev aberth i’n coos

³⁵⁹⁰ dhe neb tyller na vÿdh ês

anodho dhe dhewheles.

Na fella ny vynnyn mos.”

**********

Dhe bella yth â Husdent len

dhe greffa yth â fler an den

³⁵⁹⁵ ha gans hardha down an goosky

yma’n forest ow tasseny.

I’n coos abell an try a’n clêw.

Tristan a gry: “Husdent yth yw!”

Hag own a gemmer aga thry

³⁶⁰⁰ bos Mark orth aga helerhy

gans gooskeun ha gans lu ervys

a’n arlydhy in y servys.

Adrëv unn prenn Tristan a sev

ha’y warak in y dhêwla ev.

³⁶⁰⁵ Husdent a’n aspy ha’y aswon

hag uskys dhodho ev a boon:

plattya aragtho ha crena 

ev a wra dre ewn lowena:

hag ena lamma wàr vàn

³⁶¹⁰ mayth ammo dhe fâss Tristan:

ha ponya dhe’n dhew aral –

dhe Isolt teg ha Gorvenal:

leun a joy, ev a ros [dynargh]

dhedha y, kefrÿs dhe’n margh!

³⁶¹⁵ Tristan ow miras orth an ky

gans trueth o kemerys:

“Y ladha cudh yw genef vy,”

dhedha ev a leverys.

“Mès fatell allaf gul na hen?

³⁶²⁰ y hardh a wra dyskevera

dhe’n mytern pypynag mayth en:

omsawya ny wren nefra.”

Isolt a dava penn an ky.

Wosa predery, yn medh hy:

³⁶²⁵ “Syra, na ladh ev, my a’th pÿs,

na’y shyndya màn awos an bÿs.

My a wor gwell fordh ès henna

anodho dhe wul devnyth dâ.

Y teuth nans yw mis tremenys

³⁶³⁰ erbynn Kembro a leverys

ev dhe dhesky dh’y gy helghya

gostyth ha cosel heb hardha.

Gul kefrÿs ty a yll yn certan

mar mynta y assaya, Tristan.”

³⁶³⁵ Convedhes an cows anodho

a wrug Husdent, rag ky fur o.

Ev a [lyckas] leuv Isolt teg

ha shakya y lost yn lowenek.

Yn medh Tristan: “My a vynn gul

³⁶⁴⁰ an assay warlergh dha gùssul:

rag poos yw genef ladha’n ky

mar kyll e bos a les dhyn ny.”

Dhe helghya Tristan êth wharê

mar caffa ewyk in neb le.

³⁶⁴⁵ Ogas dh’y dreys Husdent a sew,

ha bys i’n eur-ma ev a dew.

Scon unn ewyk a lamm a’n prysk.

An goosky a glêw fler an goos

ha wàr y lergh ev a vynn mos,

³⁶⁵⁰ ow hardha lemmyn avell corn

ow tyfuna pùb toll ha sorn.

Wosa y frappya gans Tristan

Husdent a dew, sowthenys glân.

Arta Tristan a worr an ky

³⁶⁵⁵ warlergh an ewyk golies:

Husdent a hardh yn surredy

hag arta ev yw kessydhyes.

Indella Tristan dhodho a dhesk

kyns penn mis aral yn perfÿth

³⁶⁶⁰ dhe vos heb tros kepar ha pysk

in helgy len ha gostyth.

Ha heb mar vÿth yth o an ky

a weres dhe’n fioryon try,

rag meur a helgig ev a dhros

³⁶⁶⁵ dh’y vêster wàr dhelergh i’n coos,

ha in nos warnedha gwitha

a wrug Husdent prest heb sqwîtha.

**********

An hâv yma tremenys

ha’n gwâv devedhys yw:

³⁶⁷⁰ yma an wlas dalhennys

gans clehy ha gans rew.

Yn fug ymôns y trigys

gans Gorvenal ha’n ky:

goscotter pòr venygys

³⁶⁷⁵ yma va dhedha y.

Garow kynth yw an sêson,

dyvotter y ny’n clêw:

mar covynner an rêson –

ow cara yma’n dhew!

³⁶⁸⁰ Wharê an gwâv yw gyllys

ha’n gwaynten re wrug dos:

y trehafsons gans branchys

aga scovva i’n coos.

Namoy ny wrussons fia:

³⁶⁸⁵ gul defens nyns o res:

ny dheuth tra dhe ania:

y o gesys in cres.

Rag hirneth y ny welsens

na den na margh a’n lÿs:

³⁶⁹⁰ hag oll an own re golsens

anedha solabrÿs.

Whybana a wre Tristan

traweythyow dworenos

kepar ha’n eos poran

³⁶⁹⁵ ha’n molhas du ha loos.

Ha’n ÿdhyn orth y glêwes

a neyja prest adro

ow cana “bennath sewes”

dhe Isolt ha dhodho.

³⁷⁰⁰ Ankevy ny wrug Tristan

y venjyans wàr an dus

a dhug warnodho duwhan

orth y jâcya a’n lÿs.

Ha Gorvenal kekefrÿs

³⁷⁰⁵ re’n Arlùth ev a’n tos

kessydhya an sherewys

ha scùllya aga goos.

**********

Unn jëdh yth esa Gwenlon

owth helghya, hag ev pell

³⁷¹⁰ adhyrag an helghyoryon,

ow sewya’n helgeun snell.

Dhe’n forest heb predery

a dra vÿth saw an hedh,

ow marhogeth yn fery

³⁷¹⁵ warlergh an keun ev êth.

Wàr vin an coos yth esa,

dell happyas, Gorvenal:

ha’y vargh sqwîthys a whesa

dre bonya wàr an hal.

³⁷²⁰ A ry dh’y vargh powesva

dhodho yth esa whans:

y’n hembroncas rag henna

dhe bory in unn pans.

An dyber ev a dhyskys

³⁷²⁵ ha’y worra wàr an leur

pàn glêwas adhesempys

helgeun owth ùllya meur.

Ot an hedh crackya conna

ow spêdya fol in kergh

³⁷³⁰ in cres an pans ow lamma

ha’n helgeun wàr y lergh.

Abell wàr vin an hallow

yth omdhysqweth yn scon

unn helghyor: heb faladow

³⁷³⁵ Gorvenal a’n aswon.

Rag an helghyor o Gwenlon:

nyns o va sur na hen:

ha cas gans an fioryon

yth o va dres pùb den.

³⁷⁴⁰ Y vargh ev a gentrynna

ha’y whyppya magata:

marhogeth ev a vynna

kepar ha mab an pla.

Ow tos yma yn uskys:

³⁷⁴⁵ mar uskys ny dhewhel!

rag Gorvenal yn cudhys

adrëv gwedhen a’n gwel.

Lemmyn Gwenlon a dremen

ogas dhe Orvenal

³⁷⁵⁰ nyns yw deg pâss a’n wedhen:

dh’y beryl ev yw dall.

