Canasta

Gwary a’n teylu Rùmy, dhe beswar gwarior, kesparys dew ha dew

AN PACK

Dew back a gartednow yw dhe ûsya, kemyskys warbarth, ha keyn kehaval dhedha, ha’n dhew Jôker in pùb pack dhe ûsya kefrës.

CARTEDNOW GWYLS

Jôkers ha Dewow yw gwyls. Nyns yw Carten Wyls meldys saw gans cartednow naturek warbarth. Nena hy yw regardyes avell carten a’n keth renk.

AN TEDNANS DETERMYA

Y hyller determya kesparyans dre dedna cartednow in mes a’n pack. Neb a wra tedna an uhella carten, y hyll hedna dôwys y eseth ha dallath an gwary orth an kensa radnans; hag in kesparyans yth â ganso an gwarior a wrug tedna an garten nessa hy uhelder. Pàn usons y tednys, renkyans an cartednow yw: Âss (uhel), Mytern, Myternes, Knâva, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2. Nyns yw Jôker a renk vëth. Rag an tednans determya only, an sewtys yw ordenys: Palyow (uhel), Colodnow, Diamons, Mùllyon. Mars eus gwarior ow tedna carten eqwal, pò Jôker, res yw tedna unweyth arta. Mars eus gwarior ow tedna moy ès udn garten warbarth, pò onen a’n peder carten in pedn pyneyl an pack, res yw tedna unweyth arta. Yma kesparow esedhys an eyl adâl y gela.

KEMYSKY, TREHY, RADNA

An kensa fyt yw rydnys gans an gwarior a’n tu dyhow dhe’n person a wrug tedna an uhella carten. Wosa hedna, yma an radnans ow mos adro gans an howl. Y hyll kenyver gwarior kemysky an pack, ha’n radnor a’n jeves an gwir dhe gemysky yn tewetha. Wosa kemyskyans, an pack yw trehys gans an gwarior a’n tu cledh dhe’n radnor. Yma an radnor ow ry 11 carten dhe bùb gwarior, fâss dhe’n bord, onen hag onen, gans an howl, dallath orth an gwarior agledh.

An remenant a’n pack yw settys, fâss dhe’n bord, in cres an bord, ha hedna yw an stock, ha’n garten awartha yw trailys ryptho, fâss wàr vàn. An garten vàn mars yw Jôker, Dew pò Try, res yw trailya ken carten in bàn dhe worra warnedhy, erna wrella carten ‘naturek’ (peswar pò uhella) dysqwedhys.

CARTEDNOW TRY RUDH

Mars eus gwarior ow cafos carten Try Rudh in y dhorn, res yw, pàn dheu an gwary dhodho i’n kensa tro, hy gorra dhe’n bord, fâss wàr vàn, ha tedna carten nowyth dhywar an stock. Mars eus gwarior ow tedna carten Try Rudh in mes a’n stock, res yw hy gorra dhe’n bord, keth vaner, ha tedna carten nowyth. Mars eus gwarior ow kemeres an dhas scùll ha cafos carten Try Rudh inhy, res yw gorra an garten Try Rudh dhe’n bord, fâss wàr vàn, mès heb tedna carten nowyth.

Dhe bùb carten Try Rudh yma valew bonùs, 100 poynt, saw mars usy dhe udn gesparyans oll an peder carten Try Rudh, valew pùbonen yw 200, hèn yw 800 oll warbarth. Valew an garten Try Rudh yw rÿs dhe gesparyans a wrug meldya, pò kemerys dhyworth kesparyans na wrug meldya tra vëth, an fyt pàn vo gorfednys.

Mars yw ankevys, gorra carten Try Rudh dhe’n bord dystowgh, y hyll gwarior hy gorra in neb tro moy dewedhes, heb kereth. Mès mar teu fyt ha gorfedna, ha carten Try Rudh i’n dorn, res yw sùffra kereth a 500 poynt negedhek.

CARTEDNOW TRY DU

Drefen an rêwl, na yller meldya carten Try Du marnas pàn usy an gwarior ow qwyttya trygh (gwel awoles), ny yll gwarior kemeres an dhas scùll mars yw carten Try Du warnedhy awartha, saw rag qwyttya trygh yn unsel. Bytegyns, in mesk lower onen a gar gwary Canasta, an Try Du yw consydrys carten ‘stop’ sempel, ow lettya kemeres an dhas scùll pùb termyn oll pàn usy hy an garten vàn.

Ytho, comendys yw agria statùs an cartednow Try Du, unverhës hag yn war, orth very dallath an gam.