Gorvenal adhesempys

adhann an prenn a boon

tro ha Gwenlon gans meur gris

³⁷⁵⁵ hag a sens fast y fronn.

Awos oll an drog orta

re wrussa Gwenlon gul,

omwitha rag y ladha

yn pòr wir ev ny yll.

³⁷⁶⁰ Dhe’n leur y whrug y denna

ha trehy y benn a’y le:

dewheles wosa henna

ow ton an penn dhe dre.

An helghyoryon pàn gafsons

³⁷⁶⁵ corf Gwenlon heb y benn,

fia dhe’n fo a wrussons

ha’ga esely in crèn.

Alena rag yn certan

ogas ny vedhens dos

³⁷⁷⁰ rag own metya gans Tristan

ha bos ledhys i’n coos.

**********

Tenewen orth tenewen

i’n crow o gansa gwrës

ow cùsca yma Tristan

³⁷⁷⁵ hag Isolt, meur attês.

Heb gul son, bys i’n scovva

y teuth scon Gorvenal,

ha’n penn y whrug y worra

arâg an dhew aral.

³⁷⁸⁰ Awotta penn an marow

yn kelmys gans y vlew

orth onen a’n scorennow

ow miras orth an dhew!

Mès Tristan pàn dhyfunas

³⁷⁸⁵ wosa cùsca yn town

ny grysy dh’y dhewlagas!

hag ev a’n jeva own.

In unn lamm ev a sevys

ha’y gledha in y leuv,

³⁷⁹⁰ mès Gorvenal desempys

a leverys yn cuv:

“Bÿth na borth own a henna,

rag Gwenlon marow yw:

my a’n ladhas a’m cledha:

³⁷⁹⁵ dhe vêwa nyns o gwyw.”

Tristan hag Isolt kepar

lemmyn a lowenha

bos marow aga escar:

drog vÿth namoy ny wra!

³⁸⁰⁰ I’n eur-na ma na scappya

nagonen a’n dus vil,

ot! Tristan a wrug shâpya

y warak “Bÿth-ny-Fyll.”

Gwarak varthys o honna

³⁸⁰⁵ yn sur wythowta nay,

rag gensy neb a vedra

ny fylly gweskel y bray.

Indella own a withas

aga eskerens mes:

³⁸¹⁰ an re-na a’s gohelas

hag a’s gasas in cres.

**********

Yn pòr avarr unn jëdh i’n hâv

ha’n ÿdhyn oll ow cana

Tristan a wrug sevel a’y sav

³⁸¹⁵ ow fyllel cùsca banna.

In mes a’n scovva henna êth

ha’y gledha ev a strothas

ha’y warak “Bÿth-ny-Fyll”

ha seth pò dyw ev a gemeras.

³⁸²⁰ Kyns dos an nos, ellas ha tru!

govyjyon brâs a dhothya

rag y dhysêsya er y wu:

mès henna ev ny wodhya.

Sqwîthys gans tomder poos an jëdh

³⁸²⁵ hag ev ow mos heb powes,

wosa dewheles dohajëdh

yn medh ev dhe’n vyternes:

“Sewya carow my a wrug pell

ha sqwîthys ov yn tien:

³⁸³⁰ growedha dhymm a via gwell

ha cùsca awos ehen.”

Growedha y a wrug, forsôth,

tenewen orth tenewen:

intredha th’esa’n cledha noth

³⁸³⁵ gorrys ena gans Tristan.

Ow cùsca scon yth esens y

heb dysky aga dyllas:

wàr vÿs Isolt ow terlentry

bysow em’rod hy frias.

³⁸⁴⁰ Owth helghya th’esa Gorvenal

ha Husdent orth y weres:

nyns esa, ytho, den aral

gans Tristan ha’n vyternes.

**********

I’n dohajëdh unn gwethyas coos

³⁸⁴⁵ dell wharva a aspias

olow treys den hag y ow mos

i’n coos, hag ev a’s sewyas.

Y teuth dhe’n scovva kyns napell

ha’ga gweles ow cùsca:

³⁸⁵⁰ ena ev a bonyas yn snell

dhe’n mytern le mayth esa.

Rag ev a’n jeva own pòr vrâs

a Drystan ha’y sorr uthyk:

heb strechya màn y teuth an gwas

³⁸⁵⁵ dhe’n Castel wàr an Garrek.

Eskyna a wrug bys i’n hel

mayth esa Mark esedhys

rag ry breus inter y dus lel

hag y a’n pow devedhys.

³⁸⁶⁰ An mytern pàn y’n gwelas ev

ow sevel orth an daras

berr y anal, yn crèn y lev,

indelma ev a gowsas:

“Ty coweth ow tiena

³⁸⁶⁵ dell esos, pandra vynta?

Pyw a’th châcyas mes a’m coos?

Omma mars os devedhys

ow whilas dhyso jùstys

ty a’n kev, re Dhuw a’m ros.”

³⁸⁷⁰ An gwethyas coos a wrug sin

ow corra bÿs wàr y vin:

gans Mark ev êth a’n eyl tu:

hag yn pòr isel y lev

y leverys dhodho ev

³⁸⁷⁵ fatell re welsa an dhew:

“An vyternes re welys

ha gensy Tristan kefrÿs.

Yth esens y ow cùsca ...”

“Ha’n tyller-na py ma va?”

³⁸⁸⁰ “I’n Forest Moresk, re’m fÿdh,

in scovva in dann an gwÿdh.

Dewgh yn scon mara’s bÿdh whans

kemeres agas venjyans.”

“Bys i’n Grows Rudh kê dhejy

³⁸⁸⁵ hag orth hy throos gorta vy.

Bÿdh war dhymm na gêwsy ger

orth den vÿth wàr an mater:

ha tewel mara mynnyth

cans mark owr sur ty a’ fÿdh.”

³⁸⁹⁰ An gwethyas coos heb cows ger

êth poran dhe’n tyller.

Mollath Duw wàr an bylen

ow traita Tristan heb ken:

scon ev a verow in anken.

³⁸⁹⁵ An mytern Mark a erhys

dybra y vargh a verr spÿs:

strotha y gledha a wruga

ha marhogeth a’n cyta

heb coweth tro ha’n gwylfos,

³⁹⁰⁰ ow perthy cov a’n keth nos

may whruga settya dalhen

in Tristan nans yw bledhen.

Isolt ass o wheg hy gnas

orth Tristan pàn y’n gwelas!

³⁹⁰⁵ Rag aga fegh y fynsa

chastia’n dhew a calla

hag oll an meth y venjya.

Pàn o devedhys dhe’n Grows,

dhe’n gwethyas coos ev a gôws:

³⁹¹⁰ “Aragof kê: hembronk vy

dhe’n le uskyssa gylly.”

In dann an gwÿdh ow kerdhes

scon cudhys êns i’ga skeus.

An mytern Mark leun a sorr

³⁹¹⁵ a sew ogas dhe’n traitour.

Awos peryl, yma va

ow fydhya in y gledha,

rag y whodhya solabrÿs

ry ganso bommyn a bris.

³⁹²⁰ Tristan dyfuna mar qwra

onen sur merwel a wra,

Duw a wor pyneyl henna.

An gwethyas coos a whystras:

“Mytern, yth eson ogas

³⁹²⁵ dhe’n tyller, neb tryhans pâss.”

An fronn ev a gemeras

ha’y helmy orth gwedhen las.

In unn gerdhes snell y êth

pella i’n coos aberveth.

³⁹³⁰ Adhesempys aragtha

y a welas an scovva:

in lanergh o golowys

gans an howl y feu gorrys.

Mark a dhygolmas lemmyn

³⁹³⁵ lâcys y bows a owr fin

ha’y thêwlel dhyworto ev,

ow tyscudha y gorf crev.

Ena ev a denn a’y woon

y gledha, hag i’n golon

³⁹⁴⁰ dasleverel a wra whath

merwel y fynn mar ny’s ladh.

 An gwethyas coos a vynna

y sewya nebes pella,

mès Mark a wrug sin dhodho

³⁹⁴⁵ mayth omdenna dhyworto.

An mytern a dheuth heb gul son

hag entra scon dhe’n scovva:

dhe ladha Tristan a verr spÿs

yn sur ervirys o va:

³⁹⁵⁰ ow lesky awos kemmys scorn,

ha’y gledha parys in y dhorn.

A’n pÿth a welas ev pàn dheuth

aberveth marth a’n jeva:

in cùsk yth esens y ahÿs,

³⁹⁵⁵ dyberthys ow crowedha:

 hag inter an dhew, par dell goodh,

y feu gorrys an cledha noth.

“Duw!” yn medh Mark dh’y honen,

“dh’aga ladha ny’m beus ken!

³⁹⁶⁰ A nyns yw gwir bos cledha

inter dhew gorf ow qwitha

glander an eyl ha’y gela?

Aga herensa, ytho,

gwergh yth yw, by Godys fo!

³⁹⁶⁵ ha’n cledha-ma, my a wor,

re’s gwithas rag dysenor.

Aga ladha ny vynnaf

na’ga frappya whath ny wrav:

rag Tristan mar tyfunen

³⁹⁷⁰ hag ena mara’n lathen

y fia cows meur a’n dra

ha meth dhymm wosa henna.

Lemmyn ow cùsca ymôns

ha my a wra may whothfons

³⁹⁷⁵ na vynnaf aga ancow

na drog vÿth, my a’n avow.”

An howl adreus dhe’n scovva

y teuth golowyn cler:

wàr fâss Isolt ow codha

³⁹⁸⁰ yth esa termyn berr.

Gwynn y lyw kefrÿs tanow fest

yth o fâss Isolt, Duw in test.

An mytern Mark a worras

(ha ganso yth o cudh)

³⁹⁸⁵ dyw vanek in hy ogas

tekhës a ermyn druth.

Ot an keth re, cov o ganso,

a dhros hy a ’Werdhon dhodho.

Nessa, ev a gemeras

³⁹⁹⁰ an bysow em’rod gay

ha gans meur rach a worras

ken bysow in y le

a ros Isolt rag gôda chauns

dhodho ev demedhys pàn vôns.

³⁹⁹⁵ An cledha noth kekefrÿs

inter an dhew dhyvrês

a ladhas Morholt solabrÿs

ev a gemeras mes:

hag ev a worras y gledha

⁴⁰⁰⁰ y honen poran intredha.

Ev êth in mes a’n scovva

bys in y vargh ha lamma

wàr y geyn, ha leverel

dhe’n gwethyas coos yn isel:

⁴⁰⁰⁵ “Ty omsaw, ledhys na vy,

ha diank scona gylly.”

**********

Isolt a’s teva hunros:

in neb tylda rych i’n coos

yth esa, ha desempys

⁴⁰¹⁰ y teuth dew lew gans meur gris

hag y owth omlath yn stowt

pyneyl a’s caffa, heb dowt.

Isolt a ros cry uhel

ha dyfuna, ha tewel:

⁴⁰¹⁵ rag ryb hy scoodh y whelas

an dhyw vanek a worras

Mark ena pàn gùsca hy

hag a gafas dyworty.

Hy cry a dhyfun Tristan

⁴⁰²⁰ hag ev ow sevel in bàn

yth aswon yn tyblans lowr

cledha’n mytern a’y dhorn owr.

Isolt a aswon kefrÿs

an bysow owr wàr hy bÿs.

⁴⁰²⁵ “Gony pàn veun ny genys,”

yn medh hy, “rag sowthenys

ny re beu gans Mark yn sur.”

Yn medh Tristan, muvyes meur:

“Gallas ganso ow cledha!

⁴⁰³⁰ ahanan own a’n jeva

y honen oll pàn esa,

ha whilas gweres lemmyn.

[Kyns dewheles ev a vynn],

alemma snell diank gwren,

⁴⁰³⁵ arâg tus leskys na ven.”

Uskys y êth alena

ha Gorvenal êth gansa:

ow lavurya dëdh ha nos

pella aberveth i’n coos.

**********

Rann 10

OGRYN A SCRIF LYTHER

⁴⁰⁴⁰ Yth esa Tristan pell adre –

ha skeus an nos ow [tewalhe] –

ow posa wàr y warak hir

ha gyllys in prederow meur.

“An mytern prag y’m sparyas vy?

⁴⁰⁴⁵ Own ny’n jeva, yn surredy,

rag ev a alsa ow ladha

pàn vynna ha my ow cùsca.

“Ha mar mynna whilas gweres

rag may halla ow hemeres

⁴⁰⁵⁰ yn few, prag y ros ev dhymmo

y gledha y honen in ro?

“Hâ! an gorthyp a wòn, heb wow:

my a’th aswon, tas caradow!

Nyns o awos own, re’m ena,

⁴⁰⁵⁵ lemen awos ewn gerensa

ty dhe vynnas gava dhyn ny

agan cammweyth ha’y ankevy.

“Mès fatell alsa gava dhyn

cammweyth a’n par-na er y bynn?

⁴⁰⁶⁰ Gava ny wrug, mès convedhes

Duw y honen dh’agan gweres.

“Hag ev ow perthy cov a’n tan

ha fatell na’m beu dregyn màn:

fatell sawys an vyternes

⁴⁰⁶⁵ ha wosa hy daskemeres

fatell wrussyn diank i’n coos

ha bêwa bledhen i’n gwylfos:

y whelas, nyns eus dowt i’n bÿs,

agan bos gans Duw kemerys

⁴⁰⁷⁰ in dann y with, may fen sawyes.

“Ev a borthas cov, martesen,

ahanaf termyn mayth esen

flogh ow [qwary] an delyn wheg

orth y dreys yn pòr lowenek

⁴⁰⁷⁵ neb a asas dhodho rag les

y bow genesyk Lyonesse;

hag a Vorholt y porthas cov,

sur, hag ev delyfrys dredhof.