MEDER AN GWARY

Meder an gwary yw formya meldow – settys a gartednow, try pò moy, a’n keth renk – scodhys gans Cartednow Gwyls, onen pò moy, pò heb scodhyans. (In Canasta nyns yw holyansow a vry vëth.)

MANER AN GWARY

Yma an gwarior a’n tu cledh dhe’n radnor ow tallath an gwary. Wosa hedna, yma an gwary ow mos gans an howl (wor’tu ha’n cledh). Comprehendys in pùb tro yma tednans; meld (adhôwys) wosa tednans; ha towl dhe scùll, a wra gorfedna an dro.

Pàn dheu dhe neb gwarior y dro, pùb termyn y’n jeva an gwir dhe dedna an garten awartha wàr an stock. Poken, an gwarior mar mydn, y hyll ev kemeres an garten wàr an dhas scùll wàr vàn (in dadn danjer an rêwlys styryes in KEMERES AN DHAS SCÙLL) rag hy ûsya in meld; ha warlergh hy hemeres, res yw dhe’n gwarior kemeres an remenant a’n dhas scùll inwedh.

An towl scùll yw pùpprës udn garten in mes a’n dorn (nefra ny yll bos in mes a veld). Pùb carten tôwlys dhe scùll yw gorrys in udn dhas ryb an stock (wàr an garten vàn mars usy hy ena whath), ha res yw gwetha an dhas scùll in udn bern serth, saw dell yw styrys awoles.

MELDOW

Meld yw dâ mars eus ino dyw garten naturek dhe’n lyha a’n keth renk – âss bys in carten peswar – ha nyns eus ino moy ès teyr Harten Wyls. Nefra ny yll Jôker pò Dew bos meldys heb carten naturek vëth. Set teyr pò peder carten Try Du (heb Carten Gwyls vëth) nyns yw dhe veldya marnas pàn usy an gwarior ow qwyttya trygh.

Rag y gomptya posytyf, res yw gorra meld dhe’n bord, fâss wàr vàn, ha’n gwarior orth y dro. Pùb carten eus gesys i’n dorn pàn vo an fyt gorfednys, abyl dhe vos meldys kyn fe, yw comptys negedhek.

Y hyll gwarior meldya kebmys cartednow dell eus plegadow, a udn renk pò moy, ow formya meld nowyth pò ow keworra carten dhe neb meld kyns. (Saw gwel an rêwlys styryes in QWYTTYA TRYGH.) Oll an meldow gwrÿs gans udn kesparyans yw gorrys dhyrag an eyl kespar pò y gela. Y hyll kesparyans meldya renk yw meldys solabrës gans an kesparyans aral, saw ny yll gwil dew veld a’n keth renk.

Y hyll gwarior keworra carten dhe veld gwrÿs gans y gesparyans ev, unweyth mar qwra an meld remainya dâ (heb moy ès teyr Harten Wyls). Ny yll keworra carten dhe veld gwrÿs gans an kesparyans aral.

CANASTAS

Meld eus ow comprehendya seyth carten pò moy, ha peder carten naturek dhe’n lyha intredha (cries y ‘selven’), hèn yw canasta (mênyng i’n Spaynek: canstel). Kefrës ha valew poyntys a’n cartednow, yma canasta ow tendyl bonùs a 500 rag canasta naturek pò ‘pur’ (onen heb Carten Wyls vëth), ha 300 rag canasta kemyskys (udn bys teyr Harten Wyls comprehendys ino).

Canasta collenwys yw settys in udn bern serth, ha carten rudh wàr vàn rag meneges canasta naturek, ha carten dhu awartha rag meneges canasta kemyskys. Y hyll cartednow bos keworrys dhe ganasta rag scorya aga valew poyntys, mès nyns usy an re-ma ow chaunjya an bonùs – marnas Carten Wyls keworrys dhe ganasta naturek a wra y lehe bys in canasta kemyskys (ha carten dhu nena ow kemeres an tyller wàr vàn).

GOHELETH ISPOYNTEK

Dhe bùb carten yma valew poyntys fast:

Jôker – 50 poynt

Carten dew – 20 poynt

Âss – 20 poynt

Mytern, Myternes, Knâva, 10, 9, 8 – 10 poynt

7, 6, 5, 4, ha 3 du – 5 poynt

Res yw dhe’n kensa meld gwrÿs gans kesparyans kewera gorholeth ispoyntek, eus ow cregy wàr scor creunys an kesparyans i’n eur-na, dell sew:

Negedhek mars yw an scor creunys – 15 poynt (hèn yw, heb ispoynt vëth)

Scor creunys 0 bys 1,495 – 50 poynt

Scor creunys 1,500 bys 2,995 – 90 poynt

Scor creunys 3,000 pò moy – 120 poynt

Comptyans neb meld yw oll an valew poyntys dhe’n cartednow ino. Rag kewera an gorholeth, res yw dhe warior gwil dew veld pò moy. Mars eus gwarior ow kemeres an dhas scùll, y hyll an garten vàn, adar ken carten vëth, bos comptys dhe’n gorholeth. Comptys dhe’n gorholeth nyns eus bonùs rag carten Try Rudh na bonùs rag canasta.