“My ny aswonys, ev dell wor,

⁴⁰⁸⁰ an cammweyth erbynn y enor.

Plêdya ha breus ha batalyas –

oll an try dhymm ev a sconyas:

hag ev mytern brâs y golon,

dowt eus dhodho ow bos gwiryon

⁴⁰⁸⁵ a’n cùhudhans vil a veu gwrës

er ow fynn vy ha’n vyternes.

“Kyn na yll convedhes yn tâ

oll an gwir a’gan kerensa,

ny grÿs my dhe leverel gow:

⁴⁰⁹⁰ ha’y dhesîr yw heb faladow

may whryllyf prevy dre omlath

ow bosa’ gwyw dh’y servya whath.

“Â! êwnter ker, a callen vy

fetha in batel ragos sy!

⁴⁰⁹⁵ gwysca arta basnet a vrest:

dre weres Duw dendyl dha drest ...

Pandra gowsaf? Daskemeres

ev a wrussa an vyternes!

Hy dascor dhodho via res

⁴¹⁰⁰ yn certan kyns ès cafos cres.

Â! prag na wrusta ow ladha

kyns ès my dhe wul indella?

“Hag ev orth agan helerhy

agensow, y hyllyn perthy

⁴¹⁰⁵ cas orto ha pùb [par] avy.

Dre y dregereth i’n eur-ma

gwrug dyfuna ow herensa

ha’n vyternes hy dasprena.

“Myternes? Indella hy o,

⁴¹¹⁰ ha hy ow kesrainya ganso.

Pandra wrug vy a’y yowynkneth

ow profya dhedhy bêwnans keth?

In le dylajow a owrlyn

ha [stevelyow] efan bryntyn

⁴¹¹⁵ otta hy in cres an gwylfos

skethennek hy dylajow plos.

Rag ow herensa hy a sew

an fordh gales-ma leun a wu.

“Wàr an Arlùth, mytern an bÿs,

⁴¹²⁰ mercy criaf ha my a bÿs

may rollo dhymm an nerth ha’n grâss

dhe dhascor Isolt dh’y frias.

Y wreg yw: ny yll hy naha

ha hy demedhys herwyth laha.”

⁴¹²⁵ Wàr y warak Tristan a boos,

ow kyny hir in tew’lgow nos.

**********

In pryskel bian may feu gwrës

aga scovva in mesk spedhes

yth esa Isolt ow cortos

⁴¹³⁰ dewheles Tristan dworenos.

Scon hy a welas i’n lorgan

an bysow owr [dewynya]’n splann

a worras an rùy wàr hy bÿs,

hag indelma y prederys:

⁴¹³⁵ “Neb a ros dhymm an bysow owr –

awos jentylys, dell wòn lowr –

ev nyns yw an drog y golon

a’m delyfryas dhe’n glavregyon.

Nag yw, sur, saw an arlùth cuv

⁴¹⁴⁰ neb awos kerensa orthyf

a’m gwithas hag a’m mentênas

a’n jëdh may teuth vy in y wlas.

“Y gerensa ev ass o brâs

orth Tristan: ev o avell tas.

⁴¹⁴⁵ Wosa henna a’m govys vy

y sordyas strîf intredha y.

A ny goodh dhe Drystan triga

in palys an mytern arta

ha ganso cans den yonk a’n car

⁴¹⁵⁰ orth y servya avell coscar?

A ny goodh dhodho marhogeth

mes a’n pow ow whilas aneth?

Rag ow herensa, ankevy

a wra, ellas! oll chevalry,

⁴¹⁵⁵ hag ev wor’tu avês dhe’n fos

ow pêwa avell best i’n coos.”

Ow nessa hy a glêw nebonen:

nyns yw ma’s Tristan y honen.

Hy a gemeras y arvow,

⁴¹⁶⁰ an cledha, gwarak ha sethow.

Yn medh Tristan, ow crowedha:

“An mytern a bew an cledha.

In le ow ladha, dell dhegoth,

an cledha a’m sparyas, forsôth!”

⁴¹⁶⁵ Isolt a’n kemmer in hy leuv

ha dhodho hy a amm yn cuv,

ow scùllya dagrow orth y wul

rag ken ès ola hy ny yll.

Tristan a’s gwelas drog hy cher.

⁴¹⁷⁰ Yn medh ev dhedhy: “Ow melder,

inter my ha Mark a callen

gul acord, sur milwell vien.

“Mars yw dâ genes sy henna,

assaya y wul my a wra.

⁴¹⁷⁵ Res vÿdh dhodho crysy kensa

bos dyvlâm agan kerensa,

ha henna my a vynn prevy

ajy dhe’n lyst, yn surredy.

“Wosa ev dhe’th tegemeres

⁴¹⁸⁰ arta dhodho in myternes,

martesen ev a’m kemmer vy

dh’y servya ajy dh’y vêny:

ha meur y carsen y servya

gans enor avell marhak dâ.

⁴¹⁸⁵ “Bytegyns mar pÿdh gwell ganso

ow felhe vy in mes a’y vro,

my â dhe neb tireth aral

gans ow howeth len Gorvenal.

Mès pynag mayth yllyf i’n bÿs

⁴¹⁹⁰ ow holon yw dhys, dhymmo crÿs.

“Ow hares, bÿth ny bredersen

a’gan kescar na’y leverel

na ve’n caletter hag anken

a veu res dhys y wodhevel.

⁴¹⁹⁵ I’n dyfÿth rag ow herensa vy

triga bledhen re wrusta jy.”

Yn medh Isolt: “Porth cov, Tristan,

a’n hermyt ha’n chapel bian.

Dewheles gwren bys dhodho ev

⁴²⁰⁰ ha pysy mercy Duw a nev.”

Gorvenal y a dhyfunas.

Wharê Isolt a eskynas

wàr geyn an margh, ha dalleth mos

a wrussons y in tew’lgow nos.

⁴²⁰⁵ Poos aga holon o an try

wàr aga fordh dhe’n ancarjy,

rag hèm o an prÿs dewetha

may fedhens y kescowetha,

ha tremena’n cosow kerys

⁴²¹⁰ y a wrug heb ger leverys.

Ternos vyttyn in dann an gwÿdh

y a bowesas, hag y sqwith.

Ena kerdhes a wrussons y

erna dheuthons dhe’n ancarjy.

⁴²¹⁵ Wàr [dreuthow] an chapel, Ogryn

esa ow redya parchemyn.

Hag ev orth aga aspia

debonêr ev a wrug cria:

“Hâ, kerens, pygemmys termyn

⁴²²⁰ a dhur agas folneth lemmyn?

Ass yw meur an anken ha’n gu

a dhre agas kerensa dhywgh!

A leun-golon repentya gwrewgh.”

Dhodho Tristan a leverys:

⁴²²⁵ “Syr Ogryn, goslow, my a’th pÿs.