Pàn re wrug kesparyans y gensa meld, y hyll an eyl kespar pò y gela gwil meld heb predery a’n gorholeth ispoyntek na felha i’n fyt-na.

REWY AN DHAS SCÙLL

An dhas scùll yw rewys warbydn kesparyans erna wrella an kesparyans-na y gensa meld. Yma an kensa meld ow tyrewy an dhas scùll dhe’n dhew gespar i’n kesparyans-na, unweyth mar nyns â hy rewys arta, dell yw styrys awoles.

An dhas scùll yw rewys bÿth pàn vo carten Try Rudh trailys dhywar an stock orth kensa formyans a’n dhas scùll, kefrës pàn vo Carten Wyls trailys dhywar an stock orth kensa formyans a’n dhas scùll pò orth neb towl dhe scùll. (In arweth a’n rewyans-ma, an garten rewy moyha wàr woles yw desedhys tenewen in rag.)

DYREWY AN DHAS SCÙLL

Das scùll rewys nyns yw dhe dhyrewy, saw dre hy hemeres yn unsel. Pàn eus Carten Wyls wàr an dhas scùll awartha, res yw towl dhe scùll – unweyth dhe’n lyha – a garten naturek, kyns ès dell alla an dhas bos kemerys. Nena y hyll gwarior kemeres an garten naturek avàn (ha’n dhas) mars eus in y dhorn copel a gartednow a’n keth renk. Kyns tava an dhas scùll, an gwarior a dal dysqwedhes an copel (ha kefrës, in câss mayth yw kewera gorholeth ispoyntek a vry, pùb carten aral hag eus otham anedhy).

KEMERES AN DHAS SCÙLL

Pàn nag yw an dhas scùll rewys warbydn y gesparyans, y hyll gwarior hy hemeres:

(a) dre veldya an garten vàn gans copel a gartednow par ha’n garten awartha; pò

(b) dre veldya an garten vàn gans udn garten naturek a’n keth renk hag udn Garten Wyls in y dhorn warbarth; pò

(c) dre geworra an garten vàn dhe veld eus dh’y gesparyans wàr an bord solabrës.

Pàn re beu an garten awartha kemerys ha meldys indella, yma an gwarior ow kemeres an remenant a’n dhas ajy dh’y dhorn. Y hyll ev gwil ken meldys a’y wosa, owth ûsya re a’n cartednow addys, pò oll anedha, dell eus plegadow.

KEVARWETH

Y hyll gwarior:

(1) examnya an dhas scùll in y gensa tro kyns tôwlel dhe scùll;

(2) gwil mencyon a’n gorholeth ispoyntek hag eus otham anodho mars usy an kespar whensys dhe wil kensa meld;

(3) dry otham declarya carten Try Rudh pò otham tedna carten nowyth dhe gov an kespar;

(4) desedha, tenewen in rag, an wheffes carten in meld, in arweth nag eus ma’s udn garten moy ow fyllel rag collenwel canasta.

Pàn dheu dhe neb gwarior y dro, an gwir a’n jeves dhe’n derivadow a sew:

(a) an gorholeth ispoyntek pò an scor creunys ow longya dhe’n eyl kesparyans pò dh’y gela;

(b) py lies carten yw sensys gans kenyver gwarior in y dhorn;

(c) py lies carten eus ow cortos i’n stock.

Mars yw dorn neb gwarior lehës bys in udn garten, y hyll ev nôtya hedna.

QWYTTYA TRYGH

Yma gwarior ow qwyttya trygh pàn yw ev ryddys a’n dewetha carten in y dhorn, dre hy meldya pò hy thôwlel dhe scùll, unweyth mar peu udn canasta dhe’n lyha collenwys gans y gesparyans solabrës pò mar pëdh collenwys pàn wra va qwyttya trygh. Fowt hedna, res yw dhe warior gwetha udn garten dhe’n lyha in y dhorn. Pàn wra gwarior qwyttya trygh, an fyt yw gorfednys ha’n scor recknys dhe bùb kesparyans.

Nyns eus otham tôwlel dhe scùll pàn wra gwarior qwyttya trygh; y hyller meldya oll an cartednow i’n dorn.

Ny yll gwarior heb moy ès udn garten in y dhorn kemeres an dhas scùll mar nyns eus ma’s udn garten inhy.

CUBMYAS DHE GWYTTYA TRYGH

Pàn wra gwarior convedhes y hyll ev qwyttya trygh, kyns pò wosa tedna, an gwir a’n jeves dhe wovyn “Kespar, yw dâ genes my dhe gwyttya trygh?” Res yw dhe’n kespar gortheby “Yw” pò “Nag yw”, ha constrînus yw an gorthyp. Kyns gortheby, y hyll an kespar cafos an gevarweth styrys a-uhon.

Nyns eus gwir vëth dhe warior govyn cubmyas wosa meldya neb carten pò wosa meneges porpos a gemeres an dhas scùll. Y hyll gwarior qwyttya trygh heb govyn cubmyas.

DORN IN DADN GEL

Yma gwarior ow qwyttya trygh ‘in dadn gel’ pàn usy va ow meldya oll y dhorn in udn dro,hag udn canasta dhe’n lyha comprehendys ino, heb gwil meld vëth kyns, na keworra carten vëth kyns dhe meld gwrÿs gans y gespar. Pàn na wrug y gespar kensa meld na whath, res yw dhe’n gwarior kewera an gorholeth ispoyntek (heb bonùs canasta vëth) mar kemeras ev an dhas scùll, mès nyns eus otham y gewera mar tednas an gwarior in mes a’n stock.

STOCK SPÊNYS HA DEU

Mars eus gwarior ow tedna an dewetha carten a’n stock ha hobma yw carten Try Rudh, ny yll an gwarior meldya na tôwlel dhe scùll, ha’n fyt yw gorfednys.

An dewetha carten i’n stock mar nyns yw carten Try Rudh, yma an gwary ow pêsya hadre vydna pùb gwarior, an eyl wosa y gela, kemeres an dhas scùll, ha res yw dhe bùb gwarior hy hemeres mars yw an garten vàn onen par ha meld ow longya dh’y gesparyans ha’n pack heb bos rewys. (Nyns eus excepcyon, marnas dorn udn garten oll na yll kemeres das scùll udn garten oll.) Kemeres an dhas scùll rag formya meld nowyth nyns yw res porres. An fyt yw gorfednys pàn na yll neb gwarior kemeres an dhas scùll pò pàn vydn ev, yn lafyl, sconya y gemeres.

FATL’YW AN SCOR RECKNYS

An scor selvenek yw determys dhe bùb kesparyans, wàr dhyweth pùb fyt, dre sùmya pùptra berthynek i’n tâbel a sew:

Pùb canasta naturek: 500 poynt

Pùb canasta kemyskys: 300 poynt

Pùb carten Try Rudh: 100 poynt (200 poynt mars usy dhe’n keth gesparyans oll an peder carten Try Rudh)

Qwyttyans trygh: 100 poynt

Qwyttyans trygh in dadn gel: 100 poynt addys

Mar ny wrug neb kesparyans meld vëth, pùbonen a’y gartednow Try Rudh yw 100 poynt negedhek, adar 100 poynt posytyf; mars usy dhe’n gesparyans-ma oll an peder carten Try Rudh, pùb carten Try Rudh yw 200 poynt negedhek.

An scor rag an dorn yw an cowlsùm dhe bùb kesparyans a’n valewys ow longya dhe oll y gartednow meldys, marnas cowlsùm a’n valewys ow longya dhe oll an cartednow whath i’n dhew dhorn.

An scor finwethek dhe bùb kesparyans rag kenyver fyt yw an scor selvenek ha’n scor rag an dorn addys warbarth. (Y hyll scor finwethek bos negedhek.)

An scor yw covnôtys wàr bîss paper lînednys in dyw goloven, onen dhe bùb kesparyans. (Dell yw ûsys, an dhyw goloven yw henwys ‘Ny’ hag ‘Anjy’.) Yma pùb covnôtyans ow meneges an scorys a’n dewetha fyt, ha’n scorys creunys kefrës.

An kesparyans a wra drehedhes cowlsùm a 5,000 boynt, hèm yw gwainyor an gam. An fyt dewetha oll yw gwaries dh’y fynsya, apert kyn fe an eyl kesparyans pò y gela dhe dhrehedhes 5,000. Nyns eus bonùs rag gwainya gam; myns an vyctory yw an dyffrans inter an dewetha cowlsùmys.