Ty dh’agan gweres ny a vynn

ow cul cres gans agan sefryn.

“Mynnaf dascor an vyternes

dhodho, hag ena mos dhe ves

⁴²³⁰ dhe Vreten Vian pò Frîsya

mar ny vynn ev my dh’y servya.

Neb termyn dewheles a wrav

pàn allo an rùy y wodhaf

ha’y servya yn lel a vynnaf.”

⁴²³⁵ Arâg Ogryn, Isolt a sev.

Yn medh hy, cudhyjyk hy lev:

“Namoy ny vêwaf indelma.

Avowa bos dhymm edrega

awos y gara, ny allaf.

⁴²⁴⁰ Y gara bys vycken a wrav.

Mès agan dew gorf, dhe’n lyha,

alemma rag dyberth a wra.”

Ola a wrug an hermyt dâ,

ha gordhya Duw wosa henna:

⁴²⁴⁵ “Mytern galosek osta, Duw!

Y whòn dhys grâss a’m gasa’n few

termyn hir lowr rag ry gweres

dhe’n dhew-ma na yll omweres.”

Ev a ros dhedhy cùssul fur

⁴²⁵⁰ hag a gemeras pluven hir.

Scrifa a wrug wàr barchemyn

lyther ow profya dhe’n sefryn

acord herwyth an ambos gwrës

dhodho abarth an dhew dhyvrês.

⁴²⁵⁵ Wosa ev dhe scrifa’n geryow,

Tristan a’s sêlyas gans bysow.

“Pyw a wra don an lyther-ma?”

a wovynnas an hermyt dâ.

“My a vynn y dhon ow honen

⁴²⁶⁰ dhe’n mytern Mark, na breder ken,”

yn medh Tristan yn pòr lowen.

“Nansy, Syra, na wra henna!

Peryllys vÿdh dhys gul indella.

My â dy ragos, ren ow barv:

⁴²⁶⁵ dhymm ny vÿdh ethom a dhon arv:

aswonys ov in Tyntajel:

kerens dhymm yma i’n Castel ...”

“Kê wàr dha gamm, Syr Ogryn dâ,

rag Isolt a worta omma,

⁴²⁷⁰ ha ty a vÿdh hy gwethyas lel

erna dhewhyllyf a’n Castel.

Gans Gorvenal my a wra mos,

ow talleth in hens dworenos.”

Pàn dhieskynas tewlwolow

⁴²⁷⁵ wàr an forest hag oll an pow,

heb hockya an dhew êth yn snell

wor’tu ha porthow Tyntajel.

Clêwsons kernysy wàr an fos

bysy ow whetha “hanter-nos.”

⁴²⁸⁰ Mildir alena wàr an hal

Tristan a asas Gorvenal.

Ena ow slynkya bys i’n cledh

 wor’tu ha’n saben vrâs ev êth

hag in peryl meur a’y ancow

⁴²⁸⁵ y cramblas dres an stykennow:

ha sewya an trûlergh poran

kepar ha kyns a wrug Tristan

bys in onen a’n fenestry

may cùsca Mark adrëv dhedhy.

⁴²⁹⁰ Cosel ev a elwys henna

ha Mark scon a wrug dyfuna.

Y whovynnas: “Pyw osta jy

i’n nos ow kelwel warnaf vy?”

“My yw Tristan. Genef yma

⁴²⁹⁵ lyther dhywgh a asaf omma

wor’tu avês dhe’n fenester-ma.

Tackyowgh agas gorthyp dhodho

i’n Grows Rudh, dhywgh mara plekyo.”

“Awos kerensa Duw, Tristan

⁴³⁰⁰ ow noy, gorta vy pols bian ...”

Wàr ’styllen an fenester y lammas

ha tergweyth i’n nos ev a grias:

“Tristan! Tristan! Tristan! ow mab ras!”

Mès henna o dienkys snell

⁴³⁰⁵ ow fysky tro ha’n forest pell

gans Gorvenal o serrys brâs:

“Muskegys osta, ren ow thas,”

yn medh henna; “qwyck alemma,

bos kemerys mar ny vynta!”

⁴³¹⁰ Wosa lavurya cales, y

a hedhas bys i’n ancarjy.

Gans Isolt yth esa Ogryn

ow pysy Duw wàr benn dêwlin,

ha hy ow scùllya dagrow tynn.

**********

Rann 11

AN WHARVEDHYANS ORTH AN RËS

⁴³¹⁵ An mytern in unn stêvya êth

dh’y japlen, ha hy hanter-nos;

ny ylly gortos dos an jëdh,

ha’n lyther dhodho ev a ros.

“Dhymmo an lyther redya gwra,

⁴³²⁰ dell y’th pesaf, heb hockya màn,

may hallaf godhvos scon yn tâ

an negys oll dyworth Tristan.”

An chaplen a dorras an sel

hag a’n redyas gans connek fin;

⁴³²⁵ ev a salujas Mark yn lel

abarth Tristan i’n kensa lin.

Pàn glêwas Mark an lyther oll

y golon meur a lowenhas;

rag kepar ha kyns hag yn fol

⁴³³⁰ an vyternes ev a garas.

Myttyn ev a elwys dhe’n lÿs

rag cafos aga hùssul dhâ

nebes a’y arlydhy a bris,

ha kêwsel a wrug indelma:

⁴³³⁵ “Serys, y tegemerys

lyther nans yw nebes prÿs.

My yw mytern warnowgh why,

why yw lelyon dhymmo vy.

Orth an negys golsowowgh.

⁴³⁴⁰ Wosa henna dhymmo rewgh

cùssul dhâ dell dhegoth dhywgh.”

An chaplen a sevys in bàn

hag yn medh ev: “Yma Tristan

ow tanvon dynargh dhywgh why –

⁴³⁴⁵ dhe’n mytern ha’y arlydhy.

Saw y lavarow y honen

gwrav redya in kettep onen.”

“Mytern,” yn medh ev, “pàn ledhys

an dhragon ha pàn dhendylys

⁴³⁵⁰ dre henna myrgh rùy Iwerdhon

a veu dhymm rës in weryson

y halsen yn tâ hy gwitha;

mès ny vynnen gul indella.

My a’s hembroncas dh’agas gwlas

⁴³⁵⁵ ha’y delyfrya dhywgh, arlùth a ras.

“Mès wosa why dh’y demedhy,

y teuth dhywgh certan arlydhy,

drog aga gnas, rag ow shyndya;

leverel gow a wrussons y

⁴³⁶⁰ erbynn an vyternes ha my,

ha why a wrug crysy dhedha.

“In agas sorr, arlùth sefryn,

gans toth why a wrug gorhemmyn

heb breus may fen ny leskys:

⁴³⁶⁵ mès Duw agan Tas i’n dyweth

 a gemeras warnan trueth

ha’n vyternes a veu sawyes.

“Ha my inwedh in unn lamma

a’n garrek a wrug omsawya,

⁴³⁷⁰ dre weres Duw my a scappyas;

ow blâmya fatell yllowgh why

awos an pÿth a wrug avy,

ha’n vyternes in plit mar ahas?

“Why a dhascoras dhe’n glevyon

⁴³⁷⁵ agas gwreg Isolt o gwiryon

ha glân a begh kepar ha my;

ha my a wrug hy delyfrya:

gul na hen ny alsen [nefra]:

fia dhe’n coos a wrussyn ny.

⁴³⁸⁰ “Fatell yllyn dos dh’y dascor

dhywgh why arta i’gas gwlascor?

A ny wrussowgh why gorhemmyn

may fen kychys bew pò marow?

Mès awos dha envy garow

⁴³⁸⁵ my a vynn leverel lemmyn.

“Na veu tra vÿth intredhon ny

a wrella offens dhe whywhy

ha mars eus neb a lever ken

ev metyens orthyf avell den,

⁴³⁹⁰ ha warlergh an gis, abarth Crist,

omlath a wren ajy dhe’n lyst.

“Ny wrav sconya den vÿth i’n tir.

Mar ny allaf prevy ow gwir,

arâg an dus ow lesky gwrewgh.

⁴³⁹⁵ Mès mar fethaf, ha dhywgh mar pleg;

degemeres Isolt in gwreg,

lella den esof ny gefowgh.

“Bytegyns, genowgh mars yw gwell,

my â dhe ves dhe diryow pell,

⁴⁴⁰⁰ dhe vytern Frîsya pò Gavoy;

mès mar ny dheun dhe acord mas

my a’s kemmer arta dh’y thas

in ’Werdhon, ny’s gwelowgh namoy.”

Omlath an barons ny garsons,

⁴⁴⁰⁵ ha dhe’n mytern y lavarsons:

“Isolt, Syra, degemerowgh!

Orth an felyon-na na golowgh

a wrug fâlslych hy acûsya.

Ha Tristan, gesowgh ev dhe vos

⁴⁴¹⁰ dhe diryow pell ha scùllya y woos

in servys Gavoy pò Frîsya!”

Tergweyth Mark a wovyn:

“Eus nebonen a vynn

cùhudha Tristan dhyn?”

⁴⁴¹⁵ Mès tewel pùb a wrug;

nyns esa den a dhug

dùstuny er y bynn.

Yn medh Mark dhe’n chaplen:

“Ty re glêwas an negys.

⁴⁴²⁰ Danvon lyther toth men!

Isolt re wodhevys

ponvos lowr solabrÿs,

in yowynkneth meur pain.

“Dh’aga dew leverel gwra

⁴⁴²⁵ my dhe dhanvon kerensa

ha’m bennath vy magata.

Ty, na wra strechya tùch vÿth:

tack an lyther, er dha fÿdh,

i’n Grows Rudh. Fysky gwra!”

⁴⁴³⁰ Tristan, adro dhe hanter-nos

a wrug tremena an Tir Gwynn.

Ow cafos an lyther, ev a’n dros,

sêlys dell o, dhe’n car Ogryn.

Ogryn a redyas an lyther

⁴⁴³⁵ dhe Drystan, ino negys berr:

Warlergh cùssul y arlydhy

Mark a assentyas yn tefry

dhe dhegemeres Isolt teg

gans enor, dell dhegoth dh’y wreg:

⁴⁴⁴⁰ mès ev ny vynna may whrella

Tristan y servya na fella.

Dhe benn treddeth, ha wàr an Rës

yw Rës an Anethow henwys,

delyfrya Isolt ev a dal

⁴⁴⁴⁵ inter dêwla’n mytern heb fall,

an ambos may fo colenwys.

Res vÿdh dhodho wosa henna

an mor dhe gen pow tremena.

Yn medh Tristan: “Ogh ha tru!

⁴⁴⁵⁰ Mara’th collaf, drocka loos!

Whath intredhon agan dew

dyberth lemmyn a res bos.

A’m govys vy oll an gu

re wodhefsys a wra mos,

⁴⁴⁵⁵ dhys caletter a bùb tu

my a spar, re Dhuw a’m ros!

“Dyberth pàn yw dhyn ny res,

y rov dhys ro in gaja

a’w herensa. Rag dha les

⁴⁴⁶⁰ danvon cannas my a wra

mes a’n pow mayth ov pelhës,

may whothfyf dha vodh yn tâ,

ha’th vodh a vÿdh uskys gwrës.

Gwella dha jer! Lowenha!

⁴⁴⁶⁵ Dhe’n kensa galow my a dheu

ha’m gweres dhyso my a re.”

Hanas a wrug Isolt teg

ha cows indelma yn wheg:

“Tristan, ry dhymm Husdent gwra,

⁴⁴⁷⁰ an ky mar dhâ a garaf;

nefra ny vÿdh lîmer dâ

gwell gwithys, dhys lavaraf.

“Ha my, pùpprÿs may’n gwyllyf ev,

y porthaf cov ahanas sy:

⁴⁴⁷⁵ y fedhaf yagh, y fedhaf crev,

tristans namoy ny’m kemmer vy.

“Cuv colon, yma genef vy

bysow jasper gwer;

rag ow herensa kemmer, ty,

⁴⁴⁸⁰ an bysow, yw dhymm ker.

“Ha gwysk ev wàr dha vÿs pùb eur,

dhe’th cannas ty a’n re,

ena godhvos a wrav yn sur

fâls-gowek nag yw e.

⁴⁴⁸⁵ “Neb a omwrello cannas dâ,

leverens myns a vynno,

dos heb an bysow mara qwra

nefra ny fydhyaf ino.

“Mès pàn welaf an bysow gwir,

⁴⁴⁹⁰ nyns eus gallos wàr an bÿs

na dyfen rial, dhymm crÿs,

a’m let a wul dha desîr –

pò fur a vo, pò fol, ny’m deur!”

“Ow melder, Husdent a rov dhys.”

⁴⁴⁹⁵ “Ha ty kemmer an bysow-ma

avell tôkyn a’m kerensa,”

ha gans amm hy a’n kemynys.

**********

Ow casa’n dew i’n ancarjy,

an hermyt Ogryn êth dhe ves

⁴⁵⁰⁰ wor’tu ha Dinsol meur y vry,

ha’y golon ino lowenhës.

Ow posa wàr y groch ev êth

ha prena dyllas adhevîs

dhe vyternes, ha lies qweth

⁴⁵⁰⁵ a lywyow splann ha meur hy fris.

Ha prena palfray ev a wrug,

temprys y gnas ha’y gerdh yn sur,

ha wàr y geyn an best a dhug

an taclow oll in crugyn meur.

⁴⁵¹⁰ An dus a wharthas fest yn fol

pàn wrug erbysy arhans lowr

may halla aga spêna oll

wàr bùrpur rych ha brôsweyth owr!

Mès ev ny wrug vry anedha

⁴⁵¹⁵ ha dhe dre ev a dhewhelys:

a’n dra re wrussa dowt a’n jeva

ha dhe Isolt y leverys:

“Ogh, Isolt, dha dhylajow

gyllys yns y in skethennow!

⁴⁵²⁰ Ow rohow gwra kemeres,

tecka wàr an jëdh may fy

wor’tu ha’n Rës pàn ylly:

anedha na vÿdh drog-pës.

Skentyl nyns ov:

⁴⁵²⁵ ny wòn pan stoff

a dheseth dhe vyternes.”

Hag Isolt pàn glêwas henna

namna olas gans lowena.

**********

I’n eur-na Mark a wrug dyllo

⁴⁵³⁰ an nowodhow oll dh’y wlascor:

dhe benn try dëdh Tristan y to

ha’n vyternes dhodho dascor.

Rës an Anethow via’n le

acord intredha gwrës may fe.

⁴⁵³⁵ Dhe benn try dëdh cùntellyans brâs –

arlydhy hag arlodhesow –

bryntyn ha keth pùb parth a’n wlas

a dheuth dhe Rës an Anethow.

Nyns esa ena gour na gwreg

⁴⁵⁴⁰ saw unsel an dus vylen try

na gara aga Isolt teg –

hag anedha y ny wrug vry.

An howl a splanna wàr an pras

o gwelys cler i’n pellder:

⁴⁵⁴⁵ tyldys rych arlydhy an wlas:

gologva a rielder.

Ha Tristan ow marhogeth

gans Isolt mes a’n coos

ev a welas tro ha’n streth

⁴⁵⁵⁰ an mytern Mark ow tos.

Rag own bos contraweytys

y hoberjon ev a wysk

in dann y dhyllas sqwerdys,

kyns dones i’ga mesk.

⁴⁵⁵⁵ “Cuv colon,” yn medh Tristan,

“dha arlùth eus ow tos:

kyns mos pella ahanan,

gwren farwèl. Drocka loos!

“Re’n Duw avàn galosek

⁴⁵⁶⁰ yth inyaf warnas unn dra:

na scòn dhe’th car bohosak

y besadow mara’n gwra.”

“Kettel welaf an bysow

a jasper gwer, forsôth,

⁴⁵⁶⁵ na tus na tan na fosow

ny’m let a wul dha vodh.”

Ha’y dhywvregh yn istynys

dhodho ev a’s gwrynn:

“Isolt, Duw re’n tallo dhys!”

⁴⁵⁷⁰ Y a amm wàr an min.

“Ow har,” yn medh Isolt teg,

“unn dra gwra, meur dhymm a bleg,

kyns ty dhe vos mes a’n pow.

Ot omma ow fesadow:

⁴⁵⁷⁵ “In ow ogas gorta lel

nebes dedhyow in dann gel.

Slynkya gwra worth golow nos

’berth in dorgell goth i’n coos.

Orry an gwethyas coos a re

⁴⁵⁸⁰ dhys erberow, dhodho kê!

“Ny wòn whath pan wolcùm a’m bÿdh

gans Mark ha’y dus, pò drog pò dâ.

Rag an try bylen pyw a’m gwith?

My a’th pÿs, ow gasa na wra.

⁴⁵⁸⁵ “Vil dyghtys mara pedhaf vy,

danvon Perynys dhyso jy

my a vynn, hag ev a lever

dhyso oll an câss i’m kever.”

“Ow hares, ny vÿdh den vÿth hardh

⁴⁵⁹⁰ dhe’th shyndya, ha mara pÿdh,

ev bedhens war! namoy ny wharth

 my a’n te dhys wàr ow fÿdh!

“Gans Orry my a drig i’n coos

erna worhemynny dhymm mos.”

**********

⁴⁵⁹⁵ Yth esa Mark ow marhogeth

ha ganso Dinas de Lidan.

Arâg an barons ev a dheuth,

ha’y salujy a wrug Tristan.

“Mytern,” yn medh ev, “delyfrya

⁴⁶⁰⁰ an vyternes dhywgh my a wra.

My a wovyn arâg an dus

ow defendya warlergh an gis.

Mars eus omma neb a wrello

ow hùhudha, dêns pàn vynno.”

⁴⁶⁰⁵ Mès den vÿth ny dhegemeras

an chalynj. Mark a gemeras

palfray Isolt gans an fronn

ha’y ry dhe Dhinas yn scon.

Meur enor ha meur cortesy

⁴⁶¹⁰ Dinas a dhysqwedhas dhedhy.

Orth hy gweles kepar ha kyns

teg hag enorys gans an wlas,

an try bylen pòr serrys êns

ha dhe’n mytern a varhogas.

⁴⁶¹⁵ I’n keth prÿjweyth-na unn baron,

André de Nicole, cuv colon,

dhe’n mytern a leverys snell:

“Gwith Tristan, Syra, meur y nell;

certan ty a via creffa,

⁴⁶²⁰ in dha servys ev mar teffa.”

Nebes ha nebes colon Mark

gans Nicole a veu medhelhës:

a’y dhewlagas an wolok stark

nebes ha nebes êth dhe ves.

⁴⁶²⁵ Ena an try bylen a dheuth

er y bynn, hag yn medhans y:

“Rag own na wharvo neppÿth gweth,

clêw, mytern, agan cùssul ny.

“An vyternes o cammvrusys,

⁴⁶³⁰ dell wor pùb oll, ny a’n avow;

mès mar tôns y warbarth dhe’th lÿs,

a henna y fÿdh cows, heb wow.

“Dyberth intredha via gwell,

ha Tristan gwrêns pols omdenna:

⁴⁶³⁵ gyllyth y sompna kyns napell

dhe’th lÿs arta. Preder henna.”

An mytern a assentyas

hag indella y feu gwrës;

mos dres an mor dhe gen wlas

⁴⁶⁴⁰ dhe Drystan yth o res.

Dhe Isolt gasa cummyas

a wrug e kyns ès mos:

arâg an cùntellyans brâs

hy a rudhyas avell ros!

⁴⁶⁴⁵ Mès Mark a veu kemerys

gans trueth orth an dhew:

dhe’n kensa prÿs y kêwsys

orth Tristan kepar dell sew:

“Pyth eta in skethennow?

⁴⁶⁵⁰ Kemmer dyworth ow arhow

arhans, dyllas hag arvow.”

“Na gemeraf unn demma,”

yn medh Tristan desempys.

“Dhe’n rùy Frîsya alemma

⁴⁶⁵⁵ my â, dell ov, dh’y servys.”

Tristan dhe’n mor a drailyas,

ow marhogeth fest yn snell:

Isolt gans hy dewlagas

a’n sewyas in mes a wel.

⁴⁶⁶⁰ Ow clêwes an nowodhow

a’n acord re bia gwrës,

an dus in aga hansow

dh’y metya a settyas mes.

Wolcùmma an vyternes

⁴⁶⁶⁵ oll warbarth y a vynna:

tus, benenes ha flehes

a dheuth in unn fystena,

ha’y hembronk dre an strêtys

gans an mytern ryb hy scoodh,

⁴⁶⁷⁰ banerow mil dysplêtys:

otta wolcùm gay, forsôth!

Porth an castel o alês

ow kelwel yowynk ha loos

dhe dhos hag eva dh’aga les

⁴⁶⁷⁵ ha debry kyns ès mos.

Mark in covva wyw a’n jëdh,

a lyfryas cans a’y dus keth;

hag a arvas debonêr

ugans marhak bacheler.

⁴⁶⁸⁰ Warlergh y dhedhewadow

dhe Isolt teg agensow,

Tristan, wosa dos an nos,

ow slynkya aberth i’n coos,

a drigas gans Orry y gar.

⁴⁶⁸⁵ An try bylen bedhens war!

**********

Rann 12

AN PROV DRE DAN

Herwyth tybyans an try den –

Androw, Gondwyn, Denwalen –

gallas Tristan dhe gen vro:

ny’s teva own anodho.

⁴⁶⁹⁰ Unn jëdh mayth esa Mark ow mos

dhe helghya aberth i’n coos,

ev a sevys unn prÿjweyth,

owth omglêwes nebes sqwith.

Ena hag ev ow powes

⁴⁶⁹⁵ hag orth an keun [goslowes],

dhodho y teuthons aga thry

hag orto cows a wrussons y:

“Clêw ny, mytern, ny a’th pÿs:

poos yw’n dra wàr agan brÿs.

⁴⁷⁰⁰ “Isolt a veu camdyghtys

hy dampnya heb breus pàn wrussys,

yn certan, camm o henna;

ha gava dhedhy ty a vynn

heb breus kekefrÿs lemmyn,

⁴⁷⁰⁵ camm yw henna magata!

“[Nefra] ny dhug dùstuny

a’n gwiryonsys, jevody,

ha’n barons a wor dhywgh blam –

dh’agas dew awos an camm.

⁴⁷¹⁰ Milwell via pysy Duw

a ry y vreus warnedhy;

warlergh an gis henna yw,

heb costya tra vÿth dhedhy.

“Wàr eskern an Sens gwrêns ty

⁴⁷¹⁵ dh’y devar camm na fylly:

pàn sens an horn rudh i’n tan

pùb a woffyth hy bos glân.”

Mark a worthebys, serrys brâs:

“Duw dh’agas dyswul, tus heb ras!

⁴⁷²⁰ Prest y whilowgh ow dry dhe veth.

Fy warnowgh, milweyth fy, re’n jëdh!

Ragowgh y whrug châcya ow noy,

orthyf pandra wovynnowgh moy?

Dar! A vynnowgh my dhe dhanvon

⁴⁷²⁵ an vyternes dhe Iwerdhon?

Pan grêvons nowyth a’gas beus

er hy fynn? Na gôwsowgh adreus.

In gorthyp dh’agas grêvons coth,

a ny wrug Tristan, dell dhegoth,

⁴⁷³⁰ profya omlath ajy dhe’n lyst

rag hy defendya, abarth Crist!

Prag na wrussowgh degemeres

an chalynj pàn veu ganso gwrës?

Dre laha why a wovyn re,

⁴⁷³⁵ ha my a’n nagh dhywgh, by thys day!

Perthowgh own a Drystan, rag scon

wàr y lergh my a vynn danvon!”

Crena a wrug an bylens try:

gweles Tristan ny vynnens y:

⁴⁷⁴⁰ rag own a’s teva ev dhe dhos

wàr dhelergh ha scùllya gà goos.

“Arlùth, ny ny wrussyn ken

ès ry dhys cùssul rag dha enor,

dell dhegoth dhe’th arlydhy len.

⁴⁷⁴⁵ Ro dhyn dha gres: namoy na sorr.”

An mytern ny wrug plegya camm:

in y lagas yth esa flàm.

“Kewgh, why vylens, mes a’m tir!

Ragowgh y châcys Tristan mes.

⁴⁷⁵⁰ Kewgh desempys mes a’m tir!

Nefra ny’gas bÿdh ow cres.”

“Indella re bo, Syra wheg:

yma dhyn ny castylly teg,

uhel, fùndyes wàr an garrek:

 ⁴⁷⁵⁵ ny’s eskyn na den na marhak.”

Hag y, gweth ès gonesyjy,

êth dhe ves heb y salujy.

Heb gortos an helghyoryon,

marhogeth dhe Dyntajel

⁴⁷⁶⁰ a wrug Mark, poos y golon,

ha mos in bàn bys i’n hel.

An vyternes a’n clêwas

hag a dheuth in unn bonya,

ha’y gledha a gemeras,

⁴⁷⁶⁵ hag aragtho inclynya.

A’y leuv Mark a’s drehevys

ha hy a welas y fâss

y vos gans sorr tormentys

kepar dell veu kyns i’n pras

⁴⁷⁷⁰ hag ev arâg an tansys,

ha scruth own a’s kemeras.

Hy ny wodhya ken i’n bÿs

may fe va serrys mar vrâs.

Ena hy a brederys

⁴⁷⁷⁵ “Ogh, Tristan yw kemerys!”

Arâg Mark, rag dyfrethter,

hy a godhas heb cows ger.

Mès ev a’s kemeras hy

in y dhywvregh, ha dhedhy

⁴⁷⁸⁰ fest yn whar ev a ammas.

Colon Isolt a lammas!

Yn medh Mark: “Pandra wher dhys,

clamdera abàn wrussys?”

“Syra, own a’m beu, dhe wir,

⁴⁷⁸⁵ a’th weles serrys mar veur.”

“Sorr i’n golon my a dhug,

dewheles a’n helgh pàn wrug.”

“Â! Ny goodh dhys, arlùth ker,

awos a wrug helghyoryon,

⁴⁷⁹⁰ bos mar bonvosek dha jer,

dhymm crÿs. Dreva dha golon!”

Omwitha rag minwherthyn

ny ylly Mark a’n tybyans.

“Ny’m beus tra er aga fynn:

⁴⁷⁹⁵ serry orta ny’m beus whans.

“Lemen orth an try bylen

sorr my a dheg i’n golon:

Androw, Gondwyn, Denwalen

yw an try: ty a’s aswon.

⁴⁸⁰⁰ “Y a’gan cas nans yw pell,

ha mes a’n tir y’s châcys.”

“Arlùth ker, lavar dhymm snell

pan dhrog a lavarsons dhys?”

“Pandr’yw henna dhyso jy?

⁴⁸⁰⁵ My re’s châcyas, jevody.”

“Pùb oll a’n jeves an gwir

dhe leverel y breder.

My inwedh a’m beus an gwir

dhe wodhvos pandra lever

⁴⁸¹⁰ eskerens pàn vôns i’n tir

ow têwlel warnaf bysmêr.

Gans pyw dhe well y’m deskyr

agesos i’ga hever?

“In estren-wlas y trigaf

⁴⁸¹⁵ ow honen oll heb defens